Morgunblaðið - 04.09.1928, Blaðsíða 3

MOEGUNBLAÖIÐ
3
MORGUNBLAÐIÐ
Stofnanai: Vilh. Finsen.
Utgefandi: Fjelag I Reykjavík.
Ritstjörar: J6n Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjðri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstrætl 8.
Sisai nr. 500.
Auglýsingaskrifstofa nr. 700.
Heimasimar:
J6n Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Askriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánutil.
Utanlands kr. 2.60 - ---
I lausasölu 10 aura eintakiS.
Erlendar símfrEgnir.
Khöfn, PB 3. sept.
Flugslys.
Frá París er símað : Bokanowski,
verslunarmálaráðherra Prakk-
lands, fórst í gær í flugslysi ná-
lægt Toulon. Farþegaflugvjel, er
ráðherrann var í, steyptist niður
og vita menn eigi af hvaða ástæð'-
um. Við fallið kviltnaði í flugvjel-
inni. Auk ráðherrans fórust þrír
flugmenn og aðalritari flugfje-
lagsins.
Minning Amundsens.
Frá Ósló er símað: Blöðin flytja
í dag dánarminningar um Amund-
sen og minnast einkum þess heið-
urs, sem Amundsen varpaði yfir
Noreg.
4
Albanía konungsríki.
Frá Berlín er símað: Blöðin
skýra frá því, að konungskrýning
hafi farið fram í Albaníu í fyrra-
dag. Þriggja daga hátíðahöld
fara fram í Albaníu í tilefni af
krýningunni. •
Nobile saklaus.
Frá Milano er símað: Fascista-
blöðin hjer í borg skýra frá því,
að rannsóknarnefnd sú, sem Musso
lini skipaði út af Nobileleið'angr-
inum, hafi komist að þeirri nið-
•urstöðu, að Nobile og fjelagar
hans sjeu algerlega saklausir.
!
Stjórnin í Mexico.
Frá Mexico City er símað: Call-
es forseti sagði í ræðu, sem hann
hjelt við þingsetningu, að hann
Væri ófáanlegur til þess að gegna
fqrsetastörfum lengur en út kjör-
■tímabilið. Lagði hann til, að kos-
inn væri bráðabirgðaforseti og
mælti með stjórnarmyndun með
þátttöku allra flokka í staðinn fyr-
ir núverandi hervaldsstjórn.
Stórveldin sjálfum sjer lík.
Frá Genf er símað: Nefnd sú,
sem Þjóðbandalagið skipaði til
þ>ess að undirbúa alþjóðasamning
um eftirlit með vopnaframleiðslu
hjelt fund í vikunni sem leið. Sam-
komulag hefir ekki náðst, þar eð
Bretland, Frakkland, ítalía og
Japan vilja ekki fallast á víðtækt
eftirlit með vopnaframleið'slu
handa landherjum.
QengíQ.
Sterlingspund............. 22.15
Danskar kr................121,82
Norskar kr................121,88
Sænskar kr................122,28
Dollar.....................4,56%
Frankar .................. 17,97
Gyllini...................183,28
Mörk......................108,85
Hassel komiim irem,
Hanffi leiii h\á Syknrtopp I OræiIansiL
Hassel.
-------<4
Ivhöfn 3. sept. FB.
Frá New York er símað: New
York Tirnes hefir fengið loftskeyti
frá athugunarstöðinni í Syðra-
Straumfirði á Grænlandi, þess efn-
is, að Hassel og Cramer hafi verið
bjargáð. Þeir neyddust til að lenda
hjá Sykurtoppi, fyrir hálfum mán-
uði. Þeim líður vel. Verslunarstof-
an í, Rockford hefir fengið loft-
skeyti sama efnis.
(Einkaskeyti til Morgunbláðsins.)
Julianehaab í gærkvöldi.
Hassel og Cramer komu í nótt
til flugvallarins hjá Mont Evans
í Straumfirði. Þeir lentu 19. ágúst
lijá Sykurtoppi og hafa verið 14
daga á leiðinni til Mont Evans.
Báðum líður ágætlega. — Flug-
vjelin er óskemd.
___
Amnndseu hefir drnknað.
Annað flothylkið undan Latham fundið.
Khöfn, FB. 2. sept.
