Morgunblaðið - 20.11.1930, Blaðsíða 3

MORGUNBLA ÐIÐ
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiir
TRfl orgtm WaMft
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk
Ritstjórar: Jön Kjartansson.
Valtýr Stefánsson. H
Rltstjðrn og afgreitSsia: =■
Austurstræti 8. — Simi 500. =
Auglýsingastjöri: E. Hafberg. =
Auglýsingaskrlfstofa: =
Austurstræl 17. — Slmi 500. =
Helmaslmar:
Jön Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220. =
E. Hafberg nr. 770.
Áskriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuBi. =
Utanlands kr. 2.50 á mánuBl. =
f lausasölu 10 aura elntaklB.
20 aura meB Lasbök. =
BiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiniiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuii
Bðkmentaverilaun
Nobels.
t —•
Þ«ð varð livorki Gunnar Gunn-
arsson nje Joh. V. Jensen sem
lilauí bókmentverðlaun Nobels að
þes.su sinni, heklur var það ame-
ríkski rithöfUndurinn Sinclair
JLewis.
Degar stiórnin tekur .landbúnaðarlán1
H’ að kostar það íslenska ríkið að hafa óhæfa stjórn?
Sinclair Lewis.
Sinclair Lewis er fæddur í South
l'onter í Minnesota. Faðir hans
var læknir. Sinelair gerðist blaða-
Unaður, er hann hafði aldur til, en
gat sjer þar lítinn orðstír. Á
•blaðamenskuárum sínum lærði
hann þó margt og mikið, sjerstak-
lega að koma hugsunum sínum í
búning. Svo fór hann að skrifa
sögur, en þær vöktu enga athygli.
Árið 1920 kom svo út eftir hann
skáldsagan „Main Street“ og um
leið varð hann frægur. Þá var
hann 35 ára að aldri. Síðan hafa
komið lit margar bækur eftir hann
*og hafa verið þýddar á mörg
'itungumál jafnharðan, svo að hann
i iá kalla lieimsfrægan rithöfund.
Sinclair Lewis hefir þegar á-
'kveðið hvað hann á að gera við
Nobelsverðlaunin. Hann ætlar að
rgcfa þau ungum ameríkskum rit-
höfundi og fjölskyldu hans, svo
:að hann geti gefið sig óskiftan
'við ritstörfum.
til að greiða nálega allan höfuð-
stól lánsins. Það er dýrt að hafa
óhæfa stjórn.
J
II.
Tíminn hefir verið að skíra
ríkislánið nýja ’og kallar það
„landbúnaðarlán1 ‘ stjórnarinnar.
Ætlast blaðið sennilega til, að
þetta verði skilið svo af almenn-
ingi, að lánið gangi alt til Bún-
aðarbankans, sem hefir verið fje-
laus síðan hánn var opnaður. En
hvernig hefir stjórnin ráðstafað
þessu „landbúnaðarláni“ ?
Lánið er að nafnverði 540 þús.
pund sterlings, eða 11 milj. 961
þús. íslénskra króna. Af þessari
upphæð kemur strax til frádrátt-
ar kr. 897.075, sem farið hefir í
afföll, kostnað og þóknun til lán-
veitanda. Þessr fúlga verður eftir
„utan við polIinn“. Eftir verða
þá 11 milj. 063 þús. 925 kr„ sem
æ.tti að „koma heim“, ef alt. væri
með feldn. En stjórnin hefir sjeð
fyrir því, að enn verða stórar
fúlgur af láninu eftir „utan við
pollinn", Hún hafði í fjárbruðlinu
stofnað miljóna króna lausaskuldir
erlendis og verður nú að greiða
ær með „landbúnaðarláninu.“ - —
Þessar skuldir eru:
Farsóttir á öllu landinu
V
í október mánuði 1930.
Iljá Barcleysbanka
Hjá Hambrosbanka
5.5 milj. kr.
1.5 milj. kr.
BannlaaabreyUng
(Flnnlandl.
Helsingfors 18. nóv. Meðt. 19. nóv.
United Press. PB.
