Morgunblaðið - 24.07.1929, Blaðsíða 3

MÖRGUNBLAÐIÐ

2* lorQtmWa&ifc
Btofn&ndl: Vllh. Flnaen.
Dtsefandl: FJelag I Reykjavlk.
Rltatjörar: Jön KJartansson.
Valtýr Stefánsson.
▲ufflýslngastjöri: E. Hafberg.
Bkrlfstofa Austurstrœtl 8.
Bíssl nr. S00.
AuKlýslngaskrlfstofa nr. 700.
Helnasimar:
Jön KJartansson nr. 74Í.
• Valtýr Stefánsson nr. 12Í0.
E. Hafberg nr. 770.
A»krlft«Kj*ld:
Innanlands kr. 2.00 á mánuOl.
Utanlands kr. 2.60 - -------
I l&usasölu lO^aura eintaklö.
Erlendar sfmfregnir.
Khöfn PB 23. jiilí.
Dregnr til sætta með Kínverjum
og Rússum?
Pi'á London er símað: Sendi-
herra Kína í Washington hefir
fyrir hönd kínversku stjórnarinnar
svarað miðlunarleitunum stjórnar-
mnar í Bandaríkjunum á þann
^átt, að von er talin til þess að
<leilaii á milli Rússa iOg Kínverja
jöfnuð á friðsamlegan hátt.
Kvað sendiherrann í Washington
kmversku stjórnina hafa skipað
sendiherra sínum í Finnlandi að
íaia til Moskva, til þess að semja
um ágreiningsmalefnið við Rúss
land.
Ráðstjórnin hefir einnig svarað
miðlunarumleitunum stórveldanna
á þann hátt, að líkui •nar eru nú
meiri fyrir friðsamlegri úrlausn.
Kveðst ráðstjómin ekki ætla að
nota vopn í deiltnmi við Kína.
Karaldur SveinMðrnsson
®rðiön fimleikakennari Miiton SiUs
Haraldur Sveinbjörnsson, bróð
Vaidimars sundskálavarðar, fór
'fil Ameriku fyrir nokkrum árum
hefir stundað þar fimleika
benslu síðan. f brjefi, sem er ný
•komið frá honum, segir hann svo
~~ -Teg b^Tjaði að vinna við
° unlk’aháskólann síðari hluta
\<ti<u og held þar áfram ti
kausts, ef ekkert þetra býðst. Þó
:gen .jeg varla r4ð fyrJ. ;g ^
fejoðist, þyi að kjðrin eru allgó8
Um skolalokin í vor var je-, svo
heppmn að komast í samband við
binn fræga kvikipyndaleikara
Milton Sills. Hann vantaði æfiriga
kennara og þjálfara í sumar, og
kjöri mig til þess, eftir það að
hann bafði visað tveimur öðrum
fimleika- og þjálfkennurum
ki'aut. Nú er jeg hjá honum, æfi
hann í leikfhni á morgnana og
hann hafa húðstrokur (Mass
"íge). Á daginn förum við svo
^aman í ut.reiðar eða á veiðar. —
Hann á hjer heimili hjá gullfall
'egu vatni, sem er skógi kringt
og er vatnið fult af fiski, en
skógunum nóg af hreindýrum,
hjörnum, úlfum og fleiri veiðidvr-
iim. Þetta er hið hesta sumárfrí
sem jeg hefi átt völ á um æfina
«g svo fæ jeg meiri borgun fyri
þetta, en nokkuð annað, sem jeg
hefi gert, 12 dollara á dag, en það
Iffitúr nærri 50 íslenskum krónum
’Jeg man þá tíð að það þótti hátt
kaup á viku heima.
1 vor ferðaðist jeg með íþrótta
flokki frá Columbía-háskólanum
sem kepti við alla íþróttaflokka
Jarðskjalftar
um alt Snðvesturland.
Snarpasti kippnrinn sem komið
befir i Reykjarik I manna minnnm.
StundarfjórTiungi fvrir klukkan einu ofsarok. En veður var
6 í gær, kom hjer í Reykjavík svo
hárður jarðskjálftakippur, að
menn muna hjer ekki annan eins.
Hús hristust svo að brakaði í
jeim, og fjölda fólks var nóg boð-
ið, svo Jiað Jiusti út. á göturnar,
sumpart til að bjarga sjer, ef húsin
skyldu lirynja, sumpart til Jiess,
að verða sjórnarvottar að atburð-
um þeim, er fyrir kæmi í grend-
inni. Talið er, að kippurinn liafi
staðið 35—40 sekúndur. Er það
langur jarðskjálftakippur.
