Morgunblaðið - 23.01.1931, Page 2

MORGFNBLAÐID
Dfrtiðln oo atvinnuvoiirnir.
i.
Allaj meiri háttar verðlagsbreyt
okkert verSur að gjört. —
Hin aukna; framleiðsla síðustu
ingar, — hvort sem um er að ræða ára og hin sívaxandi „vjelmenn-
verðhækkun eða verðlækkun — ing‘ ‘, skapar ódýrari framleiðslu
hafa venjulega mjög alvarlegar af- í öllum löndum. Tveir eða þrír
ieiðingar í för með sjer. — Má vjelamenn vinna nú víða þar sem
með miklum sanni líkja þeim við þurfti 10—100 verkamenn áður.
líkamlega sjúkdóma. Þjóðlíkaminn Reksturskostnaður framleiðslunn*
verður sjúkur og framleiðsla þjóð- ai lækkar, lífsnaitðsynjar lækka,
arinnar lamast. — Eru mörg dæmi vinnulaun lækka — dýrtíðin
þess, að miklar og langvarandi lækkar. —•
verðlagsbreytingar hafi lagt heila Það er því fullkomin ástæða til
atvinnuvegi í rústir, ýmist um að gera ráð fyrir því, að fram-
stundar sakir, eða fyrir fult og alt. leiðslu- og iðnaðarvörur þjóðanna
Þarf ekki lengra að Ieita um muni t'alla smátt og smátt niður
dæmi slíkrar atvinnubyltingar en fyrir verðlag ársins s1914. Sumar
til' Danmerkur. Fyrir nokkrum ára vörútegundir eru jafnvel nú þeg-
tugum voru Danir akuryrkjuþjóð. ar orðnar ódýrari erlendis, en þær
En samkeppnin frá Rússum or- voru fyrir stríð.
sakaði svo mikið og varanlegt Af þessu verður ljóst:
verðfall á kornvörum, að Danir Að á sama hátt og hrun atvinnu
neyddust til að leggja kornrækt- veganna og liin minkandi fram-
ina — aðalatvinnuveg sinn — nið- leiðsla af völdum ófriðarins or-
ur og taka upp kvikfjárrækt. — sakaði hækkandi verðlag stríðs-
Ðanskir bændur gátu ekki fram- áranna, svo orsakar nú viðreisn
leitt sÖmu korntegundir fyrir jafn atvinnuveganna og ‘vaxandi fram-
tágt verð og hinir voldugu ná- leiðsla, lækkandi verðlag.
grannar þeirra, sem rjeðu yfir ó-
dýru vinnuafli, ódýrara landi og
avo að segja ótakmörkuðu land-
avæði,
III.
Fróðir menn fullyrða, að Reykja
vík sje dýrasti höfuðstaður og
Frajnleiðslukostnaður Dajia var hílfnarbær * ^vrópu. — Ef það er
«f hár, af því framleiðslukostnað- r-'ett> l>á er l,að augljóst, að vjer
T*r Rússa var lægri. sem h-ler ei&um heima, stöndum
Það var lækkandi verðlag, sem Því lakar að vígi, gagnvart verð-
lagði aðalatvinnuveg Dana í rúst- fathnu> en aðrar l->jó?Sir, sem hið
innlenda verðlag er hjer hærra en
hjá þeim. — .
Það er því fyrst og fremst dýr-
tíðin í landinu, sem öllu öðru frem
ur orsakar örðugleika þá, sem nú
steðja að þjóð vorri.
Það er beinlínis rangt, að kenna
eingöngu útlendri verðlækkun
um það, þótt atvinnuvegir vorir
standi nú höllum fæti, og sjeu
jafnvel í þann veginn að gefast
upp.
Vjer eigum sjálfir, Islendingar,
mesta sök á þeim vandræðum, sem
nú standa fyrir dyrum.
Vjer höfum ennþá engar ráðstaf-
anir gert til þess að reyna að
draga úi’ dýrtíðinni hjer heima
fyrir, svo lífsskilyrðin í landinu
ar. —
Þetta dæmi um Dani og Rússa,
sýnir oss áþreifanlega og með ó-
tvíræðum rökum:
1. Að sú þjóð, sem getur fram-
leitt með minstum tilkostnaði,
stendur best að vígi í hverskonar
framleiðslusamkeppni og þolir
mest verðfall, þegar verðhrun og
viðekiftakreppur vaða yfir heim-
inn.
