Morgunblaðið - 21.10.1928, Blaðsíða 5

Sunnudagian 21. október 1928.
5
Þjóðleikhúsið 09 leikstarf
semin í Reykjavík.
Um sömu mundir og Leibfjelag-
io byrjar starf sitt að þessu sinni,
flýgur sú fregn um bæinn, að bú-
ið sje að ætla þjóðleikhúsinu stað
við Hverfisgötu, í láginni milli
Safnhússins og húss Jóns sál.
Magnússonar. Það er ekki laust
við kaWhæðni í þeirri tilviljun. —
Menn hafa hugsað sjer þjóðleik-
húsið sem eina af fegurstu bygg-
ingum höfuðstaðarins er bæri h.átt
yfir bæinn.
Hjer hefir verið haldið uppi
leikstarfsemi, sem við höfum oft
mátt vera stoltir af.
Bn henni hefir hrakað' hin síð-
ustu ár.
Og nú mætir hún þjóðleikhús-
hugmyndinni í láginni.
Mjer er það kunnugt, að það hef
ir vakið gremju fjölda mönnum,
að s,vo slysalega hefir tekist til
um val á lóð undir þjóðlöikhúsið.
Að fyrir þröngsýni eina skuli von-
ir manna um glæsilega leikhús-
byggingu á glæsilegum stað, verða
að engu. ✓
Það er síður en svo, að einu
gildi hvar leikhúsið stendur, og
er það' ekki bæjarþrýðin ein, er
þar kemur til greina. Það er nú
svo um léikstarfsemina í heimin-
um, að hún á erfitt uppdráttar, og
hefir oft mátt lúta í lægra haldi
fyrir kvikmýndasýningum. Og enn
er ósjeð um lok þeirrar baráttu,
hjer sem annarsstaðar. Þjóðleik-
húsið á að verða svi. stofnun, er
með starfsemi sinni vinni að því,
að fylla upp þau skörð, er óðum
hrynja í ísl. þjóðmenningu.
En því aðeins mun það geta
stefnt að því marki, að það vinni
almenningshylli, að það verði skoð
að sem hjarta ísl. menningarlífs.
Að hver einstaklingur finni skyklu
hjá -sjer til að hhia að því og
styrkja það.
Og jeg þykist vita, að því muni
haldið fram, að þá hylli eigi leik-
húsið að vinna með starfsemi sinn-i.
En það er engum efa undirorpið',
að verði leikhúsinu holað niður þar
sem ekkert ber á því, þá verður
það um ófyrirsjáanlegan tíma „nið
ursetningur“ ísl. þjóðarinnar.
Væri byggingin hinsvegar í
fögru umhverfi, þar sem hún sæist
víða að, myndi húp verða helgur
staður, einskonar hof, sem þjóðar-
smán væri að vanhelga eða van-
rækja. \
Að hinu leitinu er þessi bær ekki
ofhlaðinn að' fögnun byggingum
eða, fallegu skipulagi. Og er þar
einni syndinni hlaðið á aðra ofan.
Er það því hörmulegt tákn rirræða
leysis og skammsýni, að sleppa
úr greipum sjer því tækifæri er
þjóðleikhúsbyggingin gefur, til að
bæta þar nokkuð úr, og auka á
fegurð bæjarins. ,
Mjer er það kunnugt, að þjóð-
leikhúsnefndin hefir gert það, sem
hún hefir getað til að fá betri
lóð, að svo stöddu. Og jeg kem að
því seinna hversvegna hún hefir
horfið að þessu óyndisúrræði.
