Morgunblaðið - 16.10.1931, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
S

uiiiiiiiiiiiiiminiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiminiiiiiiiiiiiiiiiig
= Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
§§ Rltstjórar: J6n Kjartansson.
Valtýr Stefánsson.
g Ritstjórn og afgreiCsla:
Austurstræti 8. — Slmi 600.
= Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
E Auglýsingaskrifstofa:
Austurstræti 17. — Slmi 700.
S Heimaslmar:
Jðn Kjartansson nr. 742.
Valtýr Stefánsson nr. 1220.
= lí. Hafberg nr. 770.
§5 Áskriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 á mánuBl.
Utanlands kr. 2.50 á mánuCl.
Ií lausasölu 10 aura eintakitS.
20 aura metS Uesbók.
‘iiiiiiiiiiiiiiiiimmmimmmmmimimimmimimmmiiH
„5elf055“
stranöar
í Hvammsfirði.
Skipið bjargast sjálfkrafa
inn til Stykkishólms.
Enska lánið 1930.
i.
Þegar stóra lánið var tekið í
fyrra í Bng'landi, var það letrað
stórmn stöfum í stjórnarblöðunum,
að þetta lán væri „landbiínaðar-
lán“. Því ætti að verja til fram-
kvæmda í þágu landbúnaðarins
eingöngu.
En á þinginu, sem kom saman
í febrúar þ. á., gaf fjármálaráð-
herra skýrslu um, hvemig með
■lán þetta hefði verið farið. Honum
sagðist svo frá um þetta:
þó að þetta hafi orðast svona ó-
höndulega. Á þinginu í sumar
sagði stjórnin, að það liefði orðið
miljóna. halli á árinu 1930 ag má
þá sennilega ganga út frá, að þessi
hluti enska lánsins (1.3 milj.) sje
horfinn í hartnær ómettanlega
eyðsluhít ársins 1930.
II.
Annað atriði, sem snertir þetta
enska stórlán, fóm stjórnarblöðin
einnig skakt með. Þau sögðu, að
Skifting ríkislánsins 1930:
Lánsupphæð: $ 540000, gengi 92(4 .................... kr. 11.055.000.00
Af því liggur í Hambros Bank til fyrstu vaxta-
greiðslu ea...................................... — 265.000.00
Qeila
lapana og Kínuerja
Tokio 15. okt.
United Press. FB.
Ríkisstjórnin hefir falið fulltrúa
sínum í Genf að mótmæla því, að
áheyrnar-fulltrúi Bandaríkjanna á
þingi þjóðabandalagsins, taki þátt
samkomulagstilraunum um Man-
sjiiríudeiluna.
Frá Spáni.
Stjórnarskifti.
Qagbók.
I. O. O. F.
FI.
1 gærdag, kl. 2—3 strandaði
„Selfoss" á leiðinni milli Stykkis-
hólms og Hvammsfjarðar á svo
nefndri Innri-Klettaþvögu, sem
eru sker í Hvammsfirði. Veður
var gott og sjólítið. Losnaði skip-
ið af skerinu sjálfkrafa, með flóð-
inu um sex-leytið í gærkvöldi, og
var komið inn til Stykkishólms
um kl. 7 síðd.
Ekki er enn að vita hverjar
skenidir hafa orðið á skipinu. —
Lestarnar vom allar þjettar, en
einhver leki hafði komist að botn-
kössum.
„Ægir“ fór hjeðan frá Reykja-
vík í gærkvöldi vestur eftir. Er
búist við að hann mun koma til
Stykkishólms snemma í dag. -
Hefír hann með sjer kafara og
ætlar að athuga þær skemdir, sem
á ,,Selfossi“ hafa orðið.'
Kr. 10.790.000.00
Falla þá eftirtaldar upphæðir í hlut þessara stofnana:
Landsbankinn ...................... kr. 3.000.000.00
Búnaðarbankmn .................
Síldarbræðslan.................
Landsspítalinn .................
Arnarhváll (skrifstofubyggingin)
Súðin ..................
Utvarpið ......................
3.600.000.00
1.300.000.00
847.000.00
351.000.00
231.000.00
152.000.00
------------------- kr. 9.481.000.00
Inn í ríkissjóðinn til ráðstöfunar íþaðan .............. — 1.309.000.00
Gengið.
Reykjavík í gær.
