Morgunblaðið - 07.09.1929, Page 3

JPteröttttMaWfc
Btotnandl: VUh. Flnnon.
0t*etandl: FJelagr 1 Reykjavlk.
Rltatjðrar: Jðn KJartanaaon.
Valtýr Stef&naaon.
Auarlýalngaatjðrl: E. Hafberg:.
Bkrlfatofa Auaturatrœtl 8.
Biml nr. 600.
AuKlýalngackrlfstofa nr. 700.
Helmaslmar:
Jön KJartanaaon nr. 742.
Valtýr Stef&nsson nr. 1220.
E. Hafberg nr. 770.
Accrlftagjald:
Innanlanda kr. 2.00 & aa&nuOl.
“ nlands kr. 2.50 -
sölu 10 aura eíntakld.
irlendar símfregnir.
Khöfn, PB. 5. sept.
Eckener setur hvert metið á
fætur öðru.
Frá Berlín er símað: Prá Fried-
TÍehshaven til Friedrichshaven var
ioftskipið Graf Zeppelin tuttugu
sólarhringa og fimm klukkustund-
ir, og því betri tími en ef linatt-
flugið er miðað við Lakehurst.
(Loftskipið var 21 kl.st og 5
daga á leiðinni frá Lakehurst
kringum hnöttinn til Lakehurst).
- Sje hnattflugið miðað við Fried-
riehshaven, er því um nýtt niet að
ræða. Sjálfur flugtíminn á þeirri
leið var liálfur fjórtándi sólar-
bringur, en meðalhraðinn 107 kíló-
metrar á klukkustund.
Heimkoma loftskipsins var liald-
in hátíðleg alstaðar í Þýskalandi.
Fiögg voru dregin á stöng á öllum
opinberum byggingum.
Aflabrögð á Siglufirði.
Siglufirði, FB. 5. sept.
Einstöku herpinótaslrip liafa
fengið smáslatta síldar þessa viktjj
helst í Eyjaf jarðarmynni. Lagneta-
veiði talsverð í Dalvík og Ólafs-
firði síðustu tvær nætur. Rekneta-
veiði engin.
Þorskafli ágætur. Næg beita.
Talsvert, af síld hefir verið lagt
inn á íshúsin síðustu daga, því
•ekkert er saltað.
Skemt kjöt.
Norðmenn kaata 150 tunnum af ís-
lensku saltkjöti, sem ekki reyndist
mannamatur.
í nýútkomnum norskum blöðum
ær skýrt frá því, að í Stafangi'i
hafi nýlega orðið að kasta 150
tunnurn af íslensku saltkjöti, því
við skoðun hafi komið í ljós, að
kjötið var stórskemt og alls ekki
mannamatur. Eigandi kjötsins hafi
l>arna beðið um 16 þús. kr. tjón.
Hafa blöðin eftir norskum dýra-
læknum, a.ð þetta sje ekki í fyrsta
skifti, sem íslenskt saltkjöt hafi
reynst illa verkað, þegar það kom
til Noregs. Undanfarin tvö ár hafi
oft komið saltkjötssendingar frá
Islandi, sem kjötskoðunarmenn í
Noregi hafi verið í vandræðum
með; kjötið hafi verið illa saltað
og lögurinn fúll.
Hjer er verkefni til athugunar
fyrir íslensk stjórnarvöld.
í .. G U JN > L A » 1 ti
Sílöareinokunin.
Tek flttor ð mðfl slðkllngum
á sama tíma og áflnr.
Gnnnlangnr Einarsson, læknir.
Útsalan í Manchester:
KvenrykSrakkar
til notkunar við peysuföt.
Tvær tegundir, 3 litir, af kvenfrökkum ✓
seljum við, meðan birgðtir endast, á
kr. 53,00 og 73,00.
Frakkarnir eru sjerlega víðir, og með góðu sniði.
í dag verðlur bætt við á útsöluna
50 stk. Golftreyjur með kraga á kr. 9.50.
Notið tækifærið þá daga, sem útsalan er.
anchester,
Verslnnin Kjöt og Ffsknr.
Fleskasteik
ftalskt salat
Skinke
Baldursgötu — Sími 828.
Ný kæfa -- Sildar salat,
Smjör - Egg - Ostar,
Pylsnr - Sardínnr.
aldrei hafi tunnuskortur orðið.
Og sje það rjett hjá stjórn einka
sölnnnar, að ætíð hafi verið til í
andinu nægar birgðir af tunnum,
þá er lijer um að ræða enn alvar-
legra mál en menn hafa hingað til
ætlað. Um tunnuleysi þeirra er
salta öttu síldina, verður ekki
deilt. Þeir gera það ekki af gamni
tíma gáfu aðrar verksmiðjur 6
krónur fyrir málið.
