Morgunblaðið - 06.11.1930, Qupperneq 3

I
Hiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiir^
ITílorsunbla^ti
Otgef.: H.f. Arvakur, Reykjavlk =
RUatjOrar. J Ou Kjartanaaou.
V altýr Stefanaaon.
ftitatjórn oi< afgreiCala:
Auaturatrœtl 8. — Slaal 600. =
AUKiyalnKaatJOrl: K Hafberg. =
auglýalngaakrlfatofn: =
auaturatretl 17. — Slmi 700.
Uelmaalmar
JOn Kjartanaaon nr. 741.
Valtýr Stefknason nr. 1110. =
E. Hafberg nr. 770.
Aakrittagjaid:
Innanlanda kr. 1.00 4 aaánuVi. S
Utanianda kr. 1.50 á mánuoi. =
t iauaaaölu 10 aura elntakiC,
80 aura mers Leabök =
nniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiitiiiitiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiP
Stauning
ílytur erindi um ísland í Stúd-
entafjelaginu í Höfn.
A mánudaginn var lijelt Dansk-
íslenska fjelagið í Höfn fyrsta
fund sinn á þessum vetri í stóra
sai stndentafjelagsins. Þar flutti
Stauning forsætisráðherra erindi
um ísland. Byrjaði hann mál sitt
með því að iýsa landinu, en talaði
síðan um Sambandslögin.
Sagði hann að lítið væri hægt að
segja um áhrif laganna ennþá.
Fyrir Dani væru lögin ekki mikils-
virði, en eigi mætti gleyma því, að
fyrir þá væri sambandsmálið til-
finningamál. Ilann tók það fram, að
Danir væru sem betur fer lausir
v'.i.ð alla stórveldisóra, þeir óskuðu
íslendingum góðs gengis, og skildu
vel sjálfstæðisþrá þjóðarinnar, þar
eð þjóðernistilfinning sjálfra
þcirra væri rík.
Arið 1018 hefði leikið nokkur
va-fi á því. hvort íslendingar gætu
staðið á eigin fótum. En framfarir
þjóðarinnar síðustu 10 árin hefðu
faert sönnur á, a,ð Islendingar væru
sjálfbjarga .
Þegar fslendingar hefðu ákveðið
a,ð halda Alþingishátíðina, þá
myndi eins vel hafa vakað fyrir
þeim, að auglýsa sjálfstæði sitt og
að minnast 1000 ára þróunarsögu
sinnar.
Því næst talaði ræðumaður um
framfarir þjóðarinnar, og nefndi
margar hagfræðitölur til þess að
færa sönnur á mál sitt.
Hann *lýsti ennfremur hátíða-
höldumnn á Þingvöllum,, og hrós-
áði mjög, live vel þeim var fyrir
komið, hve regla þar var góð og
vei fyrir öllu sjeð. Hann mintist á
g-erðardómssamningana, sem þar
voru undirritaðir, og óskaði að
lokum, að bræðraþelið inætti liald-
ast sem best meðal þjóðanna.
l7ar máli hans vel tekið
(Sendiherrafrjett).
Fískbirgðirnar
samkvæmt talningu fiskimats-
manna.
Skýrsla frá Gengisnefnd.
Stórfiskur 89.630 þur skp.
Langa 692 — —
Smáfiskur 11.490 — —
Ysa 1.108 — —
Labri 21.724 — —
Labraýsa 251 — —
Keila 265 — —
Ufsi 2.358 — —
Pressufiskur 24.209 — —
Saltfiskur 15.810 — —
Samtals 167.537 þur skp.
MORGUNBLAÐIÐ
Þeyar miklir menn
kveðja sjer hljóðs.
Hver þjóð á sín stórmenni, svo
í fjármálum, sem á öðrum athafna-
sviðum. Þeir menn, sem til þess
cru bornir, ganga að lokum til
öndvegis, hver á sinn bekk. Þeg-
ar vanda bor að höndum, þykir í
hverri sveit, mestu máli skifta,
hvað þeim sýnist, er öndvegið
skipar.