2. Að allar þjóðir eru háðar
dutlungum verðlagsbreytinganna,
og verða því að hlíta því verðlagi,
sem við gengst á heimsmarkaðin-
um, engu síður en einstaklingur-
inu
II.
' Þegar stríðinu (1914^-1918) yrðu ódýrari og kaupgjald og ann-
lauk, voru flestar ófriðarþjóðirn- ar bostnaður við framleiðslu gæti
ar í miklum sárum. Þær voru skuld iæhhað í samræmi við erlenda
ugar upp yfir höfuð og atvinnú- "Wrðlækkun. Vjer höfum þvert á
vegir þeirra og öll framleiðsla í farið í þveröfuga átt við
rústum. Það er því eðlilegt, að hið a'lar aðrar þjóðir með því að
háa verðlag stríðsáranna hjeldist hæhha kaupgjaldið á hverju ári,
á kostnað fallandi framleiðslu og
fátækra framleiðenda.
Framleiðslukostnaður innlendra
afurða er orðinn of hár, fyrir hinn
um nokkur ár, að ófriðnum lokn-
um, meðan atvinnuvegir hernað-
arþjóðanna voru að ná sjer aft-
ur. —
En síðan stríðið hætti, hafa |fallandi erlenda markfð- Keppi-
þjóðirnar unnið að því eftir megni
að koma atvinnuvegum sínum á
nautar vorir í hinum ýmsu lönd-
um, bjóða nú sömu vörur og vjer,
rjettan kjöl aftur, og lækkandi fyrir Iæ"ra verð’ en íslenskir
framleiðendur geta gert.
Það en hin innlenda dýrtíð, sem
er að drepa alla atvinnuvegi þjóð-
arinnar. Dæmið um Dani og Rússa
blasir nú við á íslandi. Framleiðsla
verðlag hefir fylgt í kjölfar vax-
andi viðreisnar. Þessi verðlækk-
un á heimsmarkaðinum er nú orð-
in svo mikil, að atvinnuvegir vorir
fá ekki lengur undir henni risið,
nema sjerstakar og róttækar ráð-
stafanir verði gerðar nú þegar,
til varnar almennu verðhruni og
yfirvofandi fjárkreppu. —
Allir atvinnuvegir vorir — til
lands og sjávar — eru nú í sýni-
legri hættu staddir. Ástandið í
þjóðar vorrar þolir
samkeppni. —
ekki erlenda
IV.
Afleiðingar hinnar innlendu
dýrtíðar, eru þegar komnar í ljós:
Bændur eru að gefast upp, af
því þeir geta ekki lengur greitt
landinu versnar svo að segja dag- hið háa kaupgjald. Fólki hefir því
lega og afleiðingar hins mikla fækkað mikið í sveitum landsins,
verðhruns, sem orðið er á heims- hin síðustu árin, og aldrei hafa
markaðinum orka ekki tvímælis, ef fleiri jarðir verið til sölu á íslandi,
en einmitt nú. IJnga kynslóðin flýr
svéitirnar svo fljótt sem hún getur
og gamla fólkið og börnin verða
ein eftir, — með skuldirnar, á-
liyggjurnar og alt stritið.
Þó er hið innlenda verðlag á
landbiinaðarafurð'um ennþá óeðli-
lega hátt og tiltölulega hærra en
á flestum eða öllum öðrum vörum
í landinu, — ef miðað er Við verð-
lag ársins 1914 og verðfall síðustu
ára. — Má því gera ráð fyrir
talsverðu verðfalli á landbúnaðar-
vörum, þegar á þessu ári.
Sama er að segja um útgerðina.
Hún er nú að sligast undir óeðli-
lega liáum reksturskostnaði og ófor
svaranlega miklum opinberum
gjöldum. Er það ekki of mælt, að
útgerðarkostnaður ísl. fiskiskipa,
sje nú helmingi hærri en frænda
vorra og keppinauta í Noregi.
Þó er kaup ísl. fiskimanna alls
ekki of hátt þegar yfirmenn
skipanna eru undanskildir. Dýr-
tíðin í landinu, einkum húsaleiga,
— er svo mikil, að hvorki sjó-
menn nje almennir verkamenn,
geta lifað af lægri launum en þeir
hafa nú. —
Þá fær hinn ungi, en þó álitlegi
íslenski iðnaður ekki síst að kenna
á dýrtíðinni í landinu. Hvergi er
hin erlenda samkeppni harðari en
•á sviði iðnaðarins. Má því merki-
legt heita, að hún skuli ekki nú
þégar hafa gengið af iðnaði vor-
,um dauðum, einkum þegar þess er
gætt, hve iðnaðarlöggjöf vor er
ósanngjörn og ranglát. —
En hvað halda menn annars, að
þetta ástand geti haldist lengi, áð-
ur en öllu verður siglt í strand?