Skemdir á húsum.
•
Þegar þetta er ritað, er ekki
hægt að gefa fullkomið yfirlit yfir
skemdir þær, sem orðið hafa hjer
í bænum. Svo margar kviksögur
gengu manna á milli, að erfitt var
í gærkvöldi að greina satt frá
ósönnu. Skal hjer talið það, sem
Morgunblaðið hafði frjett í gær
með vissu.
Mest brögð virðast hafa orðið
að skemdum á húsum þeim, sem
hlaðin eru úr grásteini, svo sem
Alþingishúsinu og Landssímastöð-
inni. í velflestum herbergjum
þinghússins mun bera á sprungum,
einkum meðfram loftum og hrundi
nokkuð niður af loftlistum — eink-
um í Neðri deild. Konungsmerkið
með kórónunni á þakskegginu
yfir innganginum, fjekk þverbrest
og datt lítill moli úr merkinu nið-
iii ó, gangstjettina. Landssíma-
stoðvarhúsið skemdist og talsvert,
hið
besta, blæjalogn og sólskin. — Á
Tjörnina kom allmikil bára, og
við hristinginn* gaus upp úr henni
óþefur all-mikill. Sumstaðar sáust
göturnar og garigstjettirnar ganga
svo til, að sást í raðir gangstjetta-
flísanna, er þær sporðreistust
augnablik úr stellinguin sínum.
Alment nnui ]>að vera álit
m.anna, að jarðskjálftakippur Jiessi
hafi ekki mátt verða mikið meiri
til þess, að hjer hefðu hús hrunið
og yfirskollið liið stórkostlegasta
og hörmulegasta slys, sem fyrir bæ
þennan getur komið.
Hvaðan stafar jarðskjálftinn?
Þeirri spurningu er alls ekki
hægt að svara nú. Þorkell Þor-
kelsson veðurstofnstjóri fór strax
eftir kippinn vestur í Stýrimanna-
skóla, til þess að athuga jarð-
skjálftamælana, sem þar eru. En
Jiví miður var lítið á þéim á græða
Jarðhræringin hefir verið svo mik-
il, að ]>eir fóru báðir úr skorðum.
Þó var Þorkell helst á því, að
hreyfingin hafi komið úr norð-
austri.
Hvað náði jarðskjálftinn yfir stórt
svæði? Var hann meiri annars
staðar á landinu?
Þessar spurningar vöknuðu fyrst
lijá mönnum hjer, er þeir höfðu
gengið úr skugga um að engin
alvarleg slys hefðu hjer orðið.
Með því að athuga hve langt.
veggir sprungu, reykháfur hrundi jarðskjálftinn náði, bjuggust menn
og þess háttar. Reykháfar lirundu! a$ hægt væri að gera sjer
á allmörgum húsum í bænum, og
hefir blaðið ekki tölu á þeim.
Sprungur komu í veggi á nokkr-
um steinsteypuhúsum, en sð„u.
sagnir þær, sem gengu um bæinn
um þau efni í gær, voru allmargar
orðum auknar.
Skemdir innanhúss.
Svo mikill var hristingnrinn í
niörgum húsum, að munir duttu
íu- hyllum, vörur sem settar voru
fram til sýnis í búðargluggum,
hrundu víða í hrúgur. Nokkrar
húðarglUggarflður munu hafa
sprungið. Mest tjón varð í gler-
vörubuðum. Þar munu sumstaðar
liafa brotnað vörur svo að all-
miklu nam.
Húsin vingsast til.
Svo mikil varð jarðhræringin,
að þeir sem úti voru, nálægt há-
um húsum, sáu þau vingsast til.
Hvein og brakaði í öllum húsum,
svo brakhljóðið og glumrugangur-
inn minti á að komið væri alt í
stærstu háskólanna í Bandaríkj-
um. Á ]>ví ferðalagi lærði jeg
meira viðvíkjandi íþróttum, en á
nokkru öðru, sem jeg hefi sjeð
og kynst hjer í landi.
nokkra grein f\*rir hvaðan hann
stafaði. Frá Morogunblaðinu var
því tafarlaust hringt í allar áttir
út um land.