Stjórnin hefir lagt fyrir þingið
tillögu um að hámark vínanda-
hinihalds bjórs verði aukið í 3.1%
í stað 2%, sém nú er ákveðið í
*Ögum. Hefir stjórnin því, eins og
húist hefir verið við að undan-
fðrnu,, hafist handa um breytingu
a bannlögunum og er framan-
n«fnd tillaga talin fyrsta skrefið í
l’á átt.
I.
Stjórnin hefir nú sjeð þann kost
vænstan, að hætta að láta blöð sín
segja ósatt um lánskjörin, er hún
varð að sæta við nýja ríkislánið.
í fyrstu reyndi hún að telja þjóð-
inm trú um, að íslenska ríkið
fengi útborgað 96Y2% af láns-
upphæðinni, eða 96% krónu af
hverjum 100. Nú hefir stjórnin
orðið að játa, að þetta er rangt;
íslenska ríkið fær aðeins útborg-
aðar 92% krónu af hverjum 100
krónum, sem það tók að láni og
verður að standa skil á. Skakk-
aði þarita um nálægt 480 þúsund
krónur frá rjettu, okkur í óhag.
Munar um minna! .
Sennilega má gan^ út frá ,að
þær tölur, sem stjórnin hefir nú
gefið viðvíkjandi þessu nýja láni,
sjeu rjettar. Verður þá lánið með
5%% vöxtum og afföll 7%%; lit-
boigað 92%%. Lánstíminn er 40
ár, eu rjettur til að greiða lánið
eftir 10 ár og þá með nafnverði.
Baunverulegir vextir af láninu eru
því 6.18%, ef lánstíminn er allur
notaður, en 6.66%, ef lánið verður
greitt að 10 árum liðnum.
Ilvernig eru lánskjömn? Er lán-
ið hagstætt, eða er það óhagstætt?
Til þess, að þessum spurningum
verði svarað, svo að nokkurt vit
sje í, þarf að gera sjer ljóst hver
eru lánskjör annara ríkja, sem
eru sambærileg okkur, á þessum
sama tíma. Það er helber barna-
skapur, að vera. að bera þetta lán
saman við lán, sem við höfum
sjálfir tekið 'á alt öðrum tíma og
þegar öðru vísi stenclur á, svo
sem Tíminn gerir, þegar hann
er að bera þetta lán saman við
enska lánið frá 1921. Vitanlega má
gera samanburð á þessum tveim
lánum. En sá samanburður verður
aðeins gerður á einn veg, sem sje
þann, að bera lánin saman við
’án annara ríkja, tekin á sama
•ííma. Þetta hefir Magnús Jónsson
alþm. gert hjer í blaðinu og sýnt
frgm á, að við stóðum jafnfætis
iiðrum ríkjum 1921, en erum nú
miklu lakara settir.
Nú er það staðreynd, að ríki
sem trausts njóta í fjármálaheim-
inum, hafa á þessu ári tekið lán
með 5% vöxtum og affallalaust.
Þessi kjör hefðum við að sjálf-
sögðu einnig fengið, ef lánstraust-
ið hefði verið í lagi. En þar sem
stjórnin var með sinni óviturlegu
og glannalegu fjármálastjórn búin
að spilla okkar lánstrausti, verð-
um við nú að greiða %% hærri
vexti en nágrannaþjóðir okkar og
auk þess sæta miklum afföllum
á okkar láni.
Menn hafa sennilega ekki al-
ment gert sjer grein fyrir, hvað
það kostar íslenska ríkið, á þessu
eina láni, að hafa haft spilta
stjórn. Ef við hefðum notið sama
trausts nú, eins og áður. þá hefð
uin við fengið lánið með 5%
raunverulegum vöxtum.
Tap okkar í afföllum og óhag
stæðum vöxtum nemur 62,856
pundum, eða 1 miljón 392 þús. telja mönnum trú um, að bitlinga-
260 íslenskra króna. Ef fúlga þessi og braskslánið hafi alt runnið til
lægi í sjóði alt lánstímabilið, með landbúnaðarins. Af nálægt 12 milj.
