Morgunblaðið - 19.11.1930, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐTÐ
8
SBSfH!lllllllll!l!IIIIIIIIIIIIIllll!llUIIIII(llll1l!lllllllllllllllllllt
TJflar^unblaKð
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk
Ritstjórar: Jón Kjartansson.
Valtýr Stefá-nsson. •
Ritstjórn og afgreiösla:
Austurstræti 8. — Sími 500. =
Auglýsingastjóri: E. Hafberg. E.
Auglýsingaskrifstofa: 2
Austurstræi 17. — Sími 500. 5L
Heimaslmar:
Jón Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220. rr
E. Hafberg nr. 770. £
Áskriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuöi. ==
Utaniands kr. 2.50 á mánuöi. Ef
f lausasölu 10 aura efntakiö. £
20 aura meö Lesbók. Ej:
^lIliiIlilllllllllllllllllilÍIUiiliiliilillllliiitilllillllillllliill
Slys.
Maður drukknar.
Siglufirði, FB. 18. yóv.
Maður fjell í dag út af vjel-
bát.num „Ásgrímur“ þegar bátur-
inn var langt kominn að draga
lóðina. Náðist maðurinn ekki og
var þó gott veður, en nokkur
kvika. Maðurinn var að innbyrða
fisk, en bált var á þilfarinu og
mun honum hafa orðið fótaskort-
ur. Maðurinn hjet Sigurður Ólafs-
son og var ókvæntur, ættaður af
Austfjörðum. Sigurður var vjel-
stjóri á bátnum.
Afli í dag 1—-2000 kg. á bát.
•Gott sjóveður.
25 ára ríkisstjómarafmæli
Hákonar Noregskonimgs.
Osló, 18. nóv., United Press. FB.
Opinberlega tilkynt, að kon-
ungshjónin dönsku, Thyra prins-
essa og Gustav Svíaprins komi til
Osló þ. 24. þ. m. í tilefni af því,
að þ. 25. eru tuttugu og fimm ár
liðin síðan Hákon VII. varð kon-
ungur í Noregi. George prins kem-
ur fram við hátíðahöldin fyrir
hönd George V. Bretakonungs.
(Hákon konungur og Maud drotn-
ing komu til Osló (Kristjaníu) þ.
25. nóv. og vann konungur eið að
stjórnarskránni tveim dögum síð-
ar, en krýningin fór fram í dóm-
kirkjunni í Þrándheimi þ. 22. júní
árið eftir (1906).
Stjómarbreyting í Frakk-
landi.
París, 18. nóv., United Press. FB.
Kaoul Péret dómsmálaráðherra
hefir beðist lausnar vegna harð-
vítugra árása stjórnarandstæð-
ínga, sem ásaka hann fyrir að
hafa látið afskiftalaust ólag það,
sem komið var á stjórn og rekst-
ur Oustric-bankans, og leiddi til
þess, að bankinn varð að hætta
útborgunum þ. 8. nóv.
Lausnarbeiðni Péret’s var tekin
til greina. og fyrverandi fjármála-
ráðherra, Henri Chéron, útnefnd-
»r eftirmaður Péret’s.
Leikhúsið. Söngleikurinn Þrír
skálkar verður sýndur í þriðja sinn
á inorgun. Hefir aðsóknin að leikn
um verið góð og fult hús í bæði
skiftin, sem leikið hefir verið,
þrátt fyrir hækkað verð. Aðgöngu-
tniðar að sýningunni annað kvöld
Verða seldir við venjulegu verði,
ekki hækkuðu vörði, Og hefst sal-
ah í dag. Athugandi er, að inn-
gangur í leikhúsið og að aðgöngu-
Ehðasölunnl er nú að sunnamrerðu
▼ið Iðnó.
IHolar.
í.
Ci’ hverjar kosningar skorar
'stjór^ 1 á alla bindindissinnaða
mfi-r í landinu að fylkja sjer
'gcf r brennivínsmönnunum“, en
svo ka ar hún þá alla andstæðinga
sr.tt b 'efst hún þess að allir bind-
indi m styðji sig og sína flokks
nienr, < r hún telur ,stökustu reglu-
nienn* g fyrirmyndir í hverskon-
ir siðpo ði án undantekninga, þótt
ýmsir þeirra sjeu vínsólgnir dónar
og kunnir að því, að^ leita mun-
aðarhvöt sinni fullnægingar á sið-
lausra manna hátt.
