Morgunblaðið - 08.02.1931, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Uóðmæli Qiíiiu og Heidisðr
Bollaoðr
geiins.
Kaffikönnur 2.60. Ryðfríir borðhnífar 0.75. Sleifarstativ
með 7 stk. 2.80. — 3 sápur 1.00 — 3 klósettrúllur 1.00 —
Emal. uppþvottabalar 3.75. — Galv. fötur 1.25. Kökuform
0.90. 50 tauklemmur 1.00. — Þvottabretti 1.75 o. m. fl.
Með hverjum 2 50 kaupum gef jeg sem kaupbæti 1 bolla-
par. — Heil skrúfa gefin með kr. 10.00 kaupum.
Komið fljótt meðan nóg er af bollunum.
Sigurðnr Kjartansson.
Herdis og Ólína Andrjesdætur.
Það er lítill vandi að skrifa um
pað, sem fáir, eða engir þekkja, en
hitt er vandi að skrifa um það,
sem allir þekkja. Má svo að orði
kveða, að hvert mannsbarn á land-
inu kannist við kveðskap þeirra
systranna Ólínu og Herdísar And-
rjesdætrá, því að vísur þeirra hafa
jafnan orðið landfleygar. Sjálfar
xnunu þær yrkja „sjer til hugar-
hægðar, en hvorki sjer til lofs
nje frægðar“. En nú hefir frú
Ouðrún J. Erlings safnað saman
kveðskap þeirra og gefið hann
út í einni bók, sem er prýðileg að
frágangi, eins og aðrar bækur
þær, sem frú Guðrún hefir gef-
ið út.
Það mun sjaldgæft að hægt sje
a 8 finna jafn náinn andlegan
skyldleika, eins og hjá þeim systr-
unum, enda þótt hjá jafn skyld-
um sje. Það er eins og nornirnar,
sem standa við vöggu hvers barns
og gefa því æfigjafir, hafi gefið
báðum hinar sömu gjafir. Báðar
hafa þær hlotið skáldskapargáf-
una í vöggugjöf, og hana svo líka,
að ekki verður gert upp á milli
þeirral Skaplyndi þeirra virðist
afar líkt, innræti og skoðanir.
Þetta sjest best á því þegar þær
yrkja um sama efni, sem þær ef
til vill liafa komið sjer saman um
stundum að yrkja um, en áreiðan-
lega ekki talað um fyrirfram
hvernig þær skuli yrkja um.
Nokkur dæmi munu nægja,
Ólína yrkir kvæði, sem hún
nefnir „Náunganskærleika“. Þar
stendur:
„Þú átt að elska alla menn
og allan heiminn“.
Er það ekki of mikið að segja í
senn
við syndara gleyminn?
Jeg óttast suma og óska, að þeir
sje ei njínir vinir.
Get lynt við suma, lítið meir,
en leiðast hinir.
En Herdís yrkir vísu undir fyr-
irsögninni „Elskið óvini yðar“ :
Að elska þann heitt sem böl mjer
bjó,
og biia hjá þeim í friði og ró,
sein gerðu mjer grýttan veginn —
hið göfuga við það glögt jeg finn;
jeg get það samt ekki, Drottinn
minn!
En kanske mjer verði kent það
hinumegin.
Þegar þær eru sjötugar yrkja
'þær sitt kvæðið hvor. Ólína segir:
Blys míns lífs er brunnið,
blaktir á veiku skari.
Ekkert nytsamt unnið
enn jeg hef’, sem vari.
Og Herdís segir:
Ef lít ieg yfir liðna tíð
•cr lítio þar að sjá.
En a!t mitt fánýtt strit og stríð
jeg stari hnuggin á.
Því kveð jeg hvorki kóng nje
klerk,
en kasta vopnum þreytt;
hef sjaldan unnið ærlegt verk
og aldrei verið neitt.
Þá er og skyldleikinn augljós..
þegar þær kveða um nýjar ljóða-
bækur. Það verður að vísu ekki
j sjeð hvort það eru sömu ljóðabæk-
J urnar, en ekki vildi jeg vera
í sporum sumra höfundanna. Dóm-
arnir eru eins og Ólína segir í
hinu ágæta kvæði um ferhenduna:
Gaf þín ærið ljúfa list
iifsins kærust gæði,
enginn fær þá aftur mist
ef þú slær í bræði.
Um mörg önnur efni kveða þær
báðar eins og menn geta sjeð þeg-
ar þeir lesa bókina. Þessi dæmi
verða að nægja.
Það sem ber mest á í kveðskap
þeirra er tilbeiðsla á fegurð nátt-
úrunnar. Alls staðar skýtur henni
upp, þótt inaður eigi ekki von á
því í byrjun. Þær kunna líka að
lýsa kuldatökunum. En alls staðar
andar í gegn hin ljiifa sveitarsæla
]öngu liðinna tíma. Þær rifja upp
fyrir manni sveitalífið í sinni feg-
urstu inynd; t. d. kvöldvökurnar
á vetrum.
