Morgunblaðið - 28.11.1930, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
l
imiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiniiiiii
Crtgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk
Ritstjórar: J6n KJartansson.
Valtýr Stefánsson. \
Ritstjðrn og afgreiOsla: =
Austurstræti 8. — Simi 500. =
Auglýsingastjóri: B. Hafþerg. =
Auglýsingaskrlfstofa: S
Austurstræti 17. — Slmi 700. S
Heimaslmar:
J6n Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220. =
E. Hafberg nr. 770. =
Áskrlftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuBi. =
Utanlands kr. 2.50 á mánuOi. =
' f lausasölu 10 aura eintakiO. =
20 aura meö Lesb6k. =
SÍIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIÍ
úr N.-Pingeyjaisýslu.
Þórshöfn í nóv. FB.
Sly s.
Föstudaginn 7. nóv. gerði af-'
taka norðvestan stórhríð, sem stóð
allan daginn og fram á nótt. —
Hvarf þá maður frá Eldjárnsstöð-
um a Langanesi, Þórður Sigurðs-
son að nafni, og hefir hann ekki
fundist síðan. Pilturinn var ásamt
<iðrum manni að smála fje, þegar
veðrið skall á, en varð viðskila við
hann.
Fjárskaðar.
í þessu sama veðri hafa verið
smá-fjárskaðar. en víðast mjög
litlir. Bráðafár. All-mikið hefir
borið á bráð'áfári á Langanesi í
vetur. Eru á einum bte dauðar
milli 80 og 40 kindur. víða annars
staðar hefir bráðafárið herjað. en
J smærri stýL
Heiðurssamsæti
hjeldu lijeraðsbúar nýlega hinum
ágæta, og vinsæla lækni sínum,
Eggert Einarssyni í Þórshöfn. —
Eggert liefir dvalist hjer í sjö
ár og hefir notið alveg óvana-
legra vinsælda bæði sem læknir
ng póstafgreiðslumaður. — Sýndu
hjerfiðsbúar merki vinsældar sinn-
ar með því að færa honum að
gjöf í áður nefndu samsæti fag-
nrt málverk, eftir Jón Sveinsson
listmálara, Stóðu svo að segja allir
hjeraðsbúar að gjöf þessari.
Fískafli í Þórshöfn
var í meðallagi síðástliðið sumar,
en liggur mestallur í Þórsliöfn
enn þá óseldur.
Rjúpur
sjást hjer alls ekki.
Refir
liafa sama og ekkert verið skotnir
enn þá..
Lánsije til landbánaðar.
Jaspar fær
transtsyfirlýsfngn.
Bryssel, 26. nóv.
United Press. F.B.
Stjórnin hefir í þinginu gefið
skýrslu um deilur þær viðvíkjandi
Uhentháskólanum, sem leiddu til
þess að stjórnin sagði af sjer á
dögunum (Albert konungur tók
ekki lausnarbeiðni stjórnarinnar til
greina). Þegar stjórnin hafði gef-
ið skýrslu samþykti þingið trausts-
yfirlýsingu til hennar með 95 at-
kvæðum gegn 69.
I.
Það eru mörg ár síðan menn sáu
nauðsyn þess, að komið yrði upp
sjerstakri lánsstofnun handa land-
búnaðinum. Fyrsta sporið til fram-
kvæmda í þá átt, var stofnun
ræktunarsjóðs Islands árið 1900.
A'ar þar ákveðið, að fje úr sjóðn-
um skvldi einungis nota til jarða-
bóta og annara framkvæmda. er
að jarðrækt lúta. Sjóðsmyndun
þessi fór í rjetta átt; en sjóður-
inn náði skamt, vegna fjárskorts.
Konni því brátt fram raddir um
að hjer þyrfti stærra skref að
stíga. Þó varð lítið úr framkvæmd
fyrst um sinn.
Árið 1920 var Böðvari Bjarkan
lögfræðingi falið að rannsaka á
hvern hátt koma mætti á fót sjer-
stakri lánsstofnun lianda land-
búnaðinum. Hann komst að þeirri
niðurstöðu, að tiltækilegast væri
að liafa eina sameiginlega veð-
lánastofnun fyrir sveitir og sjó-
pláss. Rannsókn hans leiddi til
þess, að sett voru lög um ríkis-
veðbanka fslands, frá 27. júní
1921. Lög þessi komu þó aldrei til
framkvæmda.
Þegar frumvarp um ríkisveð-
banka fslands var til umræðu á
Alþingi, komu fram mótmælj gegn
því,- að hafa eina saineiginlega
veðlánastofnun fyrir sveitir og
sjópláss. Menn óttuðust, að með
þessu fyrirkomulagi yrði sveitirn-
ar útundan. Var það aðallega Jón
('orláksson, sem hreyfði þessum
andmælum. Eihnig þótti honum til
finnanlega Vanta deild fyrir
jarðræktarlán. Reyndi hann að
koma að breytingum við frumvarp
ið, ,er hnigu í þessa átt, en þær
náðu ekki fram að ganga.