Tjón sjómanna og verkamanna
! vegna ráðmensku stjórnar Einka-
| sölunnar verður ekki með tölum
i talið. En þetta er ef til vill ,,andi“
, kommfinista, og „takmarkið* ‘, sem
I keppa á að til þess að gefa ein-
; okuninni „gildi fyrir verkalýð-
innn.‘ ‘
I.
, Einokunarstefna sósíalista er
farin alvarlega að grípa um sig
í atvinnulífi þjóðarinnar. — Þegar
stjórn Framsóknarflokksms settist
við stýrið, fjekk stefna þessi byr
undir háða vængi, því svo má
kalla að sósíalistar hafi farið með
völdin í landinu síðan.
Þegar á fyrSta þingi eftir stjórn-
arskiftin fengu sósíalistar því til
leiðar komið að síldarútvegur
landsmanna var dreginn úr hönd-
um einstaklinganna, framleiðenda,
og fenginn ríkisvaldinu í hendur.
Framleiðendur síldar máttu ekki
ráða yfir sinni eigin framleiðslu,
heldur voru til þess kjörnir póli-
tískir spákaupmenn, er enga þekk-
ingu höfðu á þeirri atvinnuigrein
sem þeir voru settir til að stjórna.
Og þeim var hossað hæðst, er
snauðastir voru þekkingar. T. d.
var maður valinn í eina ábyrgðar-
mestu framkvæmdarstjórastöðuna,
sem hafði iýst því yfir opinberlegá
á fundi, að útgerðarmenn mættu
aldrei hafa hagnað af atvinnu
s.rtni í sambandi við síldarútveg-
ir.n.
Er nú von til þess, að atvinnu-
grein geti blessast til langframa
þar sem svona er að farið?
Það sýndi sig þegar á fyrsta
siarfsári Einkasölunnar, að í óefni
var stefnt. Framkvæmdarstjórnin
gerði hvert glappaskotið öðru
stærra, en útgerðarmenn, sjómenn
og verkamenn biðu stórtjón.
Síldareinkasölu-hneykslin frá í
fyrra urðu landskunn.
Minnisstæður er t. d. umboðs-
samningurinn frægi við Gyðinga-
firmað danska. Aðalforráðamaður
Einkasölunnar neitaði því opinber-
ltga i Tímanum, að þessi samning-
ur við „Brödrene Levy“ hefði átt
sjer stað, en í skýrslu framkvæmd-
arstjórnar er hið gagnstæða stað-
fest. Hitt mun rjett vera, að stjórn
Einkasölunnar sá sig tilneydda að
losna við samninginn við Gyðingá-
firmað danska, en hefir þó ekki
enn upplýst hvað sú lausn kostaði.
Verð síldar, sem sjerhverrar
amiara vöru, er gengur kaupum
cg sölu, fer eftir framleiðslumagni.
Sje framleiðslumagnið mikið,
la kkar verð vörunnar; en sje það
lítið hækkar verðið. Þetta er
óbrigðult lögmál frjálsrar versl-
unar.
Fyrsta starfsár Einkasölunnar
árið 1928, var fiamleiðsla saltsíld-
ar lítil; hún var svipuð og árið
1926, um 170 þúsund tunnur
hvort árið. — Meðalverð á
saltsíld 1926 var um 40 krónur á
tnnnu, en 1928 aðeins 33 kr. —
Meðalverð Einkasölunnar 1928
varð þannig langt fyrir neðan
meðalverðið 1926. /
Svo hörmulega tokst salan hja
Einkasölunni 1928, að verð á salt-
sílcl hefir líltlega aldrei verið eins
lágt hlutfallslega og þetta ár.
Skýringin á þessu fyrirbrigði er
í því fólgin, að stjórn Einkasöl-
ui nar var ekki starfi sínu vaxin.
Hún ljet slungna erlenda síldar-
kaupmenn hlunnfara sig svo
hörmulega, að dæmi slíks munu
vart fyrirfinnast. Hinir erlendu
síldarkaupmenn sáu, að við óvita
í verslunarsökum var áð eiga, og
notfærðu sjer það. Afleiðingin
varð svo sú, að síldarverðið varð
langt fyrir neðan meðalverð, mið-
að við framleiðslumagn.
II.
Þegar lokið var fyrsta starfs-
ári Einkasölunnar tóku forráða-
menn fyrirtækisins að lýsa ástand-
inu, og' benda á hvað gera þyrfti.
Kommúnistinn Einar Olgeirsson
hafði orð fyrir þessum mönnum.
Hann benti á í blaðagrein, að fyr-
irkomulag Einkasölimnar hefði
verið þannig úr garði gert, að
framleiðendur hefðu haft of mik-
inn gróða af síldarframleiðslunni
þetta fyrsta starfsár! Þetta fyrir-
komulag var óhafandi, að áliti
þessa framkvæmdarstjóra.
