Morgunblaðið - 21.02.1931, Blaðsíða 3

M ORGUNBLAÐIÐ
; BIHIIIIIIIIIIIIIIIlllllllluiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiirg
Otgeí.: H.I. Árvakur, Beykjavlk =
Rltatjörar: J6n Kjartanaaon.
Valtýr Stefánaaon.
Rltatjðrn og afsrelðala:
Auaturatrœtl 8. — Slmi 500. =
AuirlíalnBaatJðrl: E. Hafbergr. H
AugrlýPinKPf,]jrlf<to£a;
Auaturatræti 17. — riírai 700. =
Helmasínnar: S
Jðn KJartanaaon nr. 742.
Vaitýr Stef&naaon nr. 1220. =
E. Hafberg: nr. 770.
Áakriftagjalð: S
Innanlanda kr. 2.00 & aaánubl. =
Dtanlanda kr. 2.50 á anánubl. =
í lauaaaðlu 10 aura eintakiC,
20 aura meB Leabðk. s
® Bllllllllllllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin^
Islenskur ve kfræðiaýur.
Jón (runnarsson verkfræðingur
hcfir nýlega lokið byggingu
tveg 8'ja stórbrúa fyrir West River
Bailroad fjelagið í ríkinu Vermont.
Mr. Gunnarsson útskrifaðist
síðastliðið vor með meistara gráðu
1 ivCivil Engineering“ frá Massa-
Hiusetts Institute of Teebnology
sem er einn besti og þektasti verk-
fræðingaskóli heimsins. .— Hann
^afði áður stundað verkfrœði í
Noregi og útskrifast frá ríkishá-
skólanum í Minnesota. 1929 var
hann gerður fjelagi í Tao Beta Pi
heiðursfjelagi amerískra verkfræð-
^nga.
Hann er fæddur og uppalinn á
Islandi. Kom til Bandaríkjanna
1925. Foreldrar hans eru Gunn-
Jónsson og Guðríður Einars-
Jóttir, sem lengi bjuggu á Ysta-
í Húnávatnssýslu, mestu
™yndarlrjón og vel metin af öÍI-
Rui, sem til þeirra þektu.
Hann misti föður sinn 29. apríl
1928, en móðir lians býr í Reykja-
Vjh hjá dóttur sinni Margrjeti, sem
Þai’ er búsett.
„Lögberg“.
------V-----------------
Kosningin í Islington.
London 20. febr.
United Press. FB.
Mrs. Manning (jafn.) bar sigur
iir býtum í aukakosningunni í
Hast Islington með 10.591 atkv.
’Critchley (ríkisfl.) hlaut 8.314,
Miss Cazalet (íhalds) 7.182 og
‘Crawford (frjálsl.) 4450 atkv.
Aukakosning í Englandi enn
London 20. febr.
United Press. FB.
Aukakosning fer fram í Fare-
ham kjördæmi í dag. 1 kjöri eru
®ir Thomas Inskip (íhaldsm.),
Conningham Cross (frjálsl.) og A.
Pearson (jafn.) Kjördæmi þetta
'er talið eitt af sterkustu vígjum
•ibaldsmanna.
Sleginn til riddara.
London 20. febr.
Opinberlega tilkynt, að konung-
urinn hafi fallist á, að Malcolm
‘Campell verði sleginn til riddara.
(Sennilega veitist Malcolm
Campell þessi upphefði fyrir það,
ah hann setti nýskeð hraðmet í
hifreiðaakstri).
Bæjarlæknirinn óskar eftir þ1
u<5 allir skólastjórar í bænu
áti sig vlta daglega hve mar;
vuntar af nemöndum í skólari
þess að hægt sje að sjá hv;
^flúensan breiðist ört út.
Alþingi.
Efri deild.
Frv. til laga um kirkjugarða
(endurflutt). Frv. vísað til ann-
arar umr. og mentamálanefndar.
Frv. til laga um veitingu presta-
kaUa. Dómsmálaráðherra mælti
nokkur orð með frumvarpinu, og
lagði til að því yrði vísað til alls
herjarnefndar.
Halldór Steinsson sagðist vilja
vekja athygli væntanlegrar nefnd-
ar á því, að frumvarp þetta gengi
í öfuga átt við þá stefnu, sem nú
væri ríkjandi sem sje þá, að rýmk-
un kosningarrjettar sje rjettmæt,
því þetta frv. þrengdi mjög rjett
safnaðanna til að kjósa sjer þrest.
Neðri deild.
Fýrstu málin á dagskránni voru
frv. um breyting á 1. um auka-
tekur ríkissjóðs og frv. um vita-
gjald. Fóru þau umræðulaust til
2. umr. og fjhn.
Ný „bsinf-AvöiL*.
