Morgunblaðið - 26.02.1929, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
i
orgitnbWid
fitofnandl: Vilh. Finjen.
tTt*efandi: Fjelag í Reykjavlk.
Rltatjörar: Jön Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
■áugrlýsingastjöri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 8.
filasi nr. B00.
Auglýsingaskrifstofa nr. 700.
Helmasimar:
Jön Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Áskriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á inánuöi.
Utanlands kr. 2.B0 - ------
I l&usasölu 10 aura eintakiö.
Þingtiðindi.
Útvarp. — Dýrtíðarnppbót
Erlendar símfregnir.
Khöfn, FB. 24. febi'.
BaTidaríkjaþing samþykkir að
fcilla heim herinn frá Nicaragna.
Frá Washingtön er símað: Old-
^ögadeild þjóðþingsins hefir sam-
l>ykt með 38 atkvæðum gegn 30
*illögu um að kalla heim her
^andaríkjanna frá Nicaragua. —
•^íargir þingmenn republikana
^oru íjarverandi, þegar atkvæða-
Si’eiðslan fór fram, og hafa repu-
Ulikanar því krafist þess, að ný
^tkvæðagreiðsla verði látin fara
tfam um tillöguna.
Herskipasmíð U. S. A.
’Öldungadeildin hefir veitt 12
öiiljónir dollara til þess að byrja
Uyggingu á 10 af 15 beitiskipum,
som ákveðið er að byggja.
Sambúð Breta og U. S. A.
Frá London er símað: Chamber
lain hefir lialdið ræðu og* sagt, að
stjórnin í Bretlandi hafi að und-
anförnu rannsakað öll mál, sem
þýðingu hafa íyrir sambúð Bret-
k'inds og Bandaríkjanna. Kveðst
hann vona, að Bretlandsstjórn
geti, að rannsóknmni lokinni, sent
•^andaríkjamönnum tillögur, sem
geti trygt góða sambúð Banda-
Gkjanna og Bretlands.
leitinni að Italia-flokknum haldið
áfram.
Frá Bern er símað til Ritzau-
írjettastofunnar, að samkvæmt
blöðumim álíti Samoilovitch, for-
ingi Krassin-leiðangursins í fyrra-
snmar, það vera skyldu að halda
ófram leitinni að loftskipsflokkn-
Om. ítalía hefir veitt fje til leitar-
icnar. Ráðgert er, að tvær flug-
vjelar leiti norðanvert við Franz
-Jósefsland.
Khöfn, FB. 25. febr.
„Fagurt skal mæla, en flátt
ky§'§'ja“-
Frá Berlín er símað : Nokkur hol
lensk blöð, þar á meðal tvö á-
krifamikil blöð í Rotterdam, hafa
birt frakknesk-belgiskan hermála-
samning, sem gerður var árið
1920. — Samkvæmt samningnum
■skulu Frakkland og Belgía styðja
kvort annað, ef annarhvor samn-
ihgsaðilinn lendir í ófriði við
Þýskaland; ennfremur skuli her
Relgíu veita Frökkum stuðning, ef
'til ófriðar liemur á milli Frakk-
Wls og ítalíu, en Frakkaher á
að veita Belgíu stuðning, ef til ó-
friðar kemur á milli Belgíu og
Öollands.
Verður ítalía keisaraveldi?
Frá Rómaborg er símað til
þýskra blaða, að fascistar hafi
%rjað baráttu fyrir endurreisn
Neðri deild.
Frv. um tannlæknana, sem lá
fyrir þinginu í fyrra, en ekki varð
útrætt þá, fór í allshn.
Alþýðufræðsla á fsafirði. Frv.
Har. Guðm. um það efni var til 1.
umr., og vísað til mentam.nefndar.
H. G. gerði samanburð á því,
hve mikið ríkið hefði styrkt ung-
ingaskóla Isafjarðar, gagnfræða-
skólann á Akureyri, Flensborgar-
skólann og Eiðaskóla, og taldi
Vestfirðinga þar afskifta. Tölulega
var útkoman rjett, en í raun o.g
veru villandi, því ræðumaður gat
þess el<]d, að hve miklu leyti Vest-
firðingar liafa notið góðs af þeim
styrk, sem t. d. Akureyrarskóli hef
ir fengið. En samkv. frv. hans á
hinn ísfirski skóli að vera sem
næst gagnfræðaskóli.
Jónas Jónsson leit svo á, að mál-
ið Væri ekki eins einfalt eins og
Haraldur hjeldi fram. Það skað-
aði ekki — væri jafnvel gagnlegt
að tala um það — en ómögulegt
að samþ. frv. í ár.