í þjóðléikhúslögunum frá 1923
er kveðið svo á, að ríkið leggi til
lóð á Arnarhólstúni. Og þar er
eini staðurinn, sem þjóðleikhúsi er
fyllilega sanfboðinn. Ekki niðri við
Kalkofnsveginn, sem ætlunin var,
en uppi á háhólnum, þar sem er
Ingólfsstyttan. Þar bæri það hæfi-
lega hátt yfir bæinn og höfniná,
og hyggingin nyti sín frá öllum
hliðum. Túnið umhverfis mætti
prýða á ýmsan hátt svo það yki á
fegurð og aðdráttarafl hússins. ,
Það var ófyrirgefanleg skamm-
sýni þegar Ingólfsstyttan var sett
á Iláhólinn. Að henni er engin
prýði þar. Hún er í fullkomnu ó-
samræmi við umhverfið og illa
fyrirkomið. Að því leiti væri engin
eftirsjá að henni. Og þó hún nyti
sín, og væri bæjarprýð’i, þá næði
það engri átt að láta hana standa
i vegi fyrir því, að svo göfug bygg
ing og glæsileg, sem þjóðleikhúsið,
yrði reist þar. Prá fegurðarinnar'
sjónarmiði gæti aldrei nfcinn sam-
jöfnuður komi þar til greina.
Ilinsvegar væri henni samboðinn
staður framan við leikhúsið, á lág-
um stalli, í samræmi við aðrar
styttur, sem þar yrði reistar. Og
myndi að' henni meiri prýði þannig
fyrirkomið, en nú er.
Það vænta þess óefað flestir,
sem um þetta mál hugsa, að lands-
stjórnin greiði úr því, en láti ekki
fastheldni og skammsýni fárra
manna standa í vegi fyrir því, að
þjóðleikhúsið verði bygt þar, sem
þvi er samboðið, og að því er pr'ýði.
En takist það ekki, þá hefir enn
verið bætt á gremjuþunga þann,
er komandi kynslóðir munu bera
tiJ okkar nútíðarmanna fyrir hirð'u
leysi um það er að feg.urð bæjar-
ins lýtur, og aldrei verður bætt
fyrir. |
Á þjóðleikhúsmálinu er önnur
hlið, sem þörf er að ræða í þessu
sambandi.
Það er vitanlegt, að margir, og
þar á meðal ýmsir áhrifamenn, eru
því andvígir, að ráðist sje í leik-
búsbyggingu að svo komnu. Og
hafa komið fram tillögur um að
lána sjóð'inn til útvarpsstarfsemi.
Svo háværar raddir hafa héyrst
um þetta, að jeg hygg það vera
ástæðuna til þess, að nú hefir ver-
ið ákveðið að byrja á leikhúsbygg-
ingunni, þó enn sje sjóðurinn smá-
vaxinn. Þjóðleikhúsnefndin mun
liafa óttast, að ella yrði gripið til
sjóðsins í öðru augnamiði, væri
hann ekki fastur', og því ekki þor-
að að leggja út í baráttu um lóð-
ina. Afleiðingin sú, að því er holað
niður á óhæfum stað, af því hann
er auðveldast að fá.
Þegar þjóðleikhússjóðurinn var
stofnaður, virtist miklu meiri á-
hugi fyrir því máli, en nú er. Og
sumir þeirra, er þjóðleikhúshug-
myndinni unna, hafa aðhylst það,
áð lána þjóðleikhússjóðinn í bili,
en fresta byggingunni.
Og það fer ekki dult hver ástæð-
an er. Þeir telja okkur ekki við
því búna að starfrækja fyrsta
flokks leikhús, því til þess verði
gerðar alt aðrar kröfur en leik-
sviðsins í Iðnó.
Og það er víst, að alment er lit-
ið dekkri augum á þessa hlið máls-
ins nú, en fyrir nokkrum árum.
Og það er sú hþð, sem ekki má
lengur liggja í þagnargildi. Leik-
fjelag Reykjavíkur hefir' skapað
þessa skoðun. — það hefir síðustu
árin verið óvandara að vali leik-
rita og leikenda en áður. Og ein-
hvernveginn hefir það atvikast svo
framleiðir1 þessar vörur
Kristalsðpu
Granaápu
Handsápur
Þwottasðpur
Þvottaduft
(Hreinshvítt).
Gólfáburð
Skósvertu
Skógulu
Fœgilðg (Gull)
Baðlyff
Kerti
Vagnáburð
Baðsápu
Þessar vönuv* eru isBenskar
ao bestu og vinsælustu leikendurn-
ir hafa týnst frá því hver af öðr-
um.