Jarðskjálftinn náði austur að
Skeiðarársandi, vestur á Snæfells-
nes, norður á Borðeyri, að því er
Morgunblaðið frjetti í gær.
Eftir þeim hpplýsingum, sem
Morgbl. fjekk í gær, hefir jarð-
skjálftinu varla verið mikið meiri
annarstaðar, en lijer í nágrenni
Reykjavíkur, þó e. t. v. nokkru
meiri í sumum sveitum austan
fjalls, en hvergi frjettist um slys,
sem af honum hefði hlotist.
Erfitt er að meta það eftir laus-
legu umtali í síma, hvort jarð-
skjálftinn hefir verið meiri á ein-
um stað en öðrum, fólk leggur á
slíkt svo misjafnan mælikvarða.
En yfirlitið er blaðið fjekk í
gær, er á þessa leið :
í Vestur-Skaftafellssýslu fanst
jarðhræringin aðeius, t. d. fanst
hún á Kirkjubæjarklaustri, aðeins
af fólki því, er var inni við. Líkt
var sagt. frá, Yík, þó mun kippur-
inn hafa verið snarpari ]iar.
í neðanverðri Rangárvallasýslu
voru talsverð brögð að honum. Þó
duttu engir húsmunir t. d. í Efra-
Hvoli. Aftur frjettist um allmikla
hreyfingu í Miðey í Landeyjum.
1 Þjórsártúni var engu meiri hrær-
ing en á Efra-Hvoli.
En aftur á móti var sagt í Fells-
múla í Landsveit, að þar hafi ltipp-
urinn verið bæði mikill og langur.
Sagði heimildarmaður blaðsins, að
liánn myndi hafa staðið yfir í
eina mínútu. Áður en hann kom,
lieyrðist hár þyt.ur úr austurátt.
Kippurinn var þar talinn álíka
snarpur og snörpustu kippir, sem
>ar komu fyrir Heklugosið 1913.
Hjá Olfusá var kippurinn svo
snarpur, að myndir duttu niður
af veggjum og lilutir hröpuðu
fram úr hyllum.
I lágsveitum Árnessýslu mun
jarðskjálftinn liafa verið álíka
mikiU og í Landsveit. Af Eyrar-
bakka frjettist að þar hefði tals-
vert lirunið og brotnað í húsum.
Sagt, var þaðan sem dæmi upp á
hristing, að bíll sem stóð mann-
laus þar á veginum, rólaði til
fram og aftur.
Frá fjölda. mörgum stöðvum í
Borgarfirði, Mýrasýslu og alla
leið út á Snæfellsnes (Ólafsvík og
Hellissand) frjettist um álíka
hrist’ing og hjer var, a. m. k. ekki
raeiri, í Stykkishólmi talsvert
minni, og eins á Borðeyri.
Á Blönduósi og Akureyri urðu
menn hans ekki varir, og heldur
ekki á Húsavík. En heimildarmað-
ur Morgunbl. gat þess, að á þess-
nm tíma, ær alt skalf hjer syðra,
voru Húsvíkingar að fagna Súl-
unni, og hvert. mannsbarn úti við,
svo að segja. Hefði því vel getað
verið að lítil hræring hefði farið
fram hjá mönnum.
Er eldgos í vændum?
Eins og eðlilegt er, verður mönn-
uni tíðrætt um það, hvort, þessi
jarðskjálfti, er náði yfir svo stórt
svæði niuni vera fyrirboði þess, að
eldgos sje í vændum Er eigi ólík-
lega tilgetið að svo sje.
En livar er eldsumbrota að
vænta. Dr. Helgi Pjeturss mun
hafa. haldið því fram í vetur, að
vænta mætti eldsumbrota í Hengl-
inum.
Aðrir spá að Hekla muni nú láta
á sjer bæra. En sje svo, að upp-
tök jarðskjálftanna. sjeu austur
við Heklu, mun munurinn á st.yrk-
leika. þeirra þar eystra og hjer
í gær tiltölulega lítill. Eftir jarð-
skjálftasvæðinu í gær að dæma,
ættu npptökin að vera vestar en
í Heklu.