Jón A. Jónsson var sammála II.
G. um það, að Vestfirðingar liefðu
orðið útundan með ríkisstyrk til
skólahalds. En sá væri galli á frv.,
H. G, að hann miðaði við þarfir
ísafjarðarkaupstaðar. En slíkt
væri ófullnægjandi. Vestfirðingar
þyrftu gagnfræðaskóla með heima-
vistum, svo hann kæmi einnig-
sveítunum að liði. Kvaðst hann
myndi flytja frv. um slíkan skóla
á þessu þingi.
Neðri deild rekur á eftir stjórninni
í útvarpsmálinn.
Þingsályktunartillaga Gunnars
Sigurðssonar var þá til umr'æðu.
Hefir G. S. alla tíð haft áhuga
fyrir útvarpsmálinu; það má hann
eiga; hefir talið það hið mesta
þarfa- og menningarmál, sem það
og er.
Tillagan er svohljóðandi:
„Neðri deild Alþingis ályktar
að skora á landsstjórnina að sjá
um, að útvarpsrekstur verði tek-
inn upp hið allra fyrsta, samkv.
gildandi heimildarlögum um út-
varp.“
Fjölyrti hann ekki um það að
þessu sinni, en talaði um drátt
stjórnarinnar á framkvæmdum.
Mintist á, að rjett væri, að stjórn-
in gerði ráðstafanir til þess, að al-
menningnr fengi móttökutæki með
sanngjörnu verði.
Tryggvi Þórhallsson skýrði frá
því, að dráttur á framkvæmdum
þessa stafaði m. a. af því, að eigi
væri hægt að ákveða hvaða bylgju
lengd við fslendingar fengjum fyr
ir stöð okkar, fyrri en að aflokn-
uin alþjóðafundi í Prag um út-
varpsmál, sem lialdinn verður
fyrri liluta aprílmánaðar næstk.
I’und þennan hefði átt að halda í
Róm sl. haust, en það hafi dregist.
A. Pragfundinn færi Gunnl. Bnem
verkfr. sem fulltr. íslands. Ennfr.
befði ]iað dregist að ganga frá láni
til útvarpsins, m. -a. vegna fár-
falls fjármálaráðherra. En allmik-
ið fje þyrfti að vera fyrir hendi,
því að stöðin sjálf kostaði, samkv.
áætlun útvarpsnefndar, 527—764
þús. krónur og reksturskostnaður
fyrsta árið væri áætlaður um 100
þús. kr.
Var þingsályktunartillagan því
næst samþykt með 17 samhljóða
atkvæðum.
Efri deild.
f Ed. í gær fór fram fyrri umr.
um þál.till. um dýrtíðaruppbót á
laun embættis- og starfsmanna
ríkisins. Svo sem áður er um getið,
fer tillaga þessi fram á að keim-
ila stjórninni að greiða öllum em-
bættis -og starfsmönnmn ríkisins
sömu dýrtíðaruppbót árið 1929 og
greidd var 1928. Dýrtíðaruppbótin
var 40% 1928, en á yfirstandandi
ári er hún 34%. Uppbót sú, sem
till. fer fram á, mun nema um
100 þús. kr. fyrir ríkissjóð.
Jón Baldv. mælti fyrir till. með
stuttri ræðu. Gat hann þess, að
fyrir hverju þingi undanfarin ár
hefði komið fram krafa frá starfs-
mönnum ríkisins um bætt kjör, en
þmgið hefði aldrei þorað ,að opna‘
launalögin, lieldur tekið það ráð,
að bæta kjör einstakra manna eða
flokka. Að rjett.u lagi hefði átt að
endurskoða launalogin 1925, en
það væri ógert enn. Gat og flm.
þess, að Fjelag starfsmanna rík-
isins hefði enn á ný sent Alþingi
ltröfu um bætt kjör og fara þar
fram á að dýrtíðaruppbótin hækki
upp í 51% (úr 34%).
Fjármálaráðherra (Tr. Þ.) Ósk-
aði ekki eftir að ræða tillöguna að
svo komnu, en kvaðst mundi tala
við nefnd þá er fengi málið til
athugunar.
Till. vísað t.il fjhn.
ur ekki leiðrjett með slíku káki,
sem lijer er farið fram á.