Þriðja málið var frv. um rífeis-
bókhald og endurskoðun. Fylgdi
fjármálaráðh. frv. úr hlaði með
nokkrum orðum og gat þess, að
ætlunin væri sú, að koma bók-
færslu ríkissjóðs í fullkomnara
liorf, er sniðið væri eftir bók-
færslu annara þjóða.
Magnús Jónsson mintist nokkuð
á liið nýja form, sem fyrirhugað
væri á fjárlögum og landsreikn-
ingnum. Gat hann þess, að almenn-
ingur væri farinn að venjast því,
sem nú væri, enda væri það á ýms-
an liátt aðgengilegt, einfalt og
auðvelt að átta sig fljótlega á
því, hvernig ríkisbúskapurinu
stæði á hyerjum tíma. Það væri
misskilið mont- eða annað verra,
að vera að elta erlendar þjóðir,
í þessu efni, enda þektist það
meðal erlendra þjóða, að ríkis-
reikningar væri liafðir flóknir
beinlínis til þess, að almenningur
gæti ekki fylgst með þeim. Þetta
nýja form væri miklu flóknara
en það sem nú er, og aðeins fyrir
bókhaldsfróða menn að átta sig á
því. Breytingin væri óheppileg
vegna þess, að almenningur ætti
þá erfitt með að gera samanburð
við fyrri afkomu þjóðarbúsins.
Jóhann Jósefsson sagði, að sjálf-
sagt væri að hafa bókfærslu ríkis-
búsins í lagi, og aldrei kvaðst
liann hafa heyrt, að hjer væri
ólag á. Skifti það og miklu meira
fyrir afkomu þjóðarbúsins, hvern-
ig lialdið væri á fje ríkissjóðs,
heldur en því, hvaða fyrirkomu-
lag væri haft á bókfærslunni. —
Þar, sem illa væri á haldið, hlytu
fjármálin að komast í óreiðu hvað
sem fyrirkomulagi bókfærslunnar
liði. Nú væri svo komið, að stjórn-
in væri búin að sóa og bruðla
öllum þeim feikna tekjum, sem rík
issjóði hefði áskotnast í góðær-
unum og margfaldað ríkisskuld-
irnar. Eina bjargráð stjórnarinnar
væri svo: flóknari bókfærsla! Ekki
væri hægt annað en að viðurkenna
það, að stjómin væri fundvís á
leiðir til að fjölga embættum og
opinberum starfsmönnum. Hjer
væri ein leiðin. Hjer væri stofnað
embætti með 6000 kr. byrjunar-
launum og einnig ætti að stofna
þriggja manna reikningsráð, og ef
að vanda lætur, myndi það eitt-
livað kosta.
Fjármálaráðherra svaraði Jóh.
ekki öðru en skætingi. Sagði hann
að Jóh. færist ekki að finna að
fjármálastjórn ríkisins, því að
enn verri væri fjármálastjórn
Vestmannaeyja.
Jóhann svaraði því, að þótt fjár-
hagserfiðleikar væri hjá Vest-
mannaeyjum sem öðrum hjeruðum
nú í kreppunni, væri það þó svo,
að Vestmanneyjar væri að grynna
á skuldum sínum, en ríkisstjórnin
hefði þrefaldað skuldir ríkissjóðs
undanfarin góðæri. Ríkisstjórnin
liefði ekkert gert til þess að hjálpa
atvinnuvegunum í kreppunni —
þvert á móti; ,hún væri stöðugt að
þyngja álögurnar. (Hannes Jóns-
son fór eitthvað að grípa fram
í hjá ræðumanni og bað Jóhann
þá „litla fjármálaráðherrann“ að
bíða, uns hann hefði lokið ræðu
sinni. Varð af þessu hlátur í deild-
inni). A úndanförnum þingum
hefði stjórnin verið að burðast
með mörg nýmæli á Alþingi, og
oftast hefði sú yfirlýsing' fylgt
frá hennar hálfu, að þetta væri
gert til þess að spara. En hvað
sýndi landsreikningurinn? Hann
sýndi fjölgun embætta ,bruðl og
takmarkalaust sukk í fjármálum.
Þar hefði „verkin talað,“
Magnús Guðmundsson kvaðst
ekki vera í vafa um, að þetta nýja
fyrirkomulag yrði dýrt fyrir ríkis-
sjóðinn. Væri þegar stofnuð tvö
embætti, annað með 6000 kr. byrj-
unarlaunum og hitt með 5400 kr.,
auk dýrtíðaruppbótar. Laun yfir-
endursköðanda væri ákveðin hærri
en laun skrifstofustjóra stjómar-
innar, sem liefðu 5000 kr. byrjun-
arlaun. Hjer væri ekki verið að
spara. Kostnaðurinn yrði þó vafa-
laust enn meiri; myndi 3—4 ný
embætti verða stofnuð, ef breyt-
ingin kæmist á. Að lokum kom
ræðumaður inn á form fjárlaga-
frumvarpsins og sýndi fram á,
ruglingslegt' og grautarlegt
það væri. Auðvelt væri, að breyta
til um bókfærslu lijá ríkisfjehirði
og ríkisbókara, þótt form fjárlaga
og landsreikninga yrði óbreytt.