Á þingi 1925 var stigið fyrsta
verulega sporið í þá átt, að koma
fót sjerstakri og sjálfstæðri láns
stofnun handa landbúnaðinum. Þá
voru sett lög um Ræktunarsjóð ís-
lands. Þáverandi fjármálaráð-
Jierra, Jón Þorláksson bar málið
fram. Ræktunarsjóður skyldi nú
efldur verulega og lána bændum
fje til alls konar jarðræktar, húsa-
bóta (íbúðar- og peningshúsa) og
til smærri rafmagnsstöðva.
Þegar Jón Þorláksson flutti
þetta merkilega mál á Alþingi
1925, lagði hann alveg sjerstaka
áherslu á, að stofnun þessi yrði
sjálfstæð og óháð annari lánsstofn
un. Nokkrir þingmenn urðu til að
andmæla þessari stefnu J. Þorl.
og meðal þeirra. var núverandi
forsætisráðherra, Tryggvi Þór-
hallsson. Hann flutti breytingar-
tillögu við frumvarpið og fór fram
á, að Ræktunarsjóður yrði á sín-
um tíma látinn renna inn í ríkis
veðbankann, og að þá yrði sam-
eiginleg lánsstofnun fyrir sveitir
og kaupstaði. Tr. Þ. fekk tillögu
sína samþykta í neðri deild, því
að flestir Framsóknarmenn fylgdu
honum að máli; en J. Þorl. kom
henni út úr frv. í Ed. Þegar málið
kom aftur til neðri deildar, flutti
Tr. Þ. enn breytingartillögu um
inn hefði sína sjerstöku lánsstofn-
un. Á þingi 1928 eru svo sett lög
um Byggingar- og landnámssjóð,
sem ætlað er að lána til byggingar
íbúðarhúsa í sveitúm og til ný-
býla. Og á næsta þingi (1929) eru
loks sett lög um Búnaðarbanka Is-
lands. Var Búnaðarbankinn stofn-
aður úr þeim lánadeildum sem fyr-
voru, Ræktunarsjóði, Bjarg-
ráðasjóði og Byggingar- og land-
námssjóði; einnig var bætt við
þremur nýjum deildum, sparisjóðs
og rekstrarlánadeild, veðdeild og
lánadeild smábýla við kaupstaði
og kauptún. Með stofnun Búnaðar-
bankans er því slegið föstu, að
landbúnaðurinn skuli hafa sjer-
staka og sjálfsl^eða lánsstofnun.
II
Búnaðarbanki íslands þarf mik-
ið fjármagn og ódýrt, ef hann á
að geta annast það hlutverk, sein
honum er ætlað. Það er ekki til
neins að ætla sjer að setja dýrt
fjármagn í þenna banka, því að
landbúnaðurinn getur ekki borið
dýr lán. Hann þarf ódýr lán og til
langs tíma.
Þó að framfarir hafi miklar ver-
ið hjer á landi liin síðari ár. erurn
við fátæk þjóð engu að síður. ís-
lendingar. Þetta kom greinilega í
ljós við stofnun Búnaðarbankans,
því að tilvera hans byggist svo að
segja eingöngu á því, hvort það
tekst að fá ódýrt erlent lánsfje.
Núverandi stjórn var falið, að
útvega Búnaðarbankanum um 12
milj. króna lán. Síðasta missiri hef
ir stjórnin verið á hnotskóg er-
lendis eftir þessu láni. Ef alt
liefði verið með feldu hjá okkur
núna, var þessi tími einmitt einkar
hentugur til slíkrar lántöku. Vext-
ir hafa aldrei, síðan fyrir stríð,
verið líkt því eins lágir á erlend-
um peningamarkaði og nú. Hafa
flest ríki notfært. sjer þetta
og breytt eldri, óhagstæðum lán-
nm í hagkvæm lán. Svo lágir eru
vextir nú erlendis, að t. d. Eng-
lendingar eru að ráðgera að
breyta 4% lánum í enn ódýrari
lán Eínnig hefir Kaupmannahafn-
arbær nýlega tekið 30 milj. kr.
lán með JVo % vöxtum og ætlar
með því að greiða 8% lán, er tekið
var í Ameríku 1921.
Stjórnin er nú komin heim úr
lánsfjárleiðangrinum erlendis. —
Hún tók 12 milj. kr. lán og segir
sjálf, að „hver einasti eyrir“ fari
Búnaðarbankann. Reyndar veit
stjórnin vel — öll þjóðin veit það
— að þetta eru ósannindi. Hún
veit, að búið var að eyða miklu
af þessu fje áðnr en stóra lánið
var tekið. Stjórnin hafði stofnað
um 9 milj. kr. lausaskuldir og
verður nú að greiða þær með
þessu nýja láni. Þá veit stjórn-
in einnig, að um 900 þús. kr. af
láninu hefir farið í afföll og lcostn-
að. Eftir vérða þá. aðeins 2 milj
króna, sem Búnaðarbankinn senni
lega fær.
Lögtak.
Eftir kröfu bæjargjaldkera Reykjavíkur og að gengn-
um lögtaksúrskurði, verður síðari hluti útsvaranna, sem
f jell í gjalddaga þann 1. september síðastliðinn, tekinn lög-
taki ásamt dráttarvöxtum, að átta dögum liðnum frá birt-
ingu þessarar auglýsingar.