Hvað verður um viðreisn land-
búnaðarins, ef þessi elsti, þjóðleg
asti og þýðingarmesti atvinnuveg-
ur þjóðar vorrar getur ekki borið
sig fjárhagslega í framtíðinni?
Ekki batnar þjóðbúskapurinn
heldur ef enginn iðnaður getur
þrifist í landinu og alla hluti verð-
ur að sækja til útlanda.
Og hver mokar sköttum og toll
um inn í ríkissjóðinn, ef útgerðin
verður að rifa sjálf seglin eða fella
þau öll um lengri eða skemri tíma,
og hvað verða þá margir menn at-
vinnulausir ?
Þegar svo er komið, er hætt við
að þjóðarskútan íslenska fari að
dragast aftur úr erlendum bátum,
þar sem betur er hagað seglum
og fastar haldið um stýrið. —
V.
Hinar eðlilegu orsakir, sem hið
háa verðlag stríðsáranna hvíldi á,
eru horfnar. Grundvöllur dýrtíðar-
innar er hruninn.
Hin erlenda verðlækkun verður
því ekki stöðvuð. Þjóðir og ein-
staklingar neyðast til að lúta vilja
hennar og valdi, án alls tillits til
þess „hvort þeim er það 1 júft eða
leitt“.
Vjer íslendingar verðum því
nauðugir eða viljugir að laga oss
eftir verðlagi nágrannaþjóða
vorra, og eigum því einungis um
tvo kosti að velja:
1. Að lækka dýrtíðina í landinu
af frjálsum vilja og eftir föstu og
fyiirhuguðu skipulagi eða
2. Fela neyðinni að þrýsta verð-
laginu niður með því að stöðva
alla framleiðslu til lands og sjávar.
Hjer er um tvo kosti — tvær
ólíkar leiðir — að ræða. Báðar eru
örðugar. En þó skiftir miklu máli
fyrir hvern einstakan mann í land-
inu* og alla þjóðina,, hv.ov feiðíim
verður valin. —
Fyrri leiðin liggur til viðreisnar-.
Þeirri leið stýrir sjálfsbjargarhvöt
in, sem bjargar öllu og, sigrar alt.
Hin leiðin liggur til glötunar.
Þeirri leið stýrir neyðin, „neyðin
miskunnarlausa“ „ sem „þrýstir og
]>röngvar“ . Þarf ekki að lýsa norn
þeirri nánar, nje heldur þeim hörm
nngum, sem henni fyigja, hvar
sem hún ltemst til valda.
VI.
Hin mikla dýrtíð ófriðaráranna
færði þjóð vorri ímynduð auðæfi á
,.maktarárum“ sínum, þegar veldi
hennar stóð með mestum ljóma
lijer á landi. —
Nú er komið að skuldadögunum.
Hið yfirvofandi og óhjákvæmi-
Iega innlenda verðfall hlýtur altaf
að valda tilfinnanlegu tjóni, bæði
beint og óbeint.
Hið beina tjón verðfallsins kem-
ur fram, sem verðlækkun á öllum
eigniím í landinu og er því óvið-
ráðanlegt, eins og sjálft verð-
fallið.
Það er því oftast hægt að gera
sjer talsverða grein fyrir, hve
miklu tapi hið beina tjón veldur.
Aftur á móti er sá skaði óút-
reiknanlegur, sem hið óbeina tjón
getur valdið og er því aldrei hægt
að segja um hve mikill eða alvar-
legur hann getur orðið.
Hið óbeina tjón, er það, þegar
framleiðslan í landinu stöðvast og
fólkið verður atvinnulaust.
Það er því „allur skaðinn“ ef
atvinnuvegir vorir verða að hætta.
Þau vandræði, sem af því hljótast,
fá hvorki ríki nje einstaklingar af
borið:
Útflutningur hættir, yfirfærslur
á gjaldeyri stöðvast og gengi ísl.
krónu fellur.
Það er því miður óhugsandi, að
atvinnuvegir vorir geti haldið á-
fram, nema með því móti að vinnu
laun og allur annar framleiðslu-
kostnaður lækki að miklum mun
frá því sem nú er.
