Morgunblaðið - 20.01.1931, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIf)
3
eiiimiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimn M
'é
3 JflorgtmblaMd ee
©t*eí.: Ef. Árvakur, livykjavík 1
RttstJOrar: Jðn Kjartan»»on. =
ValtSr Stefánsaoa. =
Fittatjörn o* afgreltJala. EE
Auaturstrœtl 8. — Stmi 6öu j§
AUKÍý«tnBastJ6ri: K. Hafberg. =
AualVpl ngae k rlf stef a:
Austurstræti T7. — >.as '. j‘í
Beluaslsiar:
J6n EJartar.ssoa nr. T62.
Valtjr Stefánsaoa nr. 1290.
H, Hafbsrg nr. Í76.
Á»k riftaíiiaid:
Imi.'.nlanda kr. 9.00 A mánwfl!
ETtaaiand* kx. 9.60 á. nráattSi
t lauaaaðlu 10 asra elntakiO.
20 aura meS LesttOk
iiiiiimiiimiiiiiiiiiiiiiimiiiiimiiiimiiiiiiiiimiimmimiií
Viðskiftakreppa og atvinnu-
leysi í Bandaríkjunum.
7—8 miljónir atvimmleysingja
United Press. PB.
Með ársbyrjun hófst 17. mðnitð-
kreppunnar í Bandaríkjunum.
Eng'ar horfur eru á, að kreppunni
ljetti af til muna, fyr en með vor-
fflu, en menn hafa sannfærst um
það betur og betur, að endurkoma
teiibrigðs viðskiftalífs er nú að
ölestu undir því komin, að við-
skiftaskilyrðin batni í öðrum
keimsálfum, aðallega í Bvrópu,
Asíu og Suður-Ameríku. Snemma
í desember taldist svo til, af banka
stjóra National City Bank í New
Y°rk, að viðskifti í Bandaríkjun-
Um hefðu minkað um 35% frá því
á velgengnisskeiðinu, sem kom að
iieimsstyrjöldinni iokinni. Hoover
íorseti telur hinsvegar, að viðskifti
sjeu alt að 20% minni en á velti-
árinu 1928. í nóvemberlok voru
4.860.000 atvinnuleysingjar skrá-
■settir í landinu. Aulmingin í nóv-
<ember nam 360.000, samkvæmt
skýrslum ameríska verkalýðssam-
kandsins. Þá var því spáð, að tala
Einna atvinnulausu myndi aukast
gífurlega miðsvetrarmánuðina, og
hefir það reynst rjettur spádóm-
«r. (í sumum erlendum blöðum er
nú talið, að atvinnuleysingjar sjeu
• —8 milj. talsins). Þess ber að
geta, segir í skýrslu verkalýðs-
sámbandsins, að talan 4.860.000
iönifelur ekki skrifstofufólk og
þá, sem hafa atvinnu við landbún-
„Aprilcc-slysið.
Skipsbátinn rak nýlega á Breiðdalsvík.
Björn R. Stefánsson fyrrum al- kili, báðir borðstokkar brotnir og
þm. fjekk nýlega brjef frá bróð- sprungin borð í botninum. fanga-
ur sínum, Þorsteini bónda á Þver- lína var við bátinn og í honum
hamri,' hreppstjóra í Breiðdals- vörpuslitur og kaðalspottar. Hefi
hreppi í Suður-Múlasýslu. Segir. jeg heyrt, að dós með niðursuðu
þar frá bát, er nýlega fanst rek- hafi einnig verið þar, en Höskuld-
inn á Hrúteyju í Breiðdalsvík; var ur bóndi á Stræti, sem var með
báturinn merktur Apríl, Reykja- að bjarga bátnum, varð ekki var
vík. Um fund þennan segir svo í við liana, og veit jeg því ekki,
brjefi Þorsteins, sem er dagsett hvort þetta er liafandi eftir, en
8 jan.: ; um það skal jeg afla mjer frek-
,,Pyrir nokkrum dögum, jeg held ari vissu síðar“.
rjett fyrir áramótin, rak bát á Þegar Morgunbl. heyrði fregn
Stræti, frá togaranum Apríl. þessa, símaði það sýslumanni S.-
Stykki úr borðstokk bátsins fanst Múlasýslu og bað um nánari upp-
á Hrúteyju, en bátinn rak á Kross- lýsingar símleiðis, en svar er ó-
sandinum. Vrar hann þá á rjettum komið ennþá.