5% vöxtum, yrði hún í lok tíma- króna, fær Búnaðarbankinn senni-
tilsins um 10 milj. króna (9.8 lega 2 milj. Hinu er ,býið að eyða
milj.) Hún ein mundi þá nægja og sóa í brask og bitrtnga.
Rvik Suður- land Vestur- land Norður- land Austur- land Sam- tals
Hálsbólga 276 75 43 87 8 489
Kvefsótt 305 111 49 94 26 585
Kveflungnabólga 14 10 5 4 3 35
Ðarnsfararsótt . 0 0 0 2 O 2
Gigtsótt 12 3 1 2 0 18
Taugaveiki 0 O 0 0 1 1
Iðrakvef 88 52 17 71 52 280
Influensa 0 2 O 3 1 6
Hettusótt 1 0 11 31 7 50
Taksótt 14 O 3 1 2 20
Rauðir hundar 0 1 0 O 4 5
Skarlatsótt 0 3 5 13 O 21
Heimakoma 1 3 8 2 8 22
Umferðargula 10 3 0 2 O 15
Hlaupabóla 1 2 0 O O 3
Impetigo 5 0 O 0 0 5
M*nusótt 0 0 0 1 0 1
Umferðarbrjósthimnubólga . 4 1 O 0‘ 0 5
Stom. apth 16 0 O O O 16
Reykjavik 11. nóvember 1930.
G. B.
Vinnudeila í Noregi.
Osló, 19. nóv„ United Press.. FB.
Norskir skógarliöggsmenn og
viðarflutningsmenn hafa neitað að
fallast á kröfu atvinnurekenda um
10% launalækkun. Um atvinnu-
missi 13.000 manna er að ræða,
ef til verkbanns eða verkfalls
kemur.
Samtals 7.0 milj. kr.
Þegar búið er að draga þessa 7
milj. kr. skuld frá lánsupphæðinni,
,verða eftir 4 milj. 063 þús. 925
króna og kemur sii fúlga sénnilega
heim.
Þegar svo „landbúnaðarlánið“
loks er komið heim, þarf það að
koma við í Landsbankanum, því
-þar hafði stjórnin einnig stofnað
lausaskuldir, sem verða að greið-
st. Vitað er um 1% milj. króna,
sem enn er ógreitt af stofnfjárláni
bankans. — Þessa fúlgu verður
stjórnin að taka af „landbúnaðar-
ininu“, því annað fje hefir hún
ekki handbært. Eftir verða þá
2 milj. 563 þús. 925 kr. — En
því miður eru ekki öll skyndilán
stjórnarinnar þar með talin. Hún
liefir tekið sjóði „traustataki" og
verður nú að fylla þá aftur. —
Verður ekki sagt með vissu enn
þá, hve mikið fje þarf til þessa,
en varla er það undir % miljón
króna.
Af þessu er ljóst, að þegar
„landbúnaðarlán' ‘ stjórnarinnat-
loks kemst inn í Búnaðarbankann,
verður það ekki mikið yfir 2 milj.
króna. Stjórninni var falið að út-
vega þessari stofnun nálega 12
miljónir króna. En hún þurfti að
nota fjeð til annars. Braskið var
látið sitja fyrir.
Það sjá nú sennilega allir, að
Bunaðarbankinn er jafn fjelaus
efíir sem áður, þótt „landbúnaðar-
lán“ stjórnarinnar komi þangað,
því 2 milj. króna segja þar lítið.
En vissulega er það djarft hjá
stjórnarblaðinu, að ætla sjer að
Báðar gjaiir:
UTU NÚTUR 00 MBBHNÚTUR.
Danskt æfmtýri með myndmn.
Freysteinn Gunnarsson þýddi.
Kostar í bandi 1 krónu.
MOBUR RFINTÝRI.
Falleg og skemtileg æfintýri
handa bömum. f fállegri Jcápu
með mynd eftir Tryggva Magn-
ússon. ;j
Dagbák. Kosta 50 aura.
I. O. O. F. Rb. st. 1. Bþ. Fást hjá *>óksölum.
80112081/*.— O og I.