Lögmaðurinn í Reykjavík, 27. nóvember 1930.
Bjðrii Þórðarson.
Alþmgishátíðin i myndnm
25 stereoskopmyndir ásamt stereskopi fyrir alls kr. 15.00.
Prýðileg jólagjöf.
Bókaverslnn Sigfúsar Eyunndssonar.
Glauspappír,
Jólakörínpappír,
Silkipappir.
Fjölbreytt úrval.
Bókaverslnn Isafoldar.
"TækifærisgJ af ir.
Fallegar og í miklu úrvali.
Sbrantföruverslnnin,
“ Laugavegi 43.
Fascista ósignr
í Anstnrríki.
bankanum hefði staðið til hoða
„hver einasti eyrir“ af þessu nýja
12 milj. kr. láni, gat bankinn alls
elrki notað lánið, vegna ókjaranna
sem á því voru. Raunverulegir Yifi þingkosningarnar í Austur-
vextir lánsins eru 6.18% (eða , ílci þ 9 þ m. var aðallega barist
6.66% samkv. reikningsaðferð meg eða á móti fascismanum. Und-
Tímans). Lántakendur gátu þó ,r kosningaúrslitunum var það
ekki vænst þess, að fá lán úr ]íomig hvort fascistar ættu að
bankanum með
því að svo er fyrir mælt í reglu-
erð bankans, að lántakendur
greiði árlegan kostnað, sem er
%—%% af lánsupphæðinni. Raun-
verulegir vextir lántakanda yrði
því aldrei undir 7%; en það eru
langsamlega of dýr lán fyrir land-
búnaðinn.
Vafalaust er það mesta ógæfa
Stjórnin hafði sjeð fyrir því,
sameininguna; en þá var tillagan meg fjárbruðli sínu og taumlausri
eyðslu, að Búnaðarbankým gat
ekki fengið nema örlítið brot af
feld. Var nú lagður grundvöUur-
inn að sjálfstæðri lánsstofnun
handa landbúnaðinum.
Þegar Ræktunarsjóður íslands
var tekinn til starfa, sáu menn
enn gleggra en áður, hve mikil
nauðsyn það var, að landbúnaður-
fór til greiðslu eyðsluskulda stjórn
arinnar.
En þó að alt hefði verið með
feldu hjá stjórninni og Búnaðar-!
fá lán
þessum vöxtum, stjórna landinii framvegis. Þess
vegna var kosningaúrslitanna beð-
ið með eftirvæntingu víða í Ev-
rópu.
Eins og menn ef til vill muna,
nevddi Vaugoin varakanslari
Seholur ríkiskanslara til þess að
biðjast lausnar skömmu eftir þing-
kosningarnar í Þýskalandi. Vau-
goin mvndaði svo minnihluta-
bænda nú, að hjer hefir síðustu stjórn með þátttöku kristileg-soei-
árin setið við völd stjórn, sem ala fiokksins og „Heimwehrs“-
hefir komið óorði á íslenska ríkið. manna (faScista), rauf þing og
Stjórnin hefir með taumlausu fjár-' stofnaði til nýrra kosninga.
bruðli og takmarkalausu ábyrgð-; j;Heimwehrs“ -foringinn Star-
arleysi í fjarmálaviðskiftum við ))emberg er innanríkisráðherra í
erlend ríki, sett á okkur stimpil : stjórn Vaugoins.Hefir mikið kveðið
óreiðumannsins, og fyrir það‘ag sturhemberg í kosningabarátt-
verðum við nú að hlíta þeim domi, j nnnl} Hann liefir óspart beitt rit-
sem kveðinn hefir verið upp yfir ;skoðuii gagnvart blöðum stjórnar-
okkur, með lántökunni síðustu. I;inflstæðinga, einnig gagnviirt borg
Harðast kemur dómurinn niður j alalegum blöðum. Og bvað eftir
landbiinaðinum, því að hann annag heflr hann látið gera blöð
hafði vissulega þörf fyrir ódýrt
lánsfje. Nú var einmitt ágætt,
tækifæri til að fá inn í landið
ódýrt fjármagn, en óstjórnin í
landinu stendur þar í vegi. En
hart er það vissulega að landbún-
aðurinn skuli nú verða að súpa
seyðið af óhappaverknm stjórnar-
sem í tíma og ótíma hefir
þessu nýja láni. Mestnr hluti þess mnai’
skreytt sig með nafnbotmm
„bændastjórn.1
andstæðinga sinna upptæk. —
Skömmu fyrir kosningarnar ljet
hann fara fram húsrannsókn á
samkomuhúsum socialista og
vopnabirgðir soeialistiska verndar-
liðsins gerðar upptækar. Líklega
hefir Starhemberg látið gera það
til þess að Heimivebrs menn stæðu
betur að vígi, ef þeir skyldu reyna
að gera byltingu. Starhemberg hef
ir nefnilega livað eftir annað sagt
í ræðum. að Heimwehrs-menn ætl-
uðu sjer ekki að sleppa stjórnar-