Frá Oslo er símað: Fiskiskipið
Brodd hefir fundið flothylki und-
an flugvjel nálægt Fugleö, en til
þessarar eyjár er fimm klukku-
stunda sigling frá Tromsö. Norskir
og frakkneskir liðsforingjar liafa
skoðað flothylkið (pontoon). Á-
llta engan vafa á því, að það sje
undan flugvjel Amundsens, Lath-
am. Flotliylkið er málað blágrátt
eins og Latham. Neðan á flothylk-
inu er dálítil málmplata. Forstjóri
flotastöðvarinnar í Bergen segir,
að málmplatan hafi verið sett á
flothylkið' í Bergen. Er þess vegna
alment álitið, að Amundsen og fje-
lagar hans liafi drukknað. Sjer-
fræðingar álíta sennilegast, að
flugvjelin hafi farist skamt frá
Noregsströndum þ. 18. jviní.
„Strassbourg1' er á leiðinni til
Tromsö.
Roald Amundsen var fæddur 16.
júlí 1872 í Borge hjá Sarpsborg,
en fluttist barn með foreldrum sín
um til Óslóar. Meðan liann var enn
í æsku las hann um Franklinleið-
angurinn, sem astlaði að fara sjó-
leiðina fyrir norðan Ameríku, og
þá festist þegar hjá honum sú á-
lcvörðun, að fara sjálfur sjóleið-
ina norðan við Ameríku. Hann
varð stúdent 1890 og byrjaði að
lesa læknisfræði, því að móðir
hans mátti ekki heyra það nefnt
að hann gæfi sig við norðurförum.
En þegar hún dó, fór Amundsen
þegar að búa sig undir heimskauta
ferðir. 1894 fór hann með sel-
veiðaskipi norður í höf sem „jung-
mand“. Árið eftir tók hann stýri-
mannspróf. Veturinn 1896 (2.—-25.
jan.) fór liann skíðaferð yfir Harð
angursfjöllin. Árin 1897—1899 var
hann stýrimaður á „Belgica“ í
suðurpólsför Gerlaches. Var það
hin fyrsta vetrarseta í suðurhöf-
um. Amundsen tók þar þátt í jarð-
segulrannsóknum og þegar heim
kom tók hann að stunda jarðsegul-
fræði af kappi hjá Aksel Steen í
Ósló, Deutsche Steewarte í Ham-
borg, próf. Borgen í Vilhelmshafen
próf. Schmidt og’ dr. Elder í
Postdam. Árið 1901 keypti Amund-
sen veiðiskipið „Gjöa“, sem var
aðeins 47 smál. og lagði á stað á
því 17. júní 1903 frá Ósló við
sjöunda mann og tókst honum að
sigla þessu skipi sjóleiðina fyrir
ncrðan Ameríku og er sú för fræg
orðin.
Roald Amundsen.
Árið 1908 ætlaði Amuudsen að
reyna að komast á skipi til norð-
urpólsins á þann hátt, að leggja í
ísinn norður af Alaska og láta svo
bera;st með lionum til pólsins. —
Bjóst hann við að vera 7 ár í þeim
leiðangri. Hugmyndin fjekk ágæt-
ar viðtökur og peningar streymdu
að Amundsen. En er Peary komst
á norðurpólinn í apríl 1909 urðu
menn daufari um fjárframlög. Þó
lagði Amundsen á stað illa útbú-
inn. En nú sneri hann við blaðinu
og ákvað' að fara heldur til suður-
pólsins. Sigldi hann „Fram“ suður
í Rossflóa og gerði sjer þar aðsét-
urstað, sem hann nefndi Fram-
heim. Þaðan fóru þeir fjelagar
fimm á hundasleðum og komust á
suðurpólinn 14. des. 1911, og reistu
þar norska fánann. Þar dvöldu
þeir í 4 daga og komust svo allir
hressir og heilir á húfi heim aftur.
Þegar Amundsen kom heim, tók
hann þegar að búa sig undir ferð
til norðurpólsins og var' fyrirætlan
hans hin sama og áður, að láta
Síidveiðin.
reka með ísnum. En áður en und-
irbúningi þeirrar farar yrði lokið,
skall heimsstyrjöldin á og hætti
þá Amundsen um sinn við förina.
En 1916 ljet hann smíða sjer nýtt
skip, „Maud“, 292 smál., og lagði
á stað á því 25. jimí 1918 frá Ósló.
Var lialdið norður fyrir Síberíu og
lagt í ísinn 240 sjómílum austar
en Nansen lagði í hann á Fram.
En það fór öðruvísi en ætlað var.