Verkamannabústaðir. H. Vald.
flytur aftur frv. það, er liann
flutti í fyrra, en var eklti útrætt
þá. —
EinkasaJa á síld. Erl. og Ingv.
flytja f.rv. um br. á Síldareinka-
sölulögunum frá í fyrra, og geta
þess í grg., að frv. sje samið af
meirihl. útflutningsnefndar einka-
söluúnar og í samráði við fram-
kvæmdastjóra hennar.
Dðmar í vinnudeilum.
I.
„Engin bönd má leggja á at-
vinnufrelsi manna, nema almenn-
ingsheill krefji, eiula þarf laga-
boð til“. Þannig bljóðar 65. grein
stjórnarskrár konungsríkisins ís-
lands, nr. 9. 18. maí 1920.
Hvar skyldi hafa trúað því, að
sjálf stjórnarskráin geymdi á-
kvæði, þar sem borgurum landsins
væri trygt atvinnufrelsi? Hvað
hafa þegnamir af þessu atvinnu-
frelsi að segja?
Hvað hefir ríkisvaldið gert, þeg-
ar æsinga- og óróamenn hafa með
ofbeldi og frekju ráðist á atvinnu-
frelsi manna ?
Hirað gerði ríkisvaldið til vernd-
ar verkamönnum, er nnnu við þjóð
leikhúsgrunninn í vetur, þegar
æsingamenn komu og ráku verka-
menn frá vinnu?
Ríkisvaldið sagði, að sjer kæmi
mál þetta ekkert við!
Hvað hefir ríkisvaldið gert til
verndar verkamönnum gegn ofríki
og kúgun Dagsbrúnar-brodda nú
síðustu daga?
Það liefir ekkért gert. Það hefir
látið þá óhæfu viðgangast, að fá-
tækir verkamenn eru hver af öðr-
um flæmdir frá'atvinnu sinni fyr-
ir þá einu „sök“, að þeir vilja ekki
láta neyða sig inn í pólitískan fje-
lagsskap. Er sæmandi siðuðu þjóð-
fjelagi að horfa þegjandi á slíkar
aðf arir ?
Stjórnarskrárákvæðið, sem á að
tryggja mönnum atvinnufrelsi og
vinnufrið, er dauður bókstafur. —
Pólitíslcir æsinga- og óróamenn
innan stjettafjelaga verkamanna
eru látnir einráðir um það, hvort
vinnufriður skuli vera eða ekki.
sem deilt er um. En það sem mestu
varðar, er þó það, að bannað er að
gera verkfall eða verkbann meðan
deilumálið er hjá sáttasemjara eða
fyrir vinnudómi. Ekki er minsti
vafi á því, að bann þetta mundi
oft algerlega afstýra verkfalli eða
verkbanni.
Vonandi ber Alþingi gæfu til
þess að samþykkja slík lög sem
þessi. Reyndar hefir heyrst, að
fulltrúar Alþýðuflokksins hafi í
hótunum við stjórnina að flytja
vantraust, ef frv. verði samþykt.
En stjórnin og hennar flokkur
verður að skilja það, að hjer er
blátt áfram um að ræða líf eða
dauða atvinnuvega landsmanna.
Þorir stjórnin að talra á sig þá
ábyrgð að fella vinnudóminn ?
Dagbók.
rómverska keisaradæmisins. Fje
lög fascista safna undirskriftum
nndir áskorun til Mussolini, þess
efnis, að hann láti konunginn taka
sjer keisaratitil.
Bandaríkjaþing sjer sig um hönd!
Frá Washington er símað Við
nýja atkvæðagreiðslu feldi Öld-
ungadeild þingsins með 48 atkvæð-
um á móti 32 tillöguna um að
kalla heim her Bandaríkjanna í
Nicaragua.
Ný mál.
1 Ed. flytur Guðm. Ól. frv. tun
breyting á laxafriðnnarlögmmm
frá 1886. Flutti sami þm. frv. um
þetta efni í fyrra og samþ. Ed. það
með litlum breytingnm, en það
sofnaði í Nd. Nú er frv. flutt a?
mestu sanihlj. því, sem Ed. sainþ
það í fyrra.
Tekju- og eignarskattur. M. T.,
Sv. ÓL, J. Ól. og Jör. Br. flvtja
frv. um br. á 1. nr. 53, 1928, nm
heimild fyrir ríkisstjórnina til þess
að innheimta tekju- og eignarskatt
með 25% viðauka. Er í frv. þessn
lagt til, að tekjuskattur einstak-
linga, sem ekki nemi 72 kr., skuli
undanþeginn þessum viðauka. -
Segir í greinarg., að lögin frá
fyrra hafi verið skýrð svo, að
undanþáguna (4000 kr. tekjur)
beri að miða við brúttótekjur, en
þetta heri að leiðrjetta. — Merki-
l^gt að þingmenn þessir skuli
ekki leggja til að afnema lögin
með öllu, því ranglæti þeirra verð-
II.