Nú hefir íslenska ríkið ratað í
mikinn vanda. Það hefir orðið öðr-
um skuldugt, og yeit ekki með
hverju skal borga.
Stjórnarsinnar segja að sönnu,
að ríkið skuldi ekkert teljandi,
hafi ekki orðið skuldugt um einn
eyri síðan um stjórnarskifti, og að
fjárhirslur erlendra peningastofn-
ana standi íslensku stjórninni opn-
ar hvenær sem ln'm vilji til þess
taka.
En þjóðin trúir þessu ekki fylli-
lega, ekki einu sinni stjórnarsinn-
ar. Menn vita að sönnu, að tekjur
ríkissjóðs Iiafa verið stórkostlegar
tvö s.I. ár; en menn hafa ekki
heldur komist hjá að veita því
eftirtekt, að eyðslan hefir verið
nokkuð óvenjuleg. — eru
liræddir um, að verið sje að breiða
vfir eitthvað, sem eklci má sjást,
síst svona rjett fyrir kosningar.
En því sagði maðurinn í fjár-
málaöndveginu ekkert? — Hann
hiaut þó að vita best um fjárhag
ríkisins. Og varla fór hann að
fJekka. öndvogið með lygum eða
biekkinguiTi.
Og sjá! Fjármálaráðherra Is-
lands tók til máls um fjárhag rík-
isins. Hann skrifar um þetta efni
í Tímann 25. f. m. En hann gefur
þai enga skýrslu um fjárhaginn.
Eklcert orð uin það, hvort ríkis-
skuldirnar sje 23—24 miljónir kr.,
eins og Sjálfstæðismenn segja, eða
aðeins 10—11 miljónir, eins og
Tímamenti segja. Fjármálaráð-
herrann býr bara til tölu, 22 milj.,
sem hann segir, að Morgunblaðið
telji að skuldir riltissjóðs hækki
um í tíð núverandi stjórnar. Síðan
berst hann vdð þessa tilbúnu töln
sína.
Hvers vegna reynir ekki ípað-
að hnekkja því, að skuldir
ríkissjóðs liafi aukist um 12—13
mijjónir kr. síðan stjórnarskifti
urðu, eins og Sjálfstæðismenik
halda. fram? Hvers vegna sýnir
hann ekki fram á að ríkislán þau,
sem sjálfstæðisblöðin hafa sagt
frá, hafi annað hvort aldrei verið
tekin, eða sjeu þá alls ekki skuldir
ríkissjóðs? Eða, ef liann sá sjer
ekki þetta fært, því segir hann þá
ekki afdráttarlanst sánnleikann
hvrer sem hann er, eins og manni
í hans stöðu sæmir?
Ekkert af þessu gerir ráðherr-
ann. En þó eru orð hans eftirtekt-
arverð, af því þau koma úr önd-
vegi fjármálastjórriarinnar.
TJm 5l/2 miljón kr. lánið hjá
Barclays Bank segir ráðherrann:
„Vfðvíkjandi bráðabirgðaláninu
skal það tekið fram, að ekki var
notaður nema minni hluti þess á
árinu 1029, þrátt fyrir það, að þá
var greitt all-miklu meira af eldri
skuldum ríkissjóðs en lög stóðu
til; ög enn liefir lánið ekki verið
notað að fullu.“
Hver maður mun skilja þessi
ummæli ráðherrans svo, að einhver
vreruleg upphæð sje óeydd af þessu
láni. Hvað varðar menn um það,
hve miklu af því var eytt. á ár-
inu 1920, og hve miklu á árinu
1930, ef það er nú upp etið? —
Ráðherrann segir lílta, að það sje
;>ð nokkru leyti óeytt.
En hvað er nú hæft í þessu?