:Sterlingspund......... 22.15
Dollar................ 5.73%
Mörk...................130.89
Frankar................ 22.78
Belga.................. 80.55
Svissn. frankar........113.27
Líra................... 29.89
Teseta................. 51.91
Gyllini............... 233.46
Tjekk.sl. kr........... 17.30
Sænskar kr............134.35
Norskar kr............126,48
Hanskar ltr. ■........125.85
London, 15. okt.
United Press. FB.
Gengi sterlingspunds í gær, mið-
að við dollar, 3.87.
New York: Gengi sterlingspunds
5 gær, er viðskifti hófust $ 3.87, en
«r viðskiftum dagsins lauk $ 3.88(4.
Kauphölllin
í Kaupmannahöfn opnuð.
Khöfn 15. okt.
United Press. FB.
Kauphöllin var opnuð í dag, en
kún hefir verið lokuð síðan 19.
sept, Verð óstöðugt. og nokknm
lægra en áður. Helstu kauphallar-
hrakúnar höfðu komið sjer saman
nm að sinna aðeins kaupbeiðnum
innan ákveðinna takmarka.
Þessi skýrsla sýnir, að það er
harila fjarri rjettu, að lán þetta
sje „landbúnaðaríán“. Ætli land-
búnaðinum vegni betur þótt skrif-
stofubygging sje reist í Reykjavik?
Er Landsspítalinn fyrir landbxínað-
inn eingöngu? Ekki hefir landbún-
aðurinn hingað til grætt á síldar-
bræðslu. 1 fyrra var bændum selt
nokkuð af síldarmjöli, slæmri vöru,
er þeir borguðu hærra verði en
vera átti. Líkt má segja um Lands-
bankann, Súðina og Utvarpið. Ekk-
ert þeirra er fyrir landbrínaðinn
sjerstaklega. Lánið getur því með
engu móti kallast landbúnáðarlán.
Það nafn er ekkert annað en eitt
krækiber í þeim lirærigraut blekk-
inga, sem stjórnin og hennar fyígi-
fiskar bjóða bændastjett landsins
á hverjum laugardegi, þegar Tím-
inn kemur út.
Sá liluti lánsins, sem segja má að
liafi farið til landbúnaðarins, er
framlagið til Búnaðarbankans. Það
er talið í skýrslunni 3.6 milj., en
var í raun og veru ekki nema 3
miljónir, því að 600.000 kr. höfðu
verið lagðar fram áður en lánið
var tekið, að mestu af varasjóði
Landsverslunar. Helmingurinn af
þessu framlagi, eða 1(4 milj. kr.,
var strax lánað Sambandi ísl. Sam-
vinnufjel., svo að bankinn fjekk
alls ekki nema iy2 miljón kr. af
nýju fje til að flána bændum. Það
fje rann auðvitað strax út og nú
hefir bankinn ekkert til að lána.
Hann er með öllu peningalaus ein-
ntitt nú, er mest á ríður, sökum
hins gífurlega verðfalls afurðanna.
Þessi er aðbúð stjórnarinnar við
lánsstofnun bændanna.
Það er eftirtektarvert, að i
skýrslu ráðherrans, sem hann gaf í
febrúar síðastl. vetur, segir hann
enn standa inni í ríkissjóði um 1.3
milj. kr. af enska láninu. Um þessa
upphæð segir hann: „Verður ekki
tekin ákvörðun um þá upphæð fyr
en sjeð verður um útkomu yfir-
standandi árs“.
„Útkomu yfirstandandi árs“ veit
enginn um fyr en kemur talsvert
fram á árið 1932, en líklega hefir
fjáxmálaráðherra átt við árið 1930,
engar sjerstakar tryggingar væru
fyrir láninu, en síðar kom í ljós
eftir frásögn enskra blaða, að
þetta er ekki rjett, því að í samn-
ingnum um lánið segir meðal ann
ars:
„Ríkisstjórnin skuldbindur sig
til þess, meðan umrædd skulda
brjef eru í umíerð, eða meðan
þau eða einhver hluti þeirra eru
ógreidd, að gera það ekki, að
Madrid, 15. okt.
United Press. FB.
Opinberlega tilkynt: Prieto fjár-
málaráðhen'a liefir tilkynt, að Za-ly-g0ia ega kaldi. Skúrir.