Sjálf hefir stjórnin, sem meðal
annars yfirdrepsskapar komst til
valda með sjálfsgyllingu í bindind-
ismálum, gert sjer svo lítt um að
ginna menn til vínnautnar, að hún
hefir látið starfsmann sinn brugga
vínhneigðum mönnum táldrykk
miður heilnæman, og falsa til þess
vörumerki. Hvílir þungur grun-
ur á, að í hina kunnu áfengis-
blondu vínverslunarinnar, Dog
Brand, hafi verið blandað sterku á
fengi og þá órannsakað hversu
heiinæmu. Er og eigi síður grunur
á samsekt stjórnarinnar í þessu
máli, því tilgangurinn gat engihn
annar verið, en að nota vínhneigð
manna til þess að raka saman fje
í hinn síþurfandi ríkissjóð.
2.
Það þykir tæplega samrýmast
mannúðar og siðgæðiskröfum
vorra tíma að eyða refum og
hröfnum með eitri.
Bannmenn hafa kært yfir því,
að menn legðu sjer til munns
ionspíritus og áfengi af áttavitum.
Voru að sönnu talsverð brögð að
þessu um vínsólgna menn, helst
er þeir voru átur orðnir ölvaðir
og þá ekki fullkomlega ályktunar-
hæfir um gerðir sínar.
Stjórnin fann fljótt, í samráði
við bannmenn, ráð við þessu. Hún
ljet blanda ólyfjan í þetta áfengi.
Hefir það þegar orðið fleirum en
einum að bana.
Þau eru ekki dýr mannslífin,_
ef til þeirra þarf að grípa, til að
fullnægja bindindishræsni ríkis-
stjórnarinnar.
3.
Fyrir ekki all-löngu var manni
á Vesturlandi úrskurðað gæslu-
varðhald. Einhver mesti sæmdar-
maður á öllu Vesturlandi var
beðinn að setja tryggingu fyrir
staðvist mannsins. Svaraði hann á
þá leið, að hann mundi enga trygg
ingu setja og teldi ekki ástæðu til,
að svo komnu máli, að maðurinn
yrði settur í varðhald. Gekk og
Hæstarjettardómur um það síðar,
að engin ástæða hefði verið fyrir
varðháldsúrskurðinum.
Fvrir þennan „mótþróa“ fyrir-
skipaði stjórnin sakamálsrannsókn
og síðan sakamálshöfðun gegn þess
nm alment virta ágætis majjjni, og
nefndi Tíminn hann uppreisnar-
mann, en stjórnin ráðgerði að
senda vopnað skip til að taka hann
fastan — til þess að halda uppi
lögum og setja niður mótþróa við
stjórnarvöldin! — -—
Nýlega samþyktu bandamenn
stjórnarinnar, sósíalistar, í þrem
lcaupstöðum landsins að stöðva
með ofbeldi vöruflutninga frá rík-
isversluninni í Reykjavík til þess-
ara kaupstaða.
Stjórnin lagði niður skottið. Nú
þurfti ekki að halda uppi lögum
nje setja niður mótþróa gegn
stjórnarvöldunum.
Stjórnin er blauð, ef hún sjer
hnefa á lofti eða búið atkvæða
tap, en grimm eins og hyena, ef
hún kemst að pólitískum andstæð-
ingi í einangri.
4.
Yfirvald Snæfells- og Hnappa-
dalssýslu var varla gengið til
hinstu hvíldar, þegar stjórnin setti
sósíalista norðan af Akureyri í
embættið.
Framsóknarmenn eru stjórninni
þárflegir, en sósíalistar standa
henni hjarta næst.
----------------—
Kiúkrunarstofnunin
í Sðlheimum.
Þær ungfrúmar, Ása Ásmunds-
dóttir ljósmóðir og Elísabet Er-
lends hjúkrunarkona, hafa nú ný-
lega opnað sængurkvenna- og
lijúkrunarstofnun í Sólheimum við
Tjarnargötu hjer í bæ (húsi Jóns
heit. Laxdal).
Er þar all-myndarlega á st,að
farið, húsið stórt og vandað og
er það alt tekið til notkunar fyrir
stofnunina.
Sjúkrastofurnar eru bjartar og
rúmgóðar, litur þeirra þægilegur,
innanstokksmunir nýkeyptir og
smekklega valdir. Skurðarstofa er
þar og fæðingarstofa, báðar vel
úr 'garði gerðar. Flest þau áhöld
og gögn, sem á slíkum stað eiga
að vera, er þama að finna, ýmist
fylgjandi húsinu eða aðfengin
nú. Eins er þó að sakna þar enn
þá, sem ekki má vera í jafn stór-
um bæ og Reykjavík er orðin.