Fjármálaráðherra fanst það und-
arlegt,. að sjálfstæðismenn skyldu
vera að gera veður út af þessu
máli, sem væri með öllu ópólit-
ískt.
Magnús Jónsson kvaðst, vera alt,
annarar skoðunar hvað þetta
snerti. Þetta væri stórpólltxskt
mál, því að fjármálin myndu á-
reiðanlega verða aðalmálin við
næstu kosningar. Skifti því ekki
litlu máli, að reikningar ríkissjóðs
væru það glöggir, að almenningur
gæti áttað sig á þeim og gert
samanburð við fyrri ár. Stjórnin
legði auðsjáanlega alt kapp á, að
rugla reikningsfærsluna svo, að
almenningur botnaði ekki í neinu.
Þetta bæri vott. um vonda sam-
visku.
Frv. var því næst vísað til alls
herjarnefndar.
Bifreiðaskattur.
Þetta frv. var síðasta málið, á
dagskrá Nd. í gær. Fjármálaráðh.
fylgdi því úr. hlaði með stuttri
ræðu.
Pjetur Ottesen gat þess, að þing-
ið liefði nú setið í þrjá daga og
væri allmörg skattafrv. fram kom-
in. Að vísu væri svo háttað um
flest þeirra, að ekki væri um
verulega skattahækkun að ræða.
Hjer væri öðru máli að gegna,
því frv. þetta liefði í för með
sjer um 200 þús. kr. hækkun frá
því sem nú er. í samskonar frv.,
sem lagt hefði verið fyrir síðasta
þin^, hefði ekki verið skattað
annað bensín en það, er notað
væri til bifreiða. Nú væri það lagt
á vakl stjórnarinnar, að skatta alt
bensín og kæmi þá þar undir
bensín til báta, dfáttarvjela (trak-
tora) o. s. frv.
Haraldur Guðmundsson and-
mælti og frv. og taldi, að skatt-
urinn myndi nema 6—700 kr. á
bifreið.
Fjhn. fekk frumvarpið til með-
ferðar.
Nýtt iyrirtæki.
Smjörlíkisgerð Reykjavíkur.
Magnús Thorsteinsson fyrver-
andi bankastjóri bauð á fimtudag-
inn blaðamönnum að skoða nýja
smjörlíkisgerð, er han hefir látið
reisa við Háteigsveg hjer í bæ.
Hús og vjelar er livort tveggja
mjög Vandað, og öllu fyrir komið
eftir fyrirsögn sjerfróðustu manna.
Vjela-, geymslu- og starfsrúm eru
vandlega aðgreind. Vjelar eru fyr-
irferðarlitlar* og ganga hljóðlega
og án reima og annars gamaldags-
útbúnaðar. Sjerstök herbergi eru
fyrir starfsfólk til fatágeymslu,’
kaffidryklrju og því um líks, og
fylgir baðherbergi. Gólf vinnuher-
bergja eru gerð af sjerstöku
steypuefni, er hvórki slitnar, nje
klökknar við hið sífelda vatns-
rennsli, en veggir eru klæddir hvít
um glerung. Ollu er svo fyrir-
komið, að auðvelt er að gæta liins-
fylsta hreinlætis, en vinnubrögð
verði auðveld.
Þegar Thorsteinssón hafði sýnt
verksmiðjuna, ávarpaði hann við-
stadda eitthvað á þessa leið:
Fljótt á litið verða það tæplega
talin stórtíðindi á þessum tímum,
að ný smjörlíkisgerð tekur til
starfa. Þó er það svo að jeg geri
mjer von um að opnun þessarar
smjörlíkisgerðar verði talin at-
burður í sögu íslensks iðnaðar,
þegar stundir líða fram.
Hxis verksmiðjunnar hefir verið:
vandað svo sem kostur er á. Vjelar
eru og af allra nýjustu gerð, keypt
ar frá verksm. Paasche & Larsen
Petersen í Horsens — þeim sömu
og hr. Tlior Jensen hefir fengið
vjelar sínar frá í mjólkurstöðina á
Korpúlfsstöðum. Vænti jeg að auð-
sjeð sje, að hjer er í mörgu um
nýbreytni að ræða til fullkomnun-
ar frá því, sem tíðkast hefir hjer
í þessum efnum. Segi jeg það ekki
til þess að gera líiið úr því, sem
fyrir er, en það leiðir af sjálfu
sjer, að auðvelt er að láta smjör-
Jíkisgerð, sem bygð er árin 1930
til 1931, þar sem liús er bygt ná-
kvæmlega fyrir vjelar og fyrirhug
að hlutverk með hvern hlut á sín-
um stað, taka því fram, er menn
neyðast til að setja vjelar og
vinnustöð í hús, sem bygð eru í alt
öðrum tilgangi. Vænti jeg að það
sje auðsjeð, að hjer er auðvelt að
gæta hins ítrasta hreinlætis.