Hver sjer rjeði rökkvum í,.
rjett á meðan áttum frí;
þá var kveðið kútinn í,
kviknaði gleði oft af því.
Vetrar löngu vökurnar
voru öngvum þungbærar,
yið ljóðasöng og sögurnar
söfnuðust föngin ununar.
Ein þegar vatt og önnur spann
iðnin hvatti vefarann,
þá var glatt í góðum rann,
gæfan spratt við arin þann.
(Ólína).
Eða þá dásemdir vorsins:
Býður fangið hlýtt og hljótt
hlíðarvangi fagur,
viðarangan — engin nótt
alt er langur dagur.
(Herdís).
Og svo gægist þjóð.trúin fram
].ess á milli, sbr. „Margt er það í
; íeininum“, og Geirfuglasker (eft-
ir Ólínu) og Strandarkirkja (eftir
Herdísi). Og einkennilegt er hvað
þær kveða oft um veðrið.
Þetta sýnir að þær eru ennþá
sveitabörn. Og hvaða borgarbúa
skyldi detta í hug — þótt ljóð-
mæltur væri — að fara suður í
Kópavog og sitja þar einn allan
daginn til þess að njóta náttúr-'
unnar og yrkja henni dýrðarljóð,
eins og Ólína gerir f
Ekki eru öll kvæðin í bókinni
jafngóð, enda mun engin ljóðabók
með þeim „ósköpum fædd“. En
jeg get ekki stilt mig um að taka 1
hjer upp nokkur gullkorn úr
„veldi ferskeytlunnar“ :
Þá um sögn og söng er hljótt,
. segul mögnuð straumum
fremst af rögnum ríður nótt
reifuð þögn og draumum.
(Ólína).
Dómar falla, dauða þá
drómar alla beygja.
Blómin halla höfði’ und snjá
hljómar snjallir þegja.
(Ólína).
Norðri gnauðar vinda verst,
vefur hauður böndum.
Blettur auður enginn sjest,
alt er í dauðans höndum.
(Herdís).
Um læknana:
Þeir hafa margra <manna bol
með þeim hætti lagað:
rænt þá limum, rist á hol
rifið, bætt og stagað.
(Herdís).
Hæðii^ sljettur, hraun og dý,
hlaupum ljetti eigi,
fór jeg spretti einum í
alla „Spretta" vegi.
(Herdís).
Þjer þó árin færi flest
og falli tár um brána,
þú munt sárin þola verst
þegar hárin grána.
(Herdís).
Senn má varma sumarbáls
síðsta bjarma líta;
hlíðarbarminn faðmar frjáls
fönnin armahvíta.
(Ólína).
Nei, það þýðir ekki að halda
þannig áfram í blaðagrein, sem
átti að vera stutt. En mig langar
þó til þess að benda á nokkur
kvæði í bókinni, sem mjer þykir
bera af öðrum: Eftirmæli Þórðar
Pálssonar læknis (þula), Svarað
brjefi. Á leið inn Breiðafjörð, eftir
Ólínu. ,,Leiddist mjer að lúta að
smáu‘ ‘ og Ein á báti, eftir Herdísi.
Að lokum vil jeg minnast þess,
að mörg erindi í bókinni og jafn-
vel heil kvæði, ætti að komast inn
í sálmabókina í staðinn fyrir eitt-
hvað af orðagutlinu þar. Yið það
myndi sálmabókin batna.
Á.
Sníkjaije Alþýðnflokksins
Alþýðusambandið fekk, að sögn Einars Olgeirssonar, 40
þús. krónur árið 1928 frá erlendum stjómmálaflokkum.
Undanfarið hafa verið talsverð-
ar erjur milli sósíalista ~og komm-
únista hjer á landi. Þetta er í raun
og veru ekki óeðlilegt, því að
reynslan annars staðar hefir sýnt,
að þessir flokkar hafa hvergi get-
að unnið saman. Ekki hefir þó
orðið úr fullkomnum klofningi
hjer ennþá, þar sem bæði flokks-
brotin teljast til Alþýðusambands
íslands, sem er æðsta ráð sósíal-
ista og kommúnista hjer á landi.
Ymsir spáðu því, að flokkarnir
myndu skilja að fullu og öllu á
þingi Alþýðusambandsins í haust;
úr því varð þó ekki. Þing þetta1
varð að vísu hávaðasamt og hand-
aflið notað, þegar sterk orð ekki
þóttu duga. Kommúnistar virtust
ekki sem ánægðastir eftir þingið
og stofnuðu sjerstakan flokk
kommúnista. Er Einar Olgeirsson
aðalforingi komnrúnista, og hefir
hann ráðist harðast á stjórnmála-
stefnu sósíalista.