En því má ekki gleyma, að lijer
liafa sýnt sig leikarahæfileikar á
mjög háu stigi, einkum meðan frú
Stefanía. Guðmundsdóttir og Guð-
rún Indriðadóttir stjórnuðir leik-
fjelaginu, þó nú liafi flestir þeirra
krafta dregið sig í hlje vegna
hamingjuleysis Leikfjelagsins.
Eins er það víst, að hjer er
fjöldi af ungu fólki, sem er .efni í
leikara, og langar til að verða það,
en fær ekki tækifæri til þess.
Því er það, að þeir, sem þjóð-
leikhúshugmyndinni unna mega,
ekki horfa þegjandi og aðgerðar-
lausir á það, að eftir því sem úær
dregur að hún komist í fram-
kvæmd, þá fækki úrvalsleikend-
um, en á leiksviðinu fjölgi lifandi
líkum.
Næstu ár verður' að ala upp
leikara, og safna saman og æfa
þá krafta, sem þegar hafa sýnt sig.
En það verður að gerast undir
stjórn mentaðs leikstjóra. Til slíks
eru ekki aðrir færir, — jafnvel
þótt gæddir sje leikandahæfileik-
irm á vissu sviði, — fremur en ó-
lærður söngvinn maður er fær um
að æfa og stýra stórri hljómsveit.
Við eigum tvo menn, sem færir
eru um að takast þetta á hendur.
Annan með margra ára leikhús-
starf að baki sjer, hámentaðan
listamann, og hinn reyndan leik-
ara og með ágætismeðmælum frá
konunglega leikhúsinu í Höfn.
Það eru Guðm. Kamban og Har-
aldur Björnsson. Báðum þessum
mönnum hefir Leikfjelagið hafnað,
á sama tíma og það hefir sýnt
hæfileikaskort sinn í vali leikrita
og leikenda.
Það er því sýnt, að frá því kem-
ur endurreisnin ekki, eins og nú
standa sakir, nema utanaðkomandi
áhrif knýi til umbóta innan vje-
band^ þess.
Hið opinbera verð'ur að láta sig
þetta mál skifta.
Og um tvent er þá að velja.
Hið fyrra er það, og heppilegra,
að ÍKamban eða Haraldi verði fal-
ið að endurreisa Leikfjel. Rvíkur,
og safna þangað þeim hæfileikum
er náð verður' til.
Að öðrum kosti verður hið opin-
bera að styrkja þessa menn til að'
halda uppi leikskóla, sje þeir fá-
anlegir til þess, er síðar myndi
leggjaj þjóðleikhúsinu til mentaða
og þroskaða leikendur.
Því aðeins, að hafist verði
handa í þessu efni, verðum við
undir það búnir að starfrækja
þjóðleikhúsið þegar byggingu þess
er lokið. Ella mun verða tómahljóð
í þeirri fögru byggingu.
— Því enn virðist guð almátt-
ugur ekki hafa lagt þá blessun yf-
ir íslandsbanka, að einhlítt megi
teljast að fela þeirri stofnun fram-
leiðslu á leiköndum handa hinu
væntanlega þjóðleikhúsi.
Andrés G. Þormaí.
hefir gjört margan manninn eignalausan
á svipstundu, Dragið ekki til morguns
að vátryggja eigur yðar, það getassr orðið
of seint.
Iðgjöid hvergi lægri en hjá:
Magdeburger Brandforsikringsselskab.
O. Johnson & Kaaber
aðalumboðsmenn,
Efnalaug Reykjavikup.
Lamgeveg 82 B. — Sítmi 1300. Sínmefni: Xfnalamg.
Ireimvr. meC nýtísku áhðldum og aðferömm allan óhreinan fatnah
og dúka, úr kvaCa efni aem er.
Litir upplituð fðt, og braytir mm lit eftir óskum.
Sykor þwgindil
Ipanur f|« I
V A L E T
.Hverri Yalet rakvjel fylgir ól til að
brýna blöðiu á í vjelinni sjálfri, svo ekki
þarf sjerstakt brýnsluáhald með henni
eins og öðrum rakvjelnm. Hún er fyrir-
ferðarminni og hentugri á ferðalögum
en aðrar rakvjelar. Skoðið nýju gerð-
irnar. Þær kosta nú orðið ekki meira en
algengar rakvjelar.