Stefna hreyfingarinnar í gæi-
bendir ennfremur til þess. Eftir
þeim upjilýsingum, sem Morgbl.
fjekk seint í gærkvöldi, má telja
fullvíst, að hreyfingin hafi skollið
lijer yfir frá norðaustri.
liúsanna. Fólk sem í skipinu var,
hjelt ennfremur að iætin stöfuðu
frá skipinu, t. d. vjelarúminu, þar
hefði sprenging átt sjer stað eða
þ. h. En brátt sán menn, hvers
kyns var, enda slrifti ekki löngurn
togum, uns alt, var með kyrrum
kjörrim.
Annar kippur, miklu vægari,
kom klukkan rúmlega sjö og hinn
þriðji, þeírra vægastur, ldukkan
átta.
Enu nm Cramer.
Prá höfninni.
Sþrungur komu í eystri liafn-
argarðinn, „Batteriisgarðinn“, ein-
ar þrjár, og garðhausinn við hafn-
armvnnið raskaðist eitthvað, óvíst
hve mikið. Sprunga kom einnig í
hafnarbakkann, þar sem kolaliegr-
inn er.
Þegar kippurinn kom var Drotn-
ingin á förum, og stóð fjöldi fólks
niður á. hafnarbakkanum. Þegar
jarðskjálftinn kom áttuðti margir
sig ekki á því í bili, livað um var að
vera. og lijeldu að vjel skipsins
væri að fara af stað. En er þyt-
urinn jókst, og glnmrugangurinn
byrjaði í húsunnm, skipið tók að
nagga í garðinn, og vörur að rask-
ast í vöruhlöðunum sem þarna
eru, þaut flest af fólkinu upp af
bakkanum í áttina til geymslu-
Fregnritari Chigaco Tribune rit-
ar „stutta athugasemd“ i Morgun-
blaðið á sunnudaginn var út af
nokkrum ummælum mínum (sem
ekki eru þó allskostar rjett til-
færð) um flugferð Cramers og
heldur því fram um leið, að þótt
ferðin mishepnaðist, þá sje sann-
arlega ekki vanræktum undirbún-
ingi um að kenna.
Frásögn höf. staðfestir að fullu
það, sem jeg liafði drepið á, að
sumir flugmenn virtust ekki hirða
um að tryggja sjer nauðsynlégar
veðurfregnir fyr en þeir væru
lagðir af stað. Hann segist ekki
hafa komið á Veðurstofuna fyr
en Cramer var að fara af stað, —
og hvaða heimtingu átti liann svo
á því að fá hið umbeðna? Þá var
meiri fyrirhyggja með Ahrenberg
—Flodén flugið, því aðalræðis-
maður Svía hjer hafði í tæka tíð
fengið loforð Veðurstofunnar og
íslenskra stjórnarvalda um það, að
greitt skyldi fyrir flugmönnunum
eftir fongum. — Fregnritarinn er
líka stoltur af því, að hafa sent
skeyti til Chicago um að fá aukr,-
ar veðurfregnir frá Grænlandi —
eftir að Cramer var farinn af stað.
Nú var það forstöðumaður Veð-
urstofunnar, sem átti frumkvæði
að þessu, en hvorki fregnritarinn
eða þeir sem annars áttu að annast
undirbúninginn. Vitanlega var
þetta of seint og árangur enginn
— ekki einu sinni svar til hr.
fregnritarans.
Það er ekki ætlun mín að rekja
hjer allar staðleysur sem höf.
hefir komið fyrir i grein sinni,
vegna vanþekkingar og skilnings-
leysis á þeim lilutum, sem
hann ræðir um. Sem sýnishorn at’
rökfestu og varfærni lians, vil jeg
aðeins undirstrika Jiessar línur 1
grein hans: „— — — en hitt er
víst að Cramer hefir stuðst við
fiegnir frá Veðurstofunni í Wash-
ington er hann lagði af stað — jeg
hefi að minsta kosti ástæðu til þess
að ætla að svo sje.“ (Leturbr.
hjer).
Málaleitun fregnritarans var vel
tekið á Veðurstofu íslands, og því
getur hann hrósað sjer af frammi-
stöðunni. Undirritaður hefir lagt á
sig bæði aukin störf og aukinn
vinnutíma til þess að greiða sem
best fyrir erindi hans — án þeas
að hafa krafist eða verið boðið
endurgjald fyrir. Enda var aldrei
ætlast til að taka við slíku. En
jeg hefði kosið að vera laus við, að
fregnritarinn færi að tileinka mjer
skrif sín, og fæ varla skilið, hvað
hefir rekið hann t.il þess.
Jón Eyþórsson.