Staðurinn þar sem Apríl-báturinn fanst. Á þessu korti má noklt-
uð glöggva sig á því, hvar björgunarbátur „April“ fanst. Ytsta
skagahornið milli Breiðdalsvíkur og Berufjarðar, heitir Strætisliorn.
Skamt þaðan er bærinn Stræti. Nokkuru innan við hornið, í Breið-
dalsvíkinni, er Hrútey skamt undan landi. Er það lág ey með
grýttri strandlengju. Nokkuru innar, svo sem á miðri strandlengju
fjarðarins að sunnanverðu, rak bátinn að landi, á svo nefndum
Krosssandi.
að. —
Þær tilraunir, sem gerðar hafa
verið til þess að bæta úr atvinnu-
leysinu og koma í veg fyrir skort,
kafa farið í þá átt, að stofna til
ýmissa framkvæmda. Ráðgert er,
■að ríkið verji um 650 milj. doll.
til ýmissa framltvæmda á yfir-
*tandandi ári, og er 150 milj. af
þeirri upphæð viðbót vegna krepp-
■Wnnar. Árið sem leið var varið
*il ýmiskonar framkvæmda í
Eandaríkjunum af hinu opinbera,
fjelögum og einstaklingum sjö
biljónum dollara, en 6 biljónum og
800 miljónum 1929. Ekki hefir
komið til orða í Bandaríkjunum
Að veita atvinnuleysisstyrki, en
fjelög og einstaklingar hafa gefið
mikið fje til þess að bæta úr neyð-
inni, t. d. Rockefeller feðgamir
eina miljón dollara, en þrátt fyr-
ir það, sem ríkið og einstaklingar
hafa gert til þess að draga úr
atvinnuleysinu, hefir tala atvinnu-
leysingjanna til þessa aukist, svo
*em að framan getur.
Nobelsverðlaunamaður látinn.
Hinn 13. desember ljetst Pritz
Eregl, prófessor við háskólann í
^raz. Hann var aðeins 51 árs að
nldri. Árið 1923 fekk hann Nobels-
^erðlaunin í efnafræði.
Hgríp af syndaregistri
stiórnarinnar árið 1930.
Niðurl.
Jarðræktarstyrkurinn. Á árinu
1929 gerði Tryggvi Þórhallsson at-
vinnumálaráðherra breyting á
gildandi reglum, um hve mikið
skyldi lagt í dagsverk í jarðabót-
um þeim, er styrks njóta sam-
jkvæmt jarðræktarlögunum. Breyt-
úng þessi var á þá lund, að miklu
meira var nú lagt í dagsverkið
en áður.
Um eina tegund jarðræktar
(óbylta nýrækt) gilti það, eftir
þessum nýju reglum Tr. Þ., að
lagt var þrisvar sinnum meira í
dagsverkið en áður. Þó munaði sú
breyting mestu, að dagsverkið í
túnasljettun var fært upp í 60
ferm. úr 50 ferm. og bylt nýrækt
í 50 ferm. úr 40 ferm. Með breyt-
ingu þessari var stórkostlega dreg
ið úr jarðabótastyrk bænda; mun
láta nærri, að breytingin hafi
lækkað styrkinn sem svarar fimta
parti, og nemur sú lækkun um
100 þús. kr. á ári, ef gengið er
út frá, að allur styrkurinn nemi
um y2 milj. króna. — Breyting
þessi mæltist hvarvetna mjög illa
fyrir, og á síðasta þingi fluttu
þingmenn ‘ Skagfirðinga tillögu til
þingsályktunar, þar sem skorað var
á stjórnina, að taka aftur upp
gömlu regluna. Pekkst ekki nema
eitt atkvæði (Har. Guðm.) á móti
tillögunni, en þó hefir atvinnu-
málaráðherrann ekki fengist til
að breyta reglunum enn þá. Má
vera, að ráðherrann þykist nú
hafa gilda afsökun, þar sem hon-
um og samherjum hans í ráðu-
neytinu hefir tekist að þurausa
svo ríkissjóðinn, að stöðva verður
verklegar framkvæmdir ríkissjóðs
að mestu leyti. En vissulega er það
kaldhæðni örlaganna, að fjár-
bruðlun „bændastjórnarinnar' ‘
skuli á þenna hátt koma niður á
skjólstæðingunum.
