Morgunblaðið - 13.01.1929, Qupperneq 5

Sunnudaj»mn 13. janúar 1929.

Um niðurjöfmin ntsvara.
Xn. Zimsen borgarstjóri svarar kærn verkalýðsfjelag-
anna nt a! rangri álagning útsvara.
Venjnr og lagaskilningnr.
Bœjarbúar munu minnast þess,
. úlfaþytur nokkur var í Alþýðu-
biaðinu hjer í haust út af því, að
ranglega hafi verið jafnað niður
utsvörum hjer í bænum vegna þess
sð útsvarsupph. við aðalniðurjöfn-
un að viðbættuin aukaniðurjöfnun-
um hefir yfirstigið 10% fram yfir
aætlaða. niðurjöfnunarupphæð á
fjárhagsáætlun bæjarins.
Ráðuneytið sendi Kn. Zimsen
borgarstjóra kæru þessa til um-
sagnar og hefir Morgunblaðið
fengið leyfi til þess að birta svar
hans til ráðuneytisins.
á innheimtu. Þessi viðbót var með
samþykt ákveðín 5—10% þangað
tii lagaákvæði voru sett með lög-
um nr. 36, 4. júní 1924 um að
viðbótin skyldi vera 8—10%. — í
þeim lögum var og ákveðið að við
aðalniðurjöfnun skuli jafna niður
þeirri upphæð, sem ákveðin er í
fjárhagsáætlun bæjarins það ár,
og þannig lögfest margra ára
(líkl. rúmlega 50 ára) venja og
sltilningur á því, hve miklu skuli
jafna niður við aðalniðurjöfnun.
Sama regla mun gilda í öðrum
kaupstöðum landsins og í sumum
menn. Alveg. eins gæti farið svo,
að áætlun nefndarinnar um nýja
gjaldendur stæðist; ekki, og þá
gæti sveitarfjelagið ekki fengið
þær tekjur sem það átti að fá sam-
kvæmt áætlun. Sömuleiðis geta á
gjaldárinu bætst við nýir gjald-
endur, sem samanborið við aðra
ættu að greiða meira útsvar, en
niðurjöfnunarnefnd hefir skilið
eftir og mundu þannig komast hjá
útsvarsgreiðslu að meira eða
minna leyti. Það virðist langtum
rjettara, að þeir gjaldendur, sem
eru í sveitarfjelaginu, þegar áætl-
unin er saman, beri þær byrðar,
sem áætlrmin gerir ráð fyrir. Það
getur ekki verið hættulegt fyrir
sveitarfjelagið, þótt einhver út
svör kynnu að bætast við við auka
niðurjöfnun, en hitt miklu hættu-
legra, ef full útsvarsupphæð inn-
heimtist ekki í sveitarsjóð á gjald-
árinu.
Ár Áætluð útsvör kr. Aðalniður Kr jöfnun °/o yfir áætlun Útsvör samkvæmt reikningi kr. Innheimt Kr. útsvör °/o af áætlun Óinnheimt útsvör i árslok kr. Burtfelt af eftirstöðvum útsvara kr.
1903—10 1911 91282.59 100407.00 9.996 102478.00 93485.63 102.41 ')12141.13 8992.37 3348.00
1912 103284.45 113499.00 9.890 115251.00 103302.08 100.02 11948.92 12676.08
1913 117253.07 128706.00 9768 129182.00 114432.84 97.59 14749.16 1154.64
1914 141744.53 151483.00 6.870 152930.00 131644.09 92.87 21285.91 2073.48
1915 168789.38 185707.00 10.023 189739.00 172416.82 102.15 17322.18 10654.94
1916 256749.87 284702.00 10.887 289001.00 280597.82 109.29 8403.18 27191.80
1917 297355.85 409390.00 37.676 434225.00 397518.50 133.68 36707.50 6549.24
1918 483926.49 530643.00 9.654 726272.01 661525.96 102.52 64746.05 25906.39
1919 2)161308.83 883949.81 176881.00 990218.00 12.022 1020142.00 998483.33 112.96 21658.67 106553.67
1920 1670100.61 1806535.00 8.169 1766441.50 1607371.67 96.24 159069.83 4020.54
1921 1371307.53 1539575.00 12.270 1511490.00 1178900.53 85.97 332589,47 37377.73
1922 1234200.35 1479870.00 19.905 1453284.35 1137728.49 92.18 315555.83 114458.81
1923 1246501.35 1506755.00 20.879 1427702.50 1245306.08 99.90 182396.42 144158.72
1924 1123511.43 1359850.00 21.036 1298135.25 1139426.20 101.42 158709.05 122169.27
1925 1609509.71 1807105.00 12.277 1846391.00 1674661.60 104.05 171729.40 43844.30
1926 1509229.20 1643455.00 8.894 1634203.50 1234720.40 81.81 399483.10 35540.61
1927 1177618.72 1418500.00 20.455 1406657.50 1135507.52 96.42 271749.98 168068.58
1911—27 13647623.77 15633281.00 14.549 15503526.61 13307029.56 97.50 3)2196497.05 865746.80
