Morgunblaðið - 12.07.1931, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
iargrðiatjlllgiir Hoovers.
Fengum með e.s. „Gullfoss"
hina marg efUrspnrðn
hestahaf r a.
Þegar þjer kaupið dósamjólk
þá munið að biðja um
því þá fáið þjecr það besta.
Munið, að:
E. S. A. HAMLET OG ÞÓR FÁST
AÐEINS HJÁ SIGURÞÓR.
Ennfremur hefi jeg fengið nýja
tegund af reiðhjólum „Stjaman“.
Verð frá kr. 100.00—150.00.
Verð á reiðhjchim og varahlutum
hvergi á landinu eins gott.
Vörurnar beint frá verksmi'ojunum
Varahliitir ávalt fyrirliggjandi.
Ailir varahlutir seldir með óheyri-
lega lágu verði, t. d.: framhjól
kr 6.00. Torpedo frílijól kr. 13.00.
Ratax kr. 12.00. Stýri frá kr. 4.00
SIGURÞÓR JÓNSSON.
Austurstræti 3.
Þegar þið kaupið blautsápu
munið þá að biðja um Hreine
krystalsápu Hún fæst altaf
ný tilbúin, úr bestu efnum,
og hennar góðu þvottaeigin-
íeikar eru löngu viðurkendir.
Islensk sápa fyrir Islendinga.
Mjðlkurbú Flðamanna
selur nýmjolk, rjóma, skyr.
(smjör, lækkað verð).
Týsgötn 1. Sími 1287.
Vestnrgötu 17. Sími 864.
E&fúSBT CLAESSEl
öæstarjettarmálaflutningsmaður
Skrifstoia: Hafnarstrætí 5.
ui 871. Viðtajstími 10—12 í. b
sem best á meðan mál þetta ólgaði
þar eystra. Og hann var ekki
lengi að átta sig á, í hvorri fylk-
ingunni hans göfuga persóna
skyldi standa ef í hart færi. Hef-
ir heyrst að hann hafi látið syo
um mælt, að hann hefði nægan
mannafla sjer við 'hlið til að kasta
þeim læknúm á dyr, er að garði
bæri að Laugarvatni í ónáð ríkis-
stjórnarinnar. Bjarni veslingur-
inn hefir þóttst þurfa að verja sitt
eigið brauð.
Jónas Jónsson frá Hriflu hafði
komið að Laugarvatni um það
leyti sem skeytasendingamar fóru
á milli kennara og forsætisráð-
herra. Hann geklc á fund nokk-
urra þeirra kennara, er stóðu fyr-
ir skeytasendingunni til forsætis-
ráðherra. Þeirri viðureign verður
ekki lýst hjer. Var að lieyra á
Jónasi, að hann teldi þessa „upp-
reisn“ kennaranna gegn andlegu
myrkravaldi Tímaklíkunnar bera
vott um „sorglegt þroskaleysi“
hjá kennarastjettinni.
Þetta atvik, sem alt í senn
snertir stjórnmál, heilbrigðismál
og uppeldismál okkar íslendinga,
þarf engra skýringa við. En vafa-
laust eru þeir margir, sem erfitt
eiga með að átta sig á því, að
slíkt andlegt volæði sem hjer
kemur í 1 jós, skuli vera hjá æðstu
valdsmönnum þjóðar á hinni upp-
lýstu 20. öld.
Met í hraðflugl.
Ameríski flugmaðurinn Hawks,
hpfir nm tíma verið í Evrópn að
loika sjer að því að setja ný met
í hraðflugi milli ýmissa borga.
Um miðjan júni tókst honum upp.
Þá flang hann að morgni dags frá
flughöfninni í Croydon hjá Lnnd-
únum rakleitt til Rómaborgar og
borðaði þar morgunverð. Svo flaug
hann aftur til Lundúna’ og kom
þangað fyrir kvöldverðartíma. Frá
Lundiinum til Róm var hann 4%
klukkustimd og frá Róm til Lund-
úna 4 klst. 51 mínútu og er hvort
tveggja met I hraðflugi.
Fundurinn í Chequers og neyð-
arráðstafanirnar í Þýskalandi hafa
horið árangur löngn fyr en menn
höfðu búist við. Skömmu eftir
Chequersfundinn kom Mellon fjár-
málaráðherra Bandaríkjanna til
Englands. Þar fjekk hann upplýs-
ir,gar um, hve alvarlegt ástandið
í Þýskalandi var. Mellon símaði
strax til Hoovers; skeytið hafði
þau áhrif, að Hoover har fram til-
lögu um eins árs greiðslufrests
á öllum stríðsskuldnm og hernað-
arskaðabótum.