Stjórnarkjötið. Samkvæmt 2. gr.
laga frá 23. apríl 1928, er með
öllu bannaður innflutningur á
„hráum og lítt söltuðum slátur-
afurðum, hverju nafni sem nefn-
ast.“' Bann þetta var sett vegna
liættu á, að gin- og klaufaveiki
bærist inn í landið. Var bannið
fortakslaust að J)ví er sláturaf-
urðir snertir, þannig að engin
undanþága var leyfð, enda stafar
mest hætta frá slíkri vöru. Áður
en Trvggvi Þórhallsson varð ráð-
herra, galaði hann hátt um þann
voða, er íslenskum landbxinaði
gæti stafað af gin- og klaufaveiki.
Ætla mætti því, að þessi maður
hefði orðið síðastur til að brjóta
fyrgreind lög, sem sett voru til
varnar pest þessari. En hvað
skeður? Pyrir Alþingishátíðina
leyfði þessi sami ráðherra inn-
flutning á 8 smálestum af kjöti
frá Danmörku! Kjotbirgðir þess-
ar munu hafa kostað ríkissjóð um
40—50 þúsund krónur. Ekki liefir
enn fengist upplýst., hvaða aðferð
ráðherrann notaði til að koma
þessu forboðna kjöti inn í landið,
en blöð hans gáfu í skyn, að bráða-
birgðalög hefði verið út gefin.
Almenningur liefir þó ekki fengið
að sjá lög J)essi, því þau hafa
aldrei verið birt. Sennilegast er,
að engin bráðabirgðalög liafi ver-
ið gefin út, og hefir ráðherrann þá
gerst brotlegur við landslög. —
Með þessu athæfi eyði-
lagði forsætisráðherrann þær var-
úðarráðstafanir, er Alþingi hafði
gert, vegna gin- og klaufaveik-
innar. En afleiðingar þessa til-
tækis urðu þó enn víðtækari.
Bændur landsins höfðu á síð-
astliðnum vetrj þaft mikinn und-
irbúning midii* kjötsolu til hof-
uðstaðarins um Alþingishátíðina.
Komu því hingað óvenjumiklar
birgðir af kjöti fyrir hátíðina, og
mun láta nærri, að birgðirnar hafi
verið um 100 smálestir þegar mest-
ar voru. Mikið af þessu kjöti frá
bændum liggur hjer enn óselt og
bíða þeir stórtjón af. Stjórnar-
kjötið dró vitanlega mjög úr kjöt-
sölu bænda, beint og óbeint. Eftir
þeim upplýsingum sem blaðið hef-
ir aflað sjer, mun talsvert af stjóm
arkjötinu vera hjer fyrirliggjandi
enn þá. Verður þetta forboðna
kjöt dýrt að lokum, því altaf fell-
ur á það nýr kostnaður.
Síldarmjölið til bænda. — Á
])ingi 1929’ básúnaði Tr. Þ. forsæt-
isráðherra mikið um ódýran fóð-
urbæti, er hann ætlaði að útvega
bændum, þegar síldarverksmiðja
ríkisins tæki til starfa. Var sett
ákvæði um þetta í lögin; sam-
kvæmt því skyldi verksmiðjunni
skylt að selja bændum síldarmjöl
við kostnaðarverði. Sá hængur var
þó hjer á, að bændur þurftu að
senda pantanir sínar fyrir 1. ág.
ár hvert. En það er öllum ljóst,
að fyrir þann tíma geta bændur
alment ekki um það sagt, hve
mikinn fóðurbæti þeir þurfa. Það
veltur eingöngu á því, hvernig
heyskapur' þeirra hefir orðið. —
Sumarið, sem leið var eitthvert
mesta óþurkasumar, sem hjer hefir
komið. Hey hröktust stórkostlega
víðast hvar á landinu. — Pjöldi
bænda vildi því ná sjer í fóður-
bæti. Að sjálfsögðu ætluðu þeir
að grípa gæsina glóðvolga og fá
ódýrt síldarmjöl. En þá er megnið
af mjölinu selt út úr landinu, og
forráðamennimir skjóta sjer bak
við lagabókstafinn og segja, að
pantanir hafi komið of seint. En
vitanlega áttu stjórnarvöldin að
vera hjer á verði, því að bændur
gátu alment ekki vitað um það
ákvæði í lögunum, að pantanir
skyldi komnar fyrir 1. ágúst,
enda í flestum tilfellum ómögu-
legt, að segja til fyrir þann tíma,
hve mikinn fóðurbæti þeir þurfa.