1928 1441437.47 1613765.00 11.195 4)809818.5O 14116848.06 5.93 103.44
1. Eftirstöðvar frá fyrri árum.
2. Útsvör voru á árinu hækkuð um lh.
3. Eftirstöðvar í árslok 1927.
5. Innheimt af eftirstöðvum 1911—1927.
Svar borgarstjóra.
Ráðuneytið hefir beiðst umsagn-
ar minnar um kæru fulltrúaráðs
^erkalýðsfjelaganna hjer í bænum
^ags. 31. f. m. yfir rangri álagn-
lugu útsvara hjer í bænum.
í’ulltrúaráðið kærir yfir því, að
^ðurjöfnunarnefndin hefir á
Þ®ssu ári jafnað of háu útsvari á
S.kddendur bæjarins, er nemi’ kr.
68l84.00.
’lafnframt hefir ráðuneytið sent
^Jer brjef yfirskattanefndarinnar
^dgs. fg f m viðvíkjandi skiln-
a ákvæðum laga um hve mik-
uPphæð skuli jafna niður við
a^aluiðurjöfnun útsvara og afrit
a^ 8rjefi ráðuneytisins dags. 29.
111 ■ til yfirsk'attanefndarinnar,
^ar Seöi ráðuneytið lætur uppi þá
skoðun sína> ag samanlögð upp-
æð aðalniðurjöfnunar og allra
aukaniður jaf nana, svo sem þessu
' 6r upphaflega jafnað niður af
j^urjöfnunarnefnd, megi aldrei
l,ía fram úr útsvarsupphæð þeirri
^járhagsáætlun bæjarins gerir
fyrir, að viðbættum 5—10%.
! í
^klgild venja og lagafyrirmæli.
^ 611 þau 20 ár, sem jeg hefi átt
sæti
kefir
1 bæjarstjórn Reykjavikur,
^erið litið svo á, að við að-
a,niðurjöfnun útsvara skyldi jafna
*Ur a gjaldþegna allri þeirri
Upphæð, sem fjárhagsáætlun gerði
fyrir a hverju ári, og liæfi-
et,ii viðbót fyrir lækkun sam-
væmt kærum og vegna misbrests
bæjarstjórnarlögum er beinlínis
tekið fram, að svo skuli að fara.
(Bendir Kn. Zimsen síðan á
dæmi máli sínu til sönnunar úr
kaupstöðum og sveitum landsins.
Og liann heldur áfram).
Mjer virðist þannig Ijóst, að
samkv. eldri lögum hafi um alt
land verið jafnað niður á ári
hverju við aðalniðurjöfnun allri
þeirri útsvarsupphæð, sem fjár-
hagsáætlun hvers sveitar- eða bæj-
arfjelags gerði ráð fyrir það ár,
auk viðbótar vegna vanhalda, þar
sem slíkt var heimilað.