Það er vermireitur (hitaherbergi)
handa fyrirburðum (ófullburða
börnum). Héfi jeg áður skrifað um
naúðsyn slíks vermireits í blaða-
grein fyrir fáum áram og hvatt
til umbóta í því efni. Hvorki bæj-
ar- nje ríkisstjórn hefir þó hafist
handa í jafnsjálfsögðu og kostn-
aðarlitlu máli og þetta er. Taldi
jeg víst, að Landsspítalinn mundi
taka þetta að sjer og reyna að
halda lífinu í þessum litlu vesal-
ingum, en nú hefi jeg heyrt að
fyrir því hafi ekki verið sjeð þar
og er það óafsakanlegt ef rjett
reynist.
Nú munu samt forstöðukonur
þessarar nýju fæðingarstofnunar
hafa fullan hug á að bæta úr
þessu ástandi hið bráðasta og er
það vel farið.
í ráði er að hafa fæðingardeild-
ina uppi í húsinu, en aðra sjúk-
Jinga niðri.
Mun stofnunin geta tekið á móti
15—-20 sjúklingum alls.
Húsið stendur á rólegum stað,
garður að baki og útsýni frítt.
Á sunnudaginn var, var læknum
bæjarins og blaðamönnum boðið
að skoða þessa nýju stofnun. -—
Mættu þar all-margir læknar (þó
ekki landlæknirinn), enginn blaða
maður. Mundi opnun slíkrar stofn
unar sem þessarar þó ekki telj-
ast hversdagsviðburður í heil-
br'gðismálum bæjarins.
Luku læknarnir einróma lofsorði
á frágang og umbúnað allan og
óskuðu stofnuninni góðs gengis.
Jeg get ekki endað þessar línur
svo, að jeg ekki minnist nokkrum
orðum á fæðingarstofnun þá, sem
trk. Þuríður Bárðardóttir hefir
rekið í húsi sínu við Tjaraargötu
og nú er hætt að starfa. Sú stofn-
un bætti úr bráðri nauðsyn og er
mj.er kunnugt um að þar var unn-
iö gott verk, þó ekki væri mikið
um það básúnað fremur en önnur
verk þeirrar merku konu.
Það er næsta eftirtektarvert
Jwað konur hafa gengið á undan
og haft forystu í spítalamálum
þessa bæjar. Set. Josephssystúr
hafa nú í áratugi haft sjúkrahús
hjer. Konur beittu sjer fyrir Land-
spítalamálinu, frk. Þ. B. setti á
stofn fyrstu fæðingarstofnun
þessa bæjar og nú hrinda þær
ungfrúrnar Ása og Elísabet í fram
kyæmd gömlu og nýju áhugamáli
margra lækna og e. t. v. fleiri,
einkastofnun þessari.
Þótt óskandi sje að ekki verði
lengi að bíða opnun Landspítala
vors, og þó að sá spítali bæti úr
mikilli þörf, þá mun það fljótt
koma á daginn, að hvergi nærri
er fullnægt spítalaþörf bæjar- og
landsmanna með honum.
Það verður því að álítast fengur
að hverju því sjúkrahúsi ,sem
set.t er á stofn og hægt er að mæla
með.
Rvík, 18. nóv. 1930.
Ámi Pjetursson.
Briining
og BnðurskQðunin.
Fyrst eftir kosningarnar í Þýska
landi var tvísýnt um það,
hvort miðflokkastjóm Brúnings
mundi geta aflað sjer meiri hluta
í þinginu. Eins og kunnugt er, er
stjórn hans minni hluta stjóm;
stjórnarflokkarnir ráða ekki yfir
nema rúmlega 200 af 576 þing-
sætum.
— Hitler-flokkurinn, þjóðernis-
flokkur Hugenbergs og kommún-
istar báru fram vantraustsyfirlýs-
ingar til stjórnarinnar. Þegar þing
ið kom saman í fyrsta sinn eftir
kosningarnar. Þessir flokkar eru
fjölmennari í þinginu en stjómar-
flokkarnir. Brúning þurfti því að
afla sjer fylgi socialista, til þess
að geta haft meiri hluta í þinginu
f’g tókst honum það. Vantrausts-
yfirlýsingaraar voru því feldar.
Leiðtogum socialista þótti það of
áhættumikið að fella stjórnina, þar
sem Hitler-flokkurinn er næst
stærsti og kommúnistar þriðji
stærsti flokkur í þinginu. Þar að
auki áttu socialistar á hættu, að
miðflokkarnir mjmdi fella sam-
steypustjórn socialistans Braun í
Prússlandi, ef socialistar hefðu
felt Brúning.