Tillögur Hoovers eru alment
taldar hinn þýðingarmesti heims-
viðbnrður síðan að Versalafrið-
urinn var saminn. Þær hafa allt
í einu skapað nýtt ástand, ger-
bieytt fjármála- og stjómmála-
hórfum í heiminum og vakið von-
ir um betri tíma.
Hoover forseti.
Heimsófriðurinn hafði m. a. þá
afleiðingu að Evrópuþjóðimar
biðu efnahagslegan ósigur. Banda-
ríkjamenn bnndu enda á forystu
þeirra á fjármálasviðinu og kom-
ust sjálfir í öndvegissætið. — A
stríðsárannm sukku þjóðirnar í
Evrópu dýpra og dýpra í botn-
lausar skuldir við Bandaríkin.
Bandaríkjamenn hafa stöðugt
heimtað, að Evrópuþjóðir borgi
skuldir sínar. Ar frá ári hefir
fátæktin í Evrópu aukist, en
Bandaríkin tóku ekkert tillit til
þess. — Einangrunarstefnan ihef-
ir verið ríkjandi í Bandaríkjun-
nm síðan að ófriðnum lauk. Þan
neituðu að taka þátt í Þjóðabanda
laginu, þótt forseti þeirra. væri
stofnandi þess. Og Bandaríkja-
menn hafa stöðugt hækkað toll-
múrana. Þeir hjeldu að þeir gætu
verið sjálfum sjer nógir.
En svo kom kreppan mikla í
Brndaríkjunum eins og annars
staðar. 6—10 miljónir manna í
Bandaríkjunum eru atvinnulausir.
Utanríkisverslunin hefir stöðugt
minkað. í maí 1930 fluttu Banda-
ríkjamenn út vörur fyrir 320
miljónir dollars, í maí 1931 fyrir
að eins 205 miljónir. Margt hafa
Bandaríkjamenn gert. til þess að
reyna að draga úr kreppnnni.
Bændumir hafa jafnvel brent.
hveiti sitt í þeirri von að hveiti-
verðið mundi þá hækka. En ekk-
ert hefir dngað.
Orsök kreppunnar er ekki of
mikil framleiðsla, heldur of lít-
il kaupgeta. Og stríðsskuldirnar
og hernaðarskaðabæturnar er ein
aðal ástæðan til þess að kanpget-
an er of lítil. Því greiðsla skaða-
bótanna og stríðsskuldanna og þar
af leiðandi gullstraumur til Amer-
íku og Frakklands ihefir minkað
kaupgetu Evrópuþjóða, valdið
lánstranstsspjöllum og truflað
eðlilegan gang viðskiftalífsins.
Smátt og smátt hefir Banda-
ríkjamönnum skilist þetta. Merk-
ur fjármálamaður í Bandaríkjun-
um sagði nýlega: „Síðustu 14 ár-
iu höfum við varið miljónum doll-
ara til þess að endurbæta fram-
leiðslutækin og til þess að leggja
heimsmarkaðinn undir okkur. En
við höfum ekki gætt að því, að
þjóðirnar geta ekki keypt nema
þær geti borgað. En þjóðirnar
geta ekki borgað vörur í gulli, því
þær verða að nota gullið til þess
að greiða skaðabætur og stríðs-
skuldir. Og þær geta ekki borgað
í vörum, því að tollmúrarnir lijá
okkur eru alt of háir.“
Yaxandi vandræði í Bandaríkj-
unum sannfærðu ILoover að lok-
um um það, að enginn bati er
væntanlegur í Bandaríkjunnm á
meðan aðrar þjóðir eru niðri í
bylgjudalnum. Og yfirvofandi
lirun í Þýskalandi sýndi um leið
glögglega a.ð skjót hjálp til Þjóð-
verja er nauðsynleg. Þess vegna
afrjeð Hoover að rjetta Evrópu-
þjóðum hjálparhönd, ekki ein-
göngu vegna neyðarinnar í Ev-
rópu, heldur meðfram og einkuni
vegna kreppunnar í Bandaríkjun-
um.
Með tillögu Hoovers hefir
stjórn Bandaríkjanna loksins við-
urkent þann marg endnrtekna
sannleika, að hagur einnar þjóðar
er kominn nndir afkomu annara;
engin þjóð græðir á því að gera
aðrar fjelausar. Bandaríkin,
hversu voldug og auðug sem þau
eru, geta ekki komist hjá því að
taka tillit til annara þjóða. —
Tillögnr Hoovers tákna þannig
stefnubreytingu . gagnvart Ev-
rópu. Og ekki er ólíklegt að stefnu
breytingin geri með tímanum vart
við sig víðar en í skuldamálinu.