Þó er það ekki vegna þessara
spora í framfaraátt, sem jeg geri
mjer von um- að opnunar þessarar
smjörlíkisgerðar verði síðar minst
sem nokkurs atburðar hjer á landi.
Eins og kunnugt er, hefir smjör-
s -
líki verið að því leyti gölluð vava,
að í því hafa engin fjörefni verið.
Miklar og margvislegar tilráunir
hafa verið gerðar til þess, að fá
fjörefni í smjörlíltið en þær til-
raunir hafa altaf mistekist þar til
árið sem leið. Þá fyrst tókst í Syiss
að framleiða úr „grænu jurtinni“
-— efni, sem inniheldur öll fjörpfni,
og að auki fosforsöltin — kalk og
magnesiu. — En það er hlutverk
f jörefnanna að gera þessi efni full-
komlega nothæf líkama mannsins.
Fjörefna- og forforsafni þessu
liefir verið gefið nafnið EvitOiis.
Er alveg nýbyrjað að nota það í
Þýskalandi og Sviss með ágætum
árangri. Hafa vísindamenn margra
landa sannað með tilraúnum á dýr
um að Eviunis inniheldur öll þau
efni, sem framleiðandi hefir haldið
fram.
Með mikilji fyrirþÖfn og fjár-
framlögum hefir þessari smjör-
líkisgerð tekist að fá einkarjett á
íslandi, til þess að setja þetta fjör-
efnasafn í smjörlíki sitt. Ábyrgð
er tekin á að Ljómasmjöirlíkið
(svo kallast smjörlíki Smjörlíkis-
gerðar Reykjavíkur) með Eviunis
inniheldur fleiri tegundir fjörefna
en venjulegt smjör.
Jeg vil ekki neita, að jeg er
dálítið hreykinn af því að þessi
smjörlíkisgerð er sú fyrsta á Norð-
urlöndum, sem getur framleiU
smjöriíki, sem sannanlega inni-
heldur fjörefui. Að það hefir teh-
ist, er því að þakka, að verksmiðj-
an liefir notið aðstoðar sjerfræð-
ings í þessum efnum, og mun fram
vegis njóta aðstoðar hans.
Þrétt fyrir mikinn kostnað, sem
]>að yjddnr, að láta Eviunis fjör-
efni í smjörlíkið, liefir þó verið á-
kveðið að selja það við sama verði
og venjulegt smjörlíki. Með því er
öllum gert fært að hafa á borði
sínu smjörlíki, sem inniheldnr
fleiri tegundir i'jörefna en smjör.
Og þegar athugað er, hve mikií
veikindi stafa af fjörefnaskorti,
vona jeg að allir geti orðið sam-
mála um, að fyrirtæki þetta geti
orðið íslenskn þjóðinni til mikils
gagns. Og þess vegna er það að jeg
geri mjer von um að opnun Smjör
líkisgerðar Rejrkjavíkur verði
minst í sögu iðnaðarins hjer á
landi.
Blaðamenn óskuðú Magnúsi
Thorsteinssyni til hamingju með
þetta nýja fyrirtæki og Ijetu þá
ósk fylgja, að framfarir þær, er
hann hefir aflað sjer aðstöðu til
að gera í þessari iðngrein yrðu
lionum til sóma. «g þjóSinni til
hagsbóta.
Frá í. S. í.
FB. 19. febr.
Þessi met hefir sambaadsstjórn-
in staðfest frá síðasta aðalfundi:
4X50 stihu boðsund á 2 mín. 15.6
sek:, settag Glf. Armann 13. júlí
1930. — 1500 stiku boðhlaup
(=800+400+200 og +100 st.) á
3 mín. 47 sek., Glf. Ármann 17.
júní 1930. — 400 stiku bringusund
á 7 mín. 10.8 sek., sett af Þórði
Guðmundssyni, SundfjeL Ægi 27.
júlí 1930. — 100 stiku bringusund
á 1 mín. 34.2 sek., sett af sama
14. sept. 1930. — 50 stiku sund,
frjáls aðferð, á 31.6 sek., sett af
Jóni D. Jónssyni (ÆgirJ 14. sept.
1930. •— Kúluvarp, betri hendi,
á 11.85 stikur, sett af Þorsteini
live