1 þrjú sumur í röð reyndi Amund-
sen að komast inn í ísinn og láta
reka, en mistókst altaf og 1921
varð að sigla „Maud“ til Seattle
til þess að láta gera við hana. —
Amundsen keypti þá flugvjel og
ætlaði að fljúga frá Alaska til
Spitsbergen, en Oskar Wisting tók
við „Maud“, lagði í ísinn og var
þar að svalka í þrjú ár. Var það
í júní 1922 að Amundsen skildi
viðj þá fjelaga sína, en úr flpg-
ferðinni varð ekkert. En árið 1925
lagði Amundsen upp frá Spitsberg
en í 2 flugvjelum og ætlaði að
fljúga til pólsins. Fór sú för svo
að þeir komust ekki nema miðja
vegu. Þar bilaði önnur flugvjelin
og var það hepni að þeir skyldu
ekki allir drepa sig. En aftur
komust þeir til Spitsbergen í ann-
ari flugunni, eftir miklar mann-
raunir.
Amundsen þóttist nú sjá, að
flugvjelar væri ekki hentugar til
pólferða. Loftskip væri miklu
betri. Hófst hann þegar handa er
heim kom, að efna til nýs leiðang-
urs í loftskipi. Norðmenn lögðu
fram mikið' fje og Italir einnig. —
Var svo farin hin fræga för á
„Norge“ yfir þvert pólhafið, frá
Kingsbay á Spitsbergen til Al-
aslca. Eftir þá för reis upp hin
nafnkunna deila milli Amundsen
og Nobile, og vildi hvor troða skó-
inn ofan af öðrum og sættu báðir
ámæli fyrir og þó Amundsen öllu
fremur.
Hinn 17. júní í sumar, á 25 ára
afmæli þess, er „Gjöa“ lagði á
stað í leiðangur sinn norður fyrir
Ameríku, lagði Amundsen á stað
í flugvjelinni „Latham“ til þess
að reyna að bjarga Nobile. Þetta
varð hans seinasta för, en með
henni og dauða sínum, hefir hann
bætt fyrir alt, sem honum kann
að hafa yfirsjest áður, og nú
minnast menn hans aðeins sem
hinnar mestu hetju og hins fr'ækn-
asta pólfara, sem uppi hefir verið.
Skipaferðir. Esja var á Hvamms-
tanga í gær. — Goðafoss var á leið'
til Siglufjarðar frá ísafirði.
(Einkaskeyti til Morgunblaðsins).
Siglufirði í gær.
Á hádegi í dag höfðu verið
saltaðar 69800 tunnur af síld,
kryddsaltaðar 15900 tunnur og
sykursaltaðar 9300 tunnur.
Stormur er hjer á suðvestan og
sáralítil reknetaveiði í dag, en
flest herpinótaskipin komu full í
nótt til Hjeðinsfjarðar og Eyja-
fjarðar.
—-—----------------
Frjettir.
Seyðisfirði, FB. 1. sept.
Þ. 18.—25. ágúst hafði Kven-
fjelag Seyðisfjarðar heimilisiðnað-
arsýningu hjer. Var henni smekk-
leg fyrir komið og margir góðir
munir á henni
Guðmundur bifreiðarstjóri í
Reyðarfirði kom hingað í bifreið
yfir Fjarðarheiði, var sex stundir
frá Egilsstöðum. Fardagafoss-
brekkuna ofanfjalls nokkuð á
þriðju klukkustund. Ilafði menn
sjer til aðstoðar. Upp yfir næsta
dag 4 stundir á Egilsstaði. Gekk
vel.
Grænlandsfarið' Gustav Holm
kolaði hjer þ. 24.—25. ágúst. Á
skipinu voru tveir Eskimóar, sem
fara til Danmerkur til þess að læra
til prests, annar prestssonur frá
Scoresbysund.
Fiskafli nokkur. Síld engin.
Eftir höfuðdag sunnanátt, sól og
þurkur.
Veðrið (í gær kl. 5): Lægð 735
m.m. á mjóu belti frá Snæfells-
nesi og norðaustur undir Jan May-
en. Skiftir hún vindum þannig að
á S- og A-landi er SV-átt, en all-
livass NA úti fyrir Vestfjörðum.
Á Breiðafirði og Norðurlandi er
yfirleitt hægur vindur og tvíátta.
Rigning um allan vestri helming
landsins, en bjart veður og hlýtt
(14 stig) á Austurlandi.
Lægðin færist hægt austur á
bóginn og virðist heldur fara
minkandi. Þó má búast við að
veðrátta haldist óstöð'ug og rosa-
fengin meðan lægðin er að færast
yfir landið. Hiti er 10—14 stig
víðast á landinu, nema á Vest-
fjörðum aðeins 5 stig.
Veðurútlit í dag: V og NV-kaldi
— smáskúrir. Kaldara.