Veðirið (miðvikudagskv. kl. 5)
Víðáttumikil en nærri kyrstæð g™mmófónplötur fyrir ,Polyphon‘
lægð, yfir hafinu fyrir sunnan Is-
land, en háþrýstisvæði yfir Græn-
1-andi. Áttin yfirleitt A-læg hjer á
landi og s. st. NA. Víðast hæg-
meðal annars nokkur lög eftir
Carlsen, undir íslenskum texta.
/Jþýðubókasafnið hefir altaf
- liaft óheppileg .húsakynni og telur
viðri. Á SA-landi er fjögra stiga ' st.rórn þess bráða nauðsyn að sem
hiti, en um 0 st. í öðrum lands- j fyrst verði bygt hús vfir það og
hlutum. bnjókoma á Austfjörðum. i leggur til að bæjarstjórn veiti á
, Veðurútlit í Rvík í clag: A-kaldi. 'næsta ári 20 þús. kr. sem fyrsta
Urkomulaust og frostlítið. jframlag sitt til þess.
Kristileg samkoma á Njálsgötu i sjúklingar á hressingarhælinu í
1 kl. 8 í kvöld. Allir velkomnir. Kópavogi hafa beðið Mgb] að
Hjálporæðisherinn biður þess get- f,.vt-ia hljómsveit Bernburgs og
ið að liann liafi lærða hjúkrunar- 'Bjerna Björnssyni þakklæti fyrir
konu til hjúkrunarstarfa úti um Ukemtun þá, er þeir veittu þar
bæinn. Þeir, sem óskuðu hjálpar svi)ra nfl nýlega.
hennar geta snúið sjer á skrifstofu Vatnsmálið. Komið hefir til bæj-
Hjálpræðishersms, Kirkjustræti 2, arstjórnar erindi frá 4 íbimm á
sírm 203, til Gests J. Arskóg. jseltjarnarnesi, næst Kaplaskjóli,
Símanúmer Haralds Björnsson-!1un leJTfþ tU að fá vatn lir vatns-
ar leikara er 2348. |
i
Dagott skautasvell
ver.tu Reykjavíkur. Vatnsnefnd
hefir synjað. — Ennfremur hefir
er nú á borist erindi frá Flugfjelaginu um
1 jörninni, og ætti fólk að notajaf; lögð verði vatnsæð að flughöfn-
það meðan góða veðrið helst.
inni og bústaðnum þar, en nefnd-
in þykist ekki geta sint því vegna
vatnsskorts. — Bæjarverkfræðing-
ur álitur nauðsynlegt að stækka
vatnsveituna utanbæjar og hefir
sent bæjarstjórn erindi og tillögur
Sigurður Skagfield söngvari var 11K1 það.
K. F. U. M. A.—D. fundur í
kvölcl kl. 8%. Sigurður Guðjóns-
son kennari flytur fyrirlestur. All-
ir karlmenn eru velkomnir.
a ferð í Kaupmannahöfn snemma
í þessum mánuði. Hafði „Aften-
Almenningsbifreiðir. Veganefnd
bladet“ þá tal af honum og flytur ,:tfir falið Guðmundi Jóhannssyni
langa grein um hann og mynd af kr.upmanni að rannsaka sem fyrst
honum. Segir svo í greininni: — ,með hver-íum hættl skuh komið á
„Einn af þeim fáu íslensku söngv- !reg,ubundnum mannflutnmgum a
urum, sem vjer þekkjum, er liinn almenningsbifrmðum um og um-
ungi hetjusöngvari Sígurður Skag- dlverfis hæinn-
field, sem með hinni miklu og! Gasið. Lóða og húseigendur við
hlýju rödd sinni og norrænni glæsi Sellandsstíg og Vesturvallagötu
mensku hefir unnið sigur, jafnvel hafa skorað á gasnefnd að láta
meðal liinna helstu og vandlátu leggja gasæðar í þessar götur.
sötigdómara Þjóðverja“. — Sig- Hefir nefndrn ákveðið að verða
urður fór frá Kaupmannahöfn við beiðninni og falið gasstöðvar-
liinn 10, þ. mán.* til Berlínar. Þar stjóra að sjá um Sramkvæmd
á hann að svngja inn á nokkrar verksins.