En það er alls ekki hægt, að
lækka vinnulaunin, meðan dýrtíðin
í landinu helst óbreytt, enda er
þ^ð hvorki hyggilegt nje mannúð-
legt, að láta sjer detta í hug, að
allar afleiðingar hinnar erlendu
verðlækkunar eigi að lenda ein-
göngu á herðum þeirra manna, sem
öðrum fremur vinna beinlínis að
framleiðslu landsins.
Hver einasti maður í landinu á
að taka á sínar herðar hluta af
hinni miklu byrði.
Ilinu beina tjóni verðfallsins
verður ekki af stýrt.
En ]>að er hægt, með öflugu og
einhuga átaki allrar þjóðarinnar,
að verjast hinu óbeina tjóni, með
því að bjarga atvinnuvegum vor-
um, svo enginn maður í landinu
þurfi að verða atvinmilaus.
VII.
Ríkisstjórnin íslenska á nú þeg-
ai að skipa nefnd manna í þetta
mál.
Verkefni þessarar nefndar á að
vera:
1. Rannsaka núverandi verðlag í
landinu.
2. Bera það saman við verðlag!
nágrannaþjóða vorra, til þess að
finna hvaða útgjaldaliðir eru hjer
óeðlilega háir.
«S. Finna ráð til þess að þrýsta
verðlaginu niður.
Nefndinni þarf fyrst og fremst
að vera ljóst, að það er þýðingar-
laust að lækka eitt, heldur á að
lækka alit. Lækkup verðlagsins í
landinu er því aðeins framkvæm-
anleg, að hún nái til allra hluta
c.g hefjist öll í einu.
VII.
Jeg hefi átt tal við ýmsa góða
menn um þessa tillögu. Hafa þeir
flestir haldið því fram, að ekkert
muni duga í þessu máli nema ein-
mitt neyðin. „Ekkert nema neyð-
in ein getur kent oss að lifa“,
segja þeir, „og því þarf hún að
koma' ‘.
Það má vel vera að þessir menn
liafi rjett fyrir sjer. Ef svo reyn-
ist að vera, þá er það vegna þess,
að þjóð vora skortir þrek og sam-
heldni í þessu máli.
Því skal ekki neitað, að neyðin
er góður — og stundum besti —
skólinn. En hún er altaf harður
skóli og hin dýrmæta reynsla get-
ur oft verið of dýru verði keypt.
Reynum við ekki líka í lengstu
lög að verjast slysum og hættu-
legum sjúkdómum? Því þá ekki
líka að reyna að verjast yfii-
vofandi viðskiftakreppu, sem ef til
vill launa alla þjóðina um lengri
eða skemri t.íma, — ef ekkert verð-
ur að gert?
IX.
Miklir og alvarlegir sjúkdómar
verða ekki læknaðir, nema með
sterkum og mikilvirkum meðulum.
En sterk mcðul og stórfeldar lækn
isaðgerðir, valda oft sársauka í
svipinn.
Vjer megum samt ekki hika við
að nota. hin sterku meðul í þessu
máli, — jafnvél þótt þau valdi
einhverjum sársauka, því sá sárs-
auki er ekkert í samanburði við
þær miklu og langvarandi þján-
ingar, sem þjóð vor verður að
þola, ef alt er látið afskiftalaust.
Það verður — því miður — of
langt mál, að fara nánar út í verk-
efni og starfstilhögun væntanlegr-
ar „verðlagsnefndar“ — að þessu
sinni.
Þó skal jeg taka það fram, að
jeg ætlast til, að allar tillögur
„nefndarinnar“ verði lagðar fyrir
næsta Alþingi, enda ætti hún að
geta lokið störfum sínum á einum
til tveimur mánuðum.
Þ. P. Stephensen.
Frá Spáni.
Madrid, 22. jan.
United Press. FB.
Borgarstjórinn í Madrid hef-
'r tilkynt, að ákveðið hafi verið
að verja sjö miljónum peseta til
atvinnubóta í borginni, aðallega-
við götulagningar og viðgerðir á
götum. Er ráðgert að veita 4000
verkamönnum atvinnu við fram-
kvæmdir þessar.
Hún: Þú hugsar aldrei um ann-
að en spila Bridge. Jeg er viss um
að þú manst ekki einu sinni hve-
nær giftingardagurinn okkar er.
— Hann: Jú, víst man jeg eftir
honum. Hann var tveimur dögum
eftir að jeg gerði stóra „slemm“ í
spaða hjá Smith.