t
2. Lögin frá 1926 óskýr.
Þegar hin almennu lög um út-
svör voru sett árið 1926 eru ekki
sett neiH skýr ákvæði um að
breytt skuli frá þeim reglum, sem
gilt hafa um alt land viðvíkjandi
því, hve hárri upphæð skuli jafna
niður með aðalniðurjöfnun. M§er
þykir mjög ósennilegt, að lög-
gjafinn hafi ætlast til nokkurra
breytinga í þessu efni, enda þyk-
ist jeg viss um, að lögin hafi
hvergi verið skilin svo. Það er
einnig í sjálfu sjer mjög óeðlilegt,
að niður j öfnunarnef nd eigi við
aðalniðurjöfnun að gera ráð fyrir
því, að einhverjir gjaldendur
kunni síðar að flytja inn í sveit-
arfjelagið, eða að henni hafi yfir-
sjest að leggja á einhvern gjald-
þegn og að henni beri því að
geyma nokkra upphæð til þess
síðar að geta lagt hana á þessa
Það er elcki mitt hlutverk, að
útskýra lagafyrirmælin um þessi
efni, en af því að ráðuneytið hef-
ir sent mjer málið til umsagnar
leyfi jeg mjer að láta í ljósi þá
skoðun mína, að það sje hagkvæm-
ara að skilja lögin þannig, að með
aðalniðurjöfnun skuli jafna niður
allri þeirri útsvarsupphæð, sem
áætlun um tekjur og gjöld gerir
ráð fyrir, auk 5—10% umfram,
og fæ jeg ekki sjeð, að þessi
skilningur komi neitt í bága við
ákvæði laganna, þótti sennilega
einnig megi skilja þau svo, sem
ráðuneytið segir í brjefi sínu 29.
f. m. Hvernig sem fer virðist nauð
synlegt, að ráðuneytið gefi í tæka
tíð, áður én aðalniðurjöfnun fer
fram í næstkomandi febrúarmán-
uði út almenna auglýsingu um
hvernig haga skuli niðurjöfnun
útsvara, svo eitt gangi yfir öll
bæjar- og sveitarfjelög landsins.
3. Tekur bæjarsjóðs undanfarin
17 ár.
Til þess að gera grein fyrir
hvernig tekjur bæjarsjóðs hafa
orðið á undanförnum árum sam-
anborið við áætlun, hefi jeg samið
yfirlit það, sem hjer fer á undan,
um afkomu síðustu 17 árin, þ. e.
frá árinu 1911.
4. Niðurjöfnunin ekki of há til
þess að ná áætluðum tekjum.
Af þessu yfirliti sjest, að 7 ár-
in hefir aðalniðurjöfnunin verið
minna en 10% yfir áætlun, en 10
árin' yfir, stundum talsvert mikið,
t. d. 37.68% árið 1917. Öll árin
hefir farið fram aukaniðurjöfnun,
en tekjur bæjarsjóðs á hverju
einstöku gjaldári liefir samt ekki
náð áætlun 8 árin og aðeins
tvisvar, 1917 og 1919, orðið meiri
en 10% fram yfir áætlaðar upp-
hæðir. Samtals hafa tekjurnar öll
17 árin orðið kr. 340594.21 minni
en áætlað, en af eftirstöðvunum
hafa innheimst kr. 809818.50, svo
að öll árin hafa alls fengist kr.
469224.29 meira en áætlað var,
en aðalniðurjöfnun hefir samtals
numið kr. 1.985.657.23 meiru en
áætlun. Af eftirstöðvunum hefir
rcynst ófáanlegt kr. 865746.80, en
í árslok 1927 var enn í eftirstöðv-
um kr. 533072.88. Aðalniðurjöfnun
útsvara fer öll árin samtalin
14.549% fram úr áætlun, en tekjur
bæjarsjóðs af öllum útsvörum við
aðalniðurjöfnun og aukaniður-
jöfnun fer aðeins 3.44% fram úr
áætlaðri upphæð, sjeu innheimtar
eftirstöðvar taldar með, en að með
altali hafa aðeins 97.5% af áætl-
aðri upphæð innlieimst á hverju
gjaldári. Utsvarstekjurnar eru
0.95% lægri en aðalniðurjöfnun,
er sýnir, að lækkanir hafa numið
hærri upphæð, en aukaniðnrjafn-
anirnar.
Af þessu sjest, að samkvæmt
reynslu undanfarandi ára hefir
niðurjöfnun útsvara ekki reynsR of
há til að ná áætluðum tekjum,
enda þótt aðalniðurjöfnunin hafi
verið talsvert hærri, en til var
ætlast, og sýnir þessi reynsla, að
það er óvarlegt að leggja þann
sbilning í útsvarslögin nýju, áð
samtalin aðal- og auka-niðurjöfn-
un megi eltki nema meiru en 10%
fram yfir áætlaða upphæð. Hins-
vegar er sjálfsagt að niðurjöfnun-
arnefnd sjái framvegis um að
halda aðalniðurjöfnuninni innan
þeirra takmarka, sem lögin setja,
enda þótt reynslan sýni, að hjer í
Reykjavík nægi ekki 10% til að
örugt sje að bæjarsjóður fái að
fullu greidda áætlaða upphæð út-
svara.