Þjóðverjar greiða handamönn-
um sem stendur 1600 miljónir
marka á ári í hemaðarskaðabæt-
ur. Þar af er 1000 miljónum var-
ið til þess að greiða stríðsskuldir
handamanna við Bandaríkin. Þjóð-
verjar spara þannig 1600 miljónir,
ef tillögur Hoovers nm greiðslu-
frest ná fram að ganga. Þjóðverja
munar eðlilegá mikið um það. —
En eins árs greiðslufrestur er þó
langt frá nægilegur. Telja má víst,
að alt muni sækja í sama horfið
og áður, ef greiðsla skaðabótanna
og stríðsskuldanna á að hefjast að
nýju að einu ári liðnu. Það er því
alment húist við að greiðslufrest-
nrinn verði byrjunin að gagn-
gerðri endurskoðun á Youngsam-
þyktinni og skuldasamningunum,
og leiði ef til vill til endurskoð-
únar á sjálfum friðarSarrini.ng-
unum.
Yfirleitt búast menn við að
greiðslufresturinn muni styrkja að
stöðu Brúningstjórnarinnar í
Þýskalandi, verða til þess að henni
takist að lcveða niður uppgang
öfgaflokanna- og afstýra hrani í
Þýskalandi. Það er því ástæða til
að ætla, að tillögur Hoovers muni
hafa farsæl áhrif á st.jómmála,-
ástandið í Evrópu.
Þar að anki vænta menn, að
greiðslufresturinn verða fyrsta
stigið til þess að draga úr heims-
kreppunni. Og það er einmitt til-
ætlun Hoovers, Till. hans hafa þeg
ar valdið verðhækkun á kauphöll-
unum. Oangverð verðbrjefa í New
York Ihefir á nokkurnm dögnm
hækkað samtals um 7000 miljónir
dollara. Um leið hefir vebð á
mörgum vörum einnig hækkað.
T. d. hefir baðmull hækkað í verði
um 10—12%, kopar, tin og blý
um 20%, sykur 8%, húðir og skinn
8—10%„ gúmmi 7—8%, kaffi og
te 10—20%.
Mellon fjármlálaráðherra
og sonur hans.
Allar þjóðir nema Frakkar hafa
með gleði fallist á tillögur Hoovers
1 Frakklandi hafa tillögur hans
vægast sagt vakið gremju. Frakk-
ar ót.t.ast það sem aðrir vona, —
nefnilega að greiðslufrestur leiði
til endurskoðunar á Versalasamn-
ingnnm.
Eft.ir langa íhngnn hafa Frakk-
ar svarað Hoover og boðist til
þess að veit.a Þjóðverjum greiðslu-
frest á nokkurum hlut.a skaðabót-
anna. A þessu ári eiga Þjóðverjar
að greiða Frökkum 838 miljónir
marka. Þessi upphæð skiftist í
skilyrðislaust ársgjald, 500 milj.,
og skilyrðishundið ársgjald, 338
miljónir.
Samkvæmt Youngsamþyktinni
geta Þjóðverjar fengið gjaldfrest
á skilyrðisbundna ársgjaldinu, ef
þvingandi ástæður era fyrir hendi.
Frakkar bjóðast til þess að veita
Þjóðverjum gjaldfrest á þessum
338 miljónum, en heimta að Þjóð-
verjar greiði skilyrðislausa árs-
gjaldið. Þó hjóðast Frakkar til að
verja þessu ársgjaldi til þess að
veita .bágstöddum þjóðum lán. —
Iloover heimtar að Þjóðverjar fái
þá alla upphæðina að láni. En það
vilja Frakkar ekki. Þeir vilja
lána bandamönnum sínum, Rúmen-
um og Júgóslöfum að minsta kosti
nokkurn hlnta ársgjaldsins.
Enn liefir samkomulag ekki
náðst nm þetta. En þora Frakkar
að láta tillögur Hoovers falla? —
Þora þeir að taka á sig ábyrgðina
af afleiðingunum 1 Mepn vona í
lengstu lög að samkomulag muni
nást. Og þá kemst skaðabótamálið
inn á nýja og betri braut. En það
væri þó rangt að halda, að til-
lögur Hoovers ráði bót á erf-
iðleikum viðskiftalífsins. Þær eru
aðeins fyrsta stigið til efnahags-
legra lækningatilrauna, en þó þýð-
ingarmikið stig. Þær eru fyrsti vor
boðinn eftir vetrarmyrkur krepp-
unnar.
P.