1 ritgerð eftir þennan sama
framkvæmdarstjóra, er hann
nefndi ..Komandi þing“ og birt
var í tímaritinu „Rjetti“, benti
hann á ýms verkefni sem lægi fyr-
ir næsta þingi. Á bls. 134 kemst
hann m. a. þannig að orði: „Þessi
stórmál (er komandi þing á að
leysa) eru olíueinkasalan, tóbaks-
einkasalan, síldareinkasalan og
önnur einkasölumál — -------“ Um
síldareinkasöluna segir haim enn-
fremur: „Það er beint hagsmuna-
mál verlcalýðsins hvernig henni
er háttað. gíðasta þing gaf þeirri
einkasölu formið, skipulagið, en
það skorti hið rjetta innihald,
þann anda og takmark, sem gat
gefið henni gildi fyrir verkalýð-
iim.“ Til þess að ráða bót á þessu,
var ráðið það að áliti E. O., að láta
einkasöluna taka að sjer alla sölt-
im, ráða verkafólk og semja við
útgerðarmenn. Ríkið skyldi sjá
fyrirtækinu fyrir nægilegu rekstr-
arfje.
Og síðasta þing fjelst á flestar
eða allar kröfur konimúnistans
Einars Olgeirssonar. Síldareinok-
uniti fjekk heimild til þess að
starfa í þeim ,,anda“ og að því
„takmarki“ er svæsnustu kom-
múnistar hafa þráð, til þess að
hún hefði „gildi fyrir verkalýð-
inn.“
1 þessum „anda“ og ineð þessu
„tákmarlri“ hefir fyrirtækið starf-
að í sumar.
Og hver hefir árangurinn orðið?
Að vísu er ótímabært ennþá að
gefa út heildarskýrslu um starf-
semi síldareinokunarinnar á þessu
ári, en vitað er þó, að verkamenn
og sjómeim er við þennan atvinnu-
veg starfa, hafa aldrei beðið jafn-
mikið tjón og nú vegna ráðs-
mensku stjómar einokunarilnnar.
Til þess að geta starfað í ,anda‘
og með „takmarki“ kommúnista,
tók einkasalau öll völd úr höndum
framleiðenda. M. a. tók hún að
sjer að xitvega tunnur þeim er
söltunarleyfi höfðu fengið. Þetta
verkefni leysti hún þannig af
hendi, að bátær hafa oft neyðst
til að moka í sjódnni þúsundum
tunna síldar, vegna þess að salt-
endur höfðu enga tnnnu til þess
að salta í.
Á þetta horfði stjórn einkasöl-
nnnar svo að segja daglega í sum-
ár. Samt sem áður gerist hún svo
bíræfin, að fullyrða í blöðum að
kaupi atvinnulausu, og reka dag-
lega samningsbundna báta frá sjer j
og sjá þá bíða stórtjón. — Og
þegar þessir menn leituðu til
stjómar Einkasölunnar var svarið
æfinlega : Við höfum engar tunnnr
til. En svo senda þessir sömu menn
skýrslur í blöðin, og fullyrða þar
að nóg sje til af tunnum!
Hvernig ber að skilja þetta?
Faldi stjórn Einkasölunnar tunn-
uvnar fyrir sjómönnum, sem urðu
að moka síldinni í sjóinn? Eða
hafði húu úthlutað forðanum til
smna gæðinga einna, svo áð þeir
þvrftu ekkert tjón að bíða? Eða
var það danski síldarkaupmaður-
inn Goos á Siglufirði, sem stjórn
Einkasölunnar bar fyrir brjósti?
Hann notaði sjer neyð sjómanna
og útgerðarmanna til þess að
kaupa af þeim síldina í bræðslu
fyrir 2.50—3.00 málið. Á sama
Dagbðk
Messur á morgun: 1 Fríkirkj-
unni kl. 11, síra Bjarni Jónsson.
í FVíkirkjunni kl. 5, sípa Ámi
Sigurðsson.
Matreiðslunámskeið Kristínar
Þorvaldsdóttur heldur áfram eftir
helgina. Byrjar þá nýr flokkur. —
I*ær stúlkur, sem þegar hafa lært,
láta hið besta yfir kenslunni. Nú.
cr í ráði, að stofna kvöldflokk, er
læri nokkra tíma eftir kl. 8 áð
kvöldi daglega, og verður það
gert, ef næg þátttaka fæst. Náms-
skeiðið fer fram í eldhúsi Barna-
skólans frá kl. 3 á hverjum degi.
Gunnlaugur Einarsson læknir
hefir tekið til sfarfa aftur eftir
uppskurð, er hann hefir legið »
r.m tíma.