En það er þó vafasamt, hvort
socialistar styðja Brúning til
lengdar. Þeir börðust ákaft á móti
honum fyrir kosningarnar. Mörg-
um kjósendum socialista líkar það
því illa, að þingmenn þeirra styðja
nú Brúning-stjórnina. Leiðtogar
socialista óttast auðsjáanlega, að
margir kjósendur þeirra muni
framvegis kjósa kommúnista, ef
socialistar styðja Brúning til
lengdar. Það getur því hvenær
sem er farið svo, að þingmenn
socialista snúist á móti Brúning í
þinginu. Hann verður þá sennilega
aunaðhvort að rjúfa þing og
stofna til nýrra kosninga eða beita
einræðisgrein stjóraskipulaganna.
Fjárhagsmálin eru annað aðal-
viðfangsefni stjórnarinnar og ut-
anríkismálin hitt. — Þýsk blöð af
öllum flokkum heimta að Versala-
samningurinn ög Youngsamþykt-
in verði endurskoðuð og ráðnar
verði bætur á þeim órjetti er Þjóð-
verjar hafi verið beittir, hvað af-
vopnunarmálin snertir. Og það er
vafalaust nauðsynlegt, að eitthvað
verði gert í þessum málum, ef
koma áj veg fyrir, að öfgaflokk-
unum aukist ennþá meira fylgi.
En það er hægra sagt en geri.
Flestir stjórnmálamenn í Frakk-
landi vilja ekki heyra endúrskoð-
un á Versalasamningnum nefnda
á nafn. Þó er einstaka Frökkum
orðið það ljóst, að endurskoðun er
nauðsynleg.
Hvað ætlar þýska stjórnin þá að
gera í þessum málum? Brúning
hefir gefið það í skyn, að'Þjóð-
verjar verði ef til vill neydcftr til
þess að biðja bráðlega um gjald-
frcst á hernaðarskaðabótunum. —
Youngsamþyktin er að vísu ekki
ncma iy2 árs gömul, en fjárhagur
Výska ríkisins hefir að undanförnu
farið síversnandi. Ef til vill ætlar
Brúning sjer að biðja bráðlega
um endurskoðun á Youngsamþykt
iuni. Þýsk blöð halda því fram, að
heimskreppan hafi gert endur-
sktðun nauðsynlega.
Brúning hefir einnig minst á af-
■ pnunarmálin. Eins og kunnugt
er voru Þjóðverjar neyddir til
} ss að afvopna, þegar Versala-
friðarsamningurinn var gerður. —
Um leið var ákveðið í Versala-
samningnum, að sigurvegararnir
skyldu minka vígbúnað sem mest.
Ln þeir hafa enn ekki dregið úr
vígbúnaði sínum, sumir þvert á
móti aukið vígbúnaðinn. Þjóðverj-
um þykir það ranglátt, að sigur-
vegararnir hlýða ekki fyrirmælum
friðarsamningsins en heimta þó,
að Þjóðverjar uppfylli kröfur
samningsins út í ystu æsar. ,Frakk
ar heimta stöðugt öryggi', segja
Þjóðverjar. „En hveraig er öryggi,
Þjóðverja farið. Þeir eru afvopnað
ir , en nágrannaþjóðirnar vel víg-
búnar. Að okkar áliti hafa allar
þjóðir sama rjett til öryggis".
Utanríkismálanefnd þýska þings
ins ræddi nýlega afvopnunarmál-
in. Hún samþykti að heimta ákveð
ið svar því viðvíkjandi, hvort sig-
iirvegararnir ætli sjer að efna af-
vopnunarloforð Versalasamnings-
ins. „Núverandi ástand í afvopn-
unarmálunum er óþolandi mis-
rjetti“, segir nefndin. „Það stofn-
ar öryggi Þýskalands í hættu. Nú-
verandi ástand er því óhafandi“.
Khöfn í nóv. 1930
P.
Dagbák.
Veðrið (þriðjudagskvold kl. 5):
Lágþrýstisvæði á hafinu fyrir suð-
vestan og sunnan fsland, en allhá
loftþrýsting fyrir norðan. Áttin er
nú allstaðar orðin SA-læg, og all-
hvasst á SV-landi, en nærri logn
á NA-landi. A S og V-landi er
2—4 st. hiti, en á A-landi 1—4 st.
frost. Við vesturströnd írlands er
alldjxip lægðarmiðja, sem veldur
hvassri S-átt og mikilli úrkomu á
Bretlandseyjum. Er hætt við að
þessi lægð færist nor$vestur eftir
og valdi hvassri A-átt hjer sunnan
lands.
Veðurútlit í Rvík í dag: All-
hvasst á A. Skýjað loft en lítil