Trassaskapur stjórnarvaldanna í
þessu efni má ekki endurtaka sig;
er sjálfsagt, að breytt verði á-
kvæði laganna og bændum tryggð-
ur rjettur til mjölkaupa til sláttar-
loka. Síldarmjöl er einhver besti
fóðurbætir, sem fáanlegur er
handa beitarám. Ættu bændur að
gera sjer J)að að fastri reglu, að
kaupa þenna fóðurbæti og spara
heldur dýrt kaupafólk, enda er
það sjálfgefið nú orðið, því að
káupafólk er varla fáanlegt, hvað
sem í boði er.
Einn af brjóstmylkingum stjórn
arinnar, er hefir embættisheitið:
„stjórnarformaður Síldarverksm.
ríkisins“, reynir í Tímanum síð-
asta, að verja trassaskap stjórnar-
innar í þessu máli. Er auðsjeð á
varnarskrifi þessa manns, að hon-
um hefir verið sigað iit í ófæruna.
Svo illa hefir „stjórnarformaður-
inn“ fylgst með skrifum um þetta
mál, að hann heldur að Morgun-
blaðið og Isafold átelji það, að
bændupi skyldi gefinn kostur á
fóðurmjöli „við kostnaðarverði“.
Raforkuvedtux í sveitum. Margar
eru orsakir þess, að fólkið flýr
sveitirnar. En ])ó má sennilega
fullyrða, að ein aðalorsökin sje
myrkrið og kuldinn, sem enn lúkir
á flestum sveitaheimiluni á vetr-
Xim. Áður fyrr mátti segja, að öll
bjóðin hefði sömu aðstöðu hvað
þetta snerti; all§ staðar rikti
myrkrið' og kuldinn. Hefir mikil
breyting orðið á þessu, eftir að
rafmagnið var tekið til notkunar.
En flest sveitaheimili hafa hing-
að tii farið á mis við rafmagnið,
og þar ríkir enn myrkrið og kuld-
inn. Sjálfstæðismenn hafa á und-
anförnum þingum reynt að ráða
bót á þessu. Þeir hafa borið fram
frumvarp, um raforkuveitur utan
kaupstaða. Tilgangurinn er sá, að
flæma myrkrið og kuldann burt
af íslenskum sveitaheimilum, en
leiða þangað birtu og yl. Þetta er
vafalaust langstærsta og merkasta
málið, sem borið hefir verið fram
á Alþingi. En málið hefir enn ekki
náð fram að ganga vegna mót-
spyrnu stjórnarinnar og hennar
stuðningsflokka. Þó er það eins
víst og dagur fylgir nóttu, að
málið lifir. Það verður ekki svæft,
því að á því veltur meira en á
nokkuru öðru, hvort íslenskir
bændur fái í framtíðinni að lifa
við þau skilyrði, sem samboðin eru
menningu nútímans.
Hjer verður þá lokið þessu
sydnaregistri stjómarinnar; ekki
vegna þess, að þar sje alt talið,
sem stjórain hefir sjer til miska
gert á hinu liðna ári, heldur
vegna hins, að syndaregistrið yrði
ótæmandi, ef telja ætti alt fram.
Hefir hjer aðeins verið stiklað á
stærstu afglöpunum, en þó mörgu
orðið að sleppa. Þegar litið er yfir
óslitinn axaskaftaferil stjórnarinn-
ar síðustu árin, hljóta menn að
minnast þingmannanna, sem styðja
núverandi valdhafa. í raun og
veru eru það þessir menn, sem
ábyrgðina bera gagnvart þjóðinni.
Þeár hafa brugðist umboði sinna
lcjósenda; og það verða að lokum
þeir, sem ltrafðir verða reiknings-
skapar af kjósendum landsins.