Það geta menn gert sjer Ijóst af
því, að í liaust var lánið nær
því tæmt, og allir mega vita,
að þeir fáu aurar hafa síðan
fækkað, en ekki fjölgað. Ráðhérr-
ann heldur eftir nokkrum krónum
á þessu stórláni og lætur svo í
veðri vaka, að þessar Sy2 milj.
sjen ekki eydclar nema að nokkru
leyti. Fjármálaráðherra íslands fer
þarna með vísvitandi blekkingar.
Enn segir ráðherrann:
„Þegar til þess kemur að 12
milj. kr. lánsheimildin verðnr not-
uð, hefir ríkisstjórnin ákveðið, að
mtgin hluti lánsins fari til Bún-
aðarbankans, Landsbankans og
sildarbræðsluverksmið jurinar.'‘
Þetta er enn vísvitandi blekk-
ing, eða rjettar sagt full ósann-
índi. Ráðherranum er kunnugt uni
að þessn lánsfje er fyrir fram
ráðstafað á þennan hátt:
i
1. Til Barclays Bank kr. 5,5 milj.
2. Til Hambros Bank — 1,5 —
3. Til Landsbanltans —• 1,5 —
Samtals ltr. 8,5 milj.
i
I
Þetta eru alt „lausar“ skuldir
sem n'kið verður að losna úr.
SHkar skuldir getur ekkert sjálf-
síætt ríki átt yfir höfði sjer, því
þær ógna með ríkisgjaldþrofi.
■ En lijer eru því miður ekki Öll
skyndilán talin. Án efa verðúr
stjórnin að fylla þá sjóði innlenda
sem eyddir eru, og verður ekki
með vissu sagt hve mikið til þess
þarf. Yæri það ein miljón kr., eru
eftir 2,5 miljónir af þessu láni.
Þegar svo síldarverksmiðjan er
húin að fá, það sem hún þarf,
n.á reilcna' út, hvað Búnaðarbank-
ii;n fær. Það verður varla yfir
5 milj. Sjá þá bændnr hvernig
þeirra lánsþörf verður fullnægt.
Ráðherrann klykkir út með því
að segja, að þess hafi „hvergi
orðið vart við nein tækifæri* ‘, að
lanstraust íslands hafi beðið néinn
baga vegna íslandsbankamálsins.
„Þvert á móti hefir ísland nú
livarvetna mætt velvild og trausti“
Þetta myndi talin fulldjörf
ósannindi, þó óvalinn Tímamaður
liefði sagt þau, en af munni fjár-
málaráðherrans eru þau fyrirlitleg,
því svo að segja hvert mannsbarn
á íslandi veit að þau eru sögð
sögð móti betri vitund.
Við þekkjum öll öskubuskuæfin-
týrin, þegar gullbrynjaður kon-
ungssonur kemur í lcotið, hefur
upp bónorð sitt til olnbogabarns-
ins, færir það í gulsaumað brúð-
arskart, og leiðir til hásætis með
sjer.
Bóndinn á Litlaeyrarlandi er að
ganga við lambærnar og tína
hagalagða. Honum berst símskeyti
út í liagann.
Þúsund og ein nótt!
Hans liátign konunginum hefir
allra miklilegast þóknastað kveðja
Kaupið altaf PHILIPS gella með viðtækjum yðar, til þess
að tryggja yður sem best afkast. Þeir fást í mörgum mie-
munandi gerðum og verðum. — Eins árs ábyrgð.
René
dansa i kvðld
á Hotel Island.
Ný merk bók.
Mataræii og Hðibrlf
eftir Björgu C. Þorlákson, dr. phil.
Stórfróðleg bók og gagnleg, og nauðsynleg á hverju einasta
heimili. — Fæst hjá bóksölum.
ísafoldarprentsmiðja h.f.
Anna Fía,
Anna Ffa i hðfuð-
staðnum,
Anna Fia giftist,
Alfinnur álfakóngur,
Dfsa Ijósálfur,
Dvergurinn Rauö-
grani og brögð hans,
Litla drottningin.
bcmdann á Litlaeyrarlandi til aö
vera fjármálaráðlierra konungsrík-
isins íslands.