Þrátt fyrir ótvíræða fyrirskip-
un stjórnarskrárinnar um atvinnu-
frelsi og vinnufrið þegnanna, ríkir
ófrelsi og kúgun í atvinnulífi ís-
lendinga.
Til þessa tíma liefir ríkið lítið
aðhafst til þess að tryggja vinnu-
friðinn í landinu. Það setti lög
um sáttasemjara í vinnudeilum.
En fái sáttasemjari engu áorkað
— þá er úti um friðinn.
Þetta ástand er gersamlega ó-
þolandi; þess vegna má telja víst.
að landsmenn yfirleitt muni fagna
því, að fram skuli koma á þessu
þingi frumvarp nm dóm í vinnu-
deilum. Verði frv. þetta að lögum,
□ Edda 59292267 — I.
Föstuguðsþjónusta í fríkirkjunni
á inorgun kl. 8 síðdegis; sr. Árn.
Sigurðsson.
Kristileg samkoma verður á
Njálsgötu 1 í kvöld kl. 8. Allir vel-
komnir.
Söngfjelag stúdenta. Bassar
mæti í kvöld kl. 6 stundvíslega.
Astrologisk Aarbog 1929, eða
spádómar eftir gangi himintungl-
anna, heitir bók eftir dr. J. I.
Kronström, og fæst hún í bóka-
versl. ísafoldar. í Danmörku er
bókin uppseld fyrir löngu. 1 henm
eru spádómar fyrir alt árið yfir-
leitt og spádómar fyrir einstakar
þjóðir o. s. frv. — Um næstu
daga segir svo: „Hin góða afstaða
Jripiters bendir til hamingju og
framsóknar dagana 26.-28. fehr.
En vegna slæmrar afstöðu annara
stjarlia verða menn vel að gæta sín
við gleymsku, ofsa og óvináttu.
Það er ráðlegast. fyrir menn að
fara þá varlega í málaferlum og
fjármálum.“ Hann spaijr gæfu
þeim, sem fæðast í dag, og vel
muni ganga fyrri hlnta ársins fyr-
ir þeim, sem eiga afmæli þessa
dagana. íslandi spáir hann því, að
þar haldi innbyrðisdeilur áfram
þetta árið. Alt bendi til þess, að
hjer verði talsverð veikindi (einn-
ig í kvikfje) og ýmsar náttúru-
hamfarir. Seinni hluta ársins verði
talsverð fjármálavandræði — að
nokkru leyti vegna Breta og
Bandaríkjamanna — en auðsupp-
sprettur landsins muni ráða bót á
því og stórt iðnaðarfyrirtæki virð-
ist ætla að gefa góðan arð.
Mag-nús Bjarnason bifreiðastjóri
hefir beðið Morgunblaðið að geta
þess, að hann sje ekki lengur hjá
B. S. R. Hann var hjá því fjelagi
í 4 ár, en er nú kominn til Stein-
dórs.
U. M. F. Velvakandi heldur fund
í kvöld kl. 9 í Suðurgötu 14. —
Verða þar tvö merkileg mál til um
ræðu og mun fundurinn því verða
fjölsóttur.
Fyrirlestur um Krassin flutti
Hendrik J. S. Ottósson í Gamla Bíó
á sunnudaginn og sýndi nokkrar
skuggamyndir til skýringar. Var
fyrirlesturinn svo vel sóttur, að
livert sæti var sliipað og munu
einhverjir hafa orðið frá að liverfa
—- Mun mönnum hafa verið for-
vitni á að lieyra um afdrif Malm-
manna og atvinnurekenda að
leggja deilumál sín undir óhlut-
drægan dómstól áður' en stofnað
er til verkfalls eða verkbanns. —
Vinnudómur á að dæma mál aðila.
Honum er fengið vald til þess
lcynna sjer' öll málsatvik sem best
og leggja fullnaðardóm á það,
er bar með orðin skvlda verka grens’ en fJrirlesarinn taldi efa*
pai meo orðm skylda veika ^ Zappi hefði (lrepið hanB
og
etið.
teknr til starfa
Bamaskólinn
aftur í dag.
Loftur Guðmundsson hirðljós-
myndari brá -sjer upp í Borgar-
fjörð með Suðurlandi og verður
fjarverandi þessa viku. Hann var
fenginn til þess að fara að Hvann-