5. Kæra verkalýðsfjelaganna.
Jeg sný mjer þá að kæru full-
trúaráðs Verkalýðsfjelaganna og
er henni raunar að mestu svarað
með umsögninni hjer að framan.
Jeg tel að niðurjöfnunarnefndin
hafi samkvæmt lögum átt að jafna
niður allri áætlaðri útsvarsupphæð
auk 5—10% við aðalniðurjöfnun.
Svo var beint 'ákveðið í lögum til
1927, og nýju lögin voru skilin
á þann hátt, er þau komu það ár
fyrst til framkvæmda, ómótmælt
af öllum.
Til þess að breytt verði aðferð
við niðurjöfnun þarf því að koma
úrskurður um, hvernig’ beri að
skilja ákvæði útsvarslaganna 1926
um þetta atriði, hvort sem ráðu-
neytið telur sig hafa vald til að
úrskurða um það, eða það heyrir
undir dómstólaná.
Hitt kemur vitanlega í bága við
ákvæði laganna, að jafnað var við
aðalniðurjöfnun 1928 kr. 28183.78,
þ. e. 1.195%, meira en 10% fram
yfir áætlaða upphæð, og tel jeg að
niðurjöfnunarnefnd beri að sjá um
framvegis, að aðalniðurjöfnun
fari ekki fram úr áætlaðri upphæð
að viðbættum 10%. 1 þessu sam-
bandi skal þó bent á, að útsvara-
breytingar til lækkunar hafa þeg-
ar numið hærri upphæð, en þess-
um rúmum 28. þúsund krónum, og
eru þó ekki meðtalin útsvör, semi
eru ranglega lögð á, en venjulega
ncma þau talsverðri upphæð á
hverju ári. Gjaldendum til bæjar-
sjóðs er því í raun og veru ekki
íþyngt þótt aðalniðurjöfnunin hafi1
orðið rúmlega 1% hærri en rjett
var og ef að vanda lætur mun bæj-
arsjóður ekki ná áætluðum tekjum
af útsvörum á gjaldárinu. Hinn-
11. desember var búið að inn-
heimta af útsvörum 1,144,328,65
kr., og eru það 79,39% af áætlaðri
upphæð, en ca. 3y2 mánuður eru
liðnir frá síðara gjalddaga út-
svara, og árið senn á enda.
Eirfkur Guðmundsson
frá HofféUi.
85 ára.
Fyrir 90 árum reistu þau bú að
Hoffelli í Nesjum, Guðmundur óð-
alsbóndi Eiríksson og Sigríður
Jónsdóttir frá Hlíð í Skaftártugnu
Guðmundur var bróðir Stefáns.
alþm. í Árnanesi (d. 1884) og
Ijetst í hárri elli 1898. Sigríður
húsfreyja var systir þess merka
manns Eiríks hreppsstjóra í Hlíð,
'Og hafa margir gildir menn og
vaskir verið í þeirri ætt. Hún and-
aðist árið 1878, en Eiríkur bróðir
hennar ári áður. Synir þeirra Hof-
fellshjóna voru Jón bóndi í Þinga-
nesi (f. 1842, d. 1916), Eiríkur (f.
1844) og Jón óðalsbóndi í Hoff-
felli (f. 1845, d. 1927), gildir bænd
ur og merkilegir.
Eiríkur fæddist í Hoffelli hinn
13. dag janúarmánaðar árið 1844,
og þótti snemma afbragð annara
ungra manna að sálargáfum og
líkamsburðum. Hann var sem þeir
Hlíðarfrændur aðrir þjóðhagasmið
ur, og Ijek alt í höndunum á hon
um; hann er og lista skrifari- En
ekki skorti hina andlegu atgervi,
og þótti hvarvetna yndi að návist
h;ns fyrirmannlega og prúða
manns, er bæði var skýr og skáld-
mæltur vel. Þann mann þurftii
ekki að líta nema einu sinni til
þess að ganga úr skugga um, að
þar var andlegt og líkamlegt glæsi
menni.
Eiríkur var kvæntur Halldóru
Jónsdóttur frá Heinabergi á Mýr-
um og þar reistu þap bú, en síðar
bjuggu þau í Svínafelli í Nesjum,
þá í Borgum og því næst á Meðal-
felli í sömu sveit. Um 1890 fluttust
þau hjón að Brú á Jökuldal, og
þar ljetst Halldóra húsfreyja. Síð-