En það slær eltki konungshjarta
uitdir öllum tötrúm. Æfintýr vorra
tíma ná ekki eins langt og þau
gömlu. Þau orka aðeins að breyta
stöðunum, en ekki mönnunum
sjálfum.
Þetta hefir bóndinn frá Litla-
eyraríandi fengið að reyna, og
eins hitt, að menn vaxa ekki ætíð t
af því, að setjast í veglegt sæti. i
Þó hefir lrann reynt að klóra í kl 8% j Kaupþingssalnum í Emi-
bakkann. Hann reynir að stæla skipáfjelagshusinu. Þar talar Þor-
meðleikarana í æfintýrinu: tekur o-eir dónsson eand. theol.. sem ubi
s.ier ríkissjóðsbifreið og tvo bif- iiokú'r’ölá var prestur ísl. safnaðar
i’eiðarstjóra, og ekvtr norður um í. Ameríku, og einnig verður sagt
land. Hann reynir ýmist að setja fra UTaishátíðinni að títiklfcstöð-
á sig þennan dreymandi djúp-
hyggjusvip, sém .Jónas er málaður
með í liuga hans, eða hann breiðir
úr sjer og reynir að setja á sig
(á)hyggjiilausan Laufássvip. Og
loks fer hann að skrifa blaða-
grei.nar og skrökva eins og hinir
ráðherrarnir. En leikgjöldin eru
mii og' sýningunnm í Niðarósi s.l.
siinrar, verða skuggamyndir til
skýringar. Allir ungmennafjelagar
ern velkomnir, og verður lýftan til
afnota til kl. 9, en liúsinu er lokað
kl. 10.
Drengur eða telpa getnr fengið
aívimm við að bera fit Morgun-
blaðið til kaupencla í miðbæinn.
drættisvinningana á lilutaveltu
þ.iii, að öll íslenska þjóðin skamm-: Happdrætti. Þessir hlutu happ-
ast sín fyrir fjármálaráðherrann
simi.
Yill ekki Einar Árnason gera
lúð sama?
Verkstjórafjelags Reylcjavíkur í
K. R-.-húsinu síðastl. sunnudag: 1.
vinning. klukku, Rósa Bjarnadótt-
ir, Mávahlíð. 2. vinning, reiðhjól,
Anna Ólafsdóttir, Yesturgötu 12.
3. vinning, farmiða til Akureyrar,
I Aðalheiður Eggertsdóttir, Frí-
------- jkirkjuveg 11. 4. vinning, arm-
Veðrið (miðvikudagskv. kl. 5) : bandsnr, Lovísa ó igfúsdóttiv,
Lægðin, sem var við austurströnd Laugaveg 160. 5. vinning, 1 tonn
Orænlands á þriðjudagskvöldið, kol. Kristjón Daðason. Mýragbtvi
Dagblk.
hefir farið hjer austur yfir landið
í dag og er nú yfir NA-landi. A
suðyesturlandi er allhvöss V-átt og
snjójel. en hæg N-átt og sumst.
snjókoma á Vestfjörðum og N-
landi. Suðvestanlands er hitinn um
0 st„ en • norðanlands er 1—3 st.
frost.
Veðurútlit í Rvík í dag: NV-átt,
stundum allhvasst og snjójel.
Farfuglafundur verður í kvöld
5. 6. vinning, ávaxtaskál, Theodór
Matthiesen, Laugaveg 85. 7. vinn-
ing, 1 tunnu o)íu, Hulda Jóhanns-
dóttir, Grjótagötu 16.
íþróttahús K. R. Reikningar á
íþróttahús K. R. verða eftirleiðis
greiddir aðeins á miðvikudögum
kl. 6—7 á skrifstofu fjelagsins í
Íþróttahúsinu. Viðskiftamenn fje-
lagsins eru vinsamlega beðnir að
athnga þetta.