Þegar Einar kom til Akureyrar,
að loknu sambandsþinginu, hjelt
Iþinn áfram árásum sínum á for-
ingja Alþýðuflokksins. Hann skrif
aði árásargreinir sínar í „Verka-
manninn“, blað Verklýðssambands
Norðurlands. Skrifaði Einar ýmist
undir nafni, eða greinir hans birt-
ust sem ritstjórnargreinir. Erling-
ur Friðjónsson al]im. var hins veg-
ai ábyrgðarmaður blaðsins. For-
ingjar Alþýðuflokksins hjer syðra
kunnu illa árásarskrifum Einars;
og þeir munu hafa lagt fyrir Er-
ling, að setja hömlur á Einar.
Erlingur byrjar með því, að senda
Einari „opið brjef“ í Verkamann-
inum, þar sem hann ræðst á Einar
og tekur hreina afstöðu frá skrif-
um hans. Þessu „opna brjefi“
svarar stjórn Verklýðssambands
Norðurlands með því, að víkja
Érlingi frá, sem ábyrgðarmanni
blaðsins. Var Einar nú orðinn ein-
ráður .yfir blaðinu. Þetta þoldu
•ekki foringjar Alþýðuflokksins og
var Erlingur þá látinn stofna nýtt
blað.
Mörg ár eru síðan menn höfðu
hugboð um það, að foringjar Al-
þýðuflokksins fengju fjárhagsleg-
an styrk frá Dönum, til stjórn-
málastarfa hjer á landi. Þetta var
nokkurum sinnum borið á foringja
flokksins, en þeir neituðu jafn-
harðan. í fyrstu höfðu menn eng-
ar sítnnanir fyrir því, að þessi orð-
rómur væri rjettur. En haustið
1927 tókst Morgunblaðinu að
leggja sönnunargögnin á borðið.
Samkvæmt þeim gögnum var sann-
að, að flokkur danskra sósíalista
lagði fje í kosningasjóð Alþýðu-
flokksins við alþingiskosningarnar
1923.
Þegar þetta hneyksli upplýstist
1927, urðu um það miklar blaða-
deilur hjer. Var þá m. a. skorað
á foringja Alþýðuflokksins, að
segja skýrt og afdráttarlaust frá
] <ví, hversu mikið Danir styrktu
stjórnmálastarfsemi sósíalista hjer
á landi, og hver væri meiningin
með þessu. Foringjar Alþýðu-
flokksins fóru jafnan undani í
flæmingi.
Nú upplýsir einn af flokksmönn
um Alþýðuflokksins, að flokkur-
inn hafi árið 1928 þegið 40 þús. kr.
styrk frá erlendum stjórnmála-
flokkum, og vafalaust er fúlga
þessi komin frá Dönum. Fjörutíu
þúsund krónur er mikil upphæð,
reiknað á okkar mælikvarða. Eng-
inn þarf að ímynda sjer, að Danir
sjeu svona örlátir á fje til stjórn-
málastarfa hjer á landi, nema þeir
eigi von á einhverju í staðinn.
Áður en gerð voru upp fjár-
skifti íslendinga og Dana, með sam
bandslögunum, greiddi ríkissjóður
Dana hingað 60 þús. krónur á ári.
Þetta þótti Dönum mikil fúlga þá.
En nú, eftir að fjárskiftum þjóð-
anna er að fullu og öllu lokið,
greiða Danir ákveðnum stjórnmála
flokki hjer á landi 40 þús. krónur
á einu ári.
Hver er meiningin?
Eftir að sósíalistar og kommún-
istar á Akureyri skildu á yfirborð-
inu, hefir ýmislegt komið fram,
sem vert er að komi fyrir almenn-
ings sjónir.
Einar Olgeirsson svarar í ,Verka
manninum* opnu brjefi Erlings, og
kennir þar margra grasa. M. a.
segir Einar, að árið 1928 hafi Al-
þýðusamband fslands fengið
40000.00 — fjörutíu þúsund bróna
styirk frá sósíalistaflokkum erlend-
is. — Einar nefnir ekki hvaðan
: þetta fje hafi komið, en skilja má
| orð hans svo, að það liafi komið
I frá Dönum.
íslendingar hafa enn ekki stigið
síðasta skrefið í sjálfstæðismálinu.
Með sáttmálanum, sem gerður var
1918, fekk ísland viðurkenningu
Danmerkur á fullveldi sínu. Þetta
var mikill sigur í sjálfstæðisbar-
átt.unni.
En biiggull fylgdi skammrifi. Dan
ir Ijetu þá kvöð fylgja fullveldis-
viðurkenningunni, að danskir rík-
isborgar skyldi njóta jafnrjettis
á íslandi við íslenska þegna. Einn-
ig fylgdi sú kvöð, að Danir skyldi
fara með utanríkismál íslands í
umboði þess.
íslendingar voru mjög óánægðir
með þessar kvaðir frá Dönum. En
þó var einn stjómmálaflokkur til