113101681/2
Veðrið í gær: Vindur er nú
yfirleitt hægur vestan hjer á landi
og hefir verið úrkomúlaust víðast
hvar í dag. En með kvöldinu byrj-
aði að rigna um alt Vesturland og
mun regnsvæðið breiðast austur
yfir landið á skömmum tíma.
Milli Vestfjarða og Grænlands
er grunn lægð á hægri hreyfingu
austur eftir, en veðurfregnir hafa
eltki fengist í dag frá Suður-Græn-
landi og því óvíst um veðurlag þar.
í Angmagsalik er nú 2 stiga frost
og útlit fyrir að smákólni einnig
hjer á landi. Á Norðuríandi er nú
o—8 stiga. ttiti eða 3—4' stigum
kaldara heldur en á miðvikudags-
kvöldið.
Veðurútlit í Revkjavik í dag:
mora forsætisráðherra og Maura
innanríkisráðherra, hafi beðist
lausnar. — Besteiro, forseti þjóð-
þingsins mun fara fram á það við
þjóðþingið, að það feli honum að
útnefna nýjan forsætisráðherra. —
Lausnarbeiðnin kom fram eftir að
þjóðþingið hafði samþykt 24. grein
stjórnarskrárinnar, en hún er um
algerðan aðskilnað ríkis og kirkju
á Spáni, og í henni er einnig tekið
fram, að spánverska lýðveldið við-
urkenni engin tniarbrögð öðrum
fremur.
Síðar: Besteiro hefir falið Azana
liermálaráðherra að mynda stjórn.
veita eða leggja á neitt veð eða
■ band, til tryggingar nokkru láni,
sem tekið verði í framtíðinni, á
neinar af eignum konungsríkis-
ins Islands eða tekjum þess eða
hluta af hvoru tveggju, nema
biftidið sje þeim skilyrðum, að
slíkt veðband skuli vera trygg-
ing einnig fyrir þessum brjefum,
sem nú eru gefín út jafnfætis
slíku framtíðariáni, sem að fram-
an segir“.
Iljer er gengið greinilega frá.
Allar eignir og allar tekjur ríkis-
sjóðsins eru bundnar til ársins
1970. Það má segja, að ekki sltifti
miklu máli, þótt slíkt band sje lagt
á tekjur ríkissjóðs, því að það er
hvorki siður einstaklings nje ríkja
að veðsetja tekjur sínar. En um
eignirnar skiftir þetta miklu máli,
því að það er algengt bæði lijá ein-
staklingum og ríkjum að veðbmda
þær. Einstaklingur, sem er þeim
böndum bundinrt, að hann má alls
ekki veðsetja öðrum neinn hluta
eigna sinna, getur ekki lengur tal-
ist fjár síns ráðandi og hið sama
er vitaskuld um ríki.
Ofan á alt annað liefir þá dóms-
málaráðherra svift íslenska ríkið
umráðarjetfi yfir eignum sínum að
þessu leyti í 40 ár, því að öllum
er vitanlegt, að hann rjeði þessari
lántöku.
Það er ekki fyrirferðarmikið,
bandið, sem lagt var á tolltekjurn-
ar 1921 í samanburði við þessi ó-
sköp. Það er römm kaldhæðni ör-
la.ganna, að sami maðurinn, sem
hefír fjárgviðrast mest yfir enska
lánínu 1921, skuli hafa orðið til
þess að rigbinda þannig íslenska
ríkið.
Ný stjórn.
Madrid, 15. okt.
United Press. FB.
Þjóðþingið fól Azana að mynda
stjórn. Áður en gengið var til at-
kvæða hjelt hann snjalla ræðu og
lofaði mjög starf Zamora, sem
situr áfram á þingi sem fulltrúi
progressiva flokksins.
Azana hefír tilkynt, að hann
muni leggja áherslu á að ganga
til fullnustu frá stjórnarskránni
ltið fyrsta. Enn fremur boðaði hann
ráðstafanir til viðreisnar landbún-
aðinum og skjóta afgreiðslu fjár-
laganna. Búið er að samþykkja lið-
lega helming greina stjórnarskrár-
frumvarpsins.
Síðar: Azana hefír myndað
stjórn. Ráðherrarnir eru flestir hin-
ir sömu og í Zamorastjórninni,
nema José Giralt verður siglinga
málaráðherra í stað Quirinoga, sem
verður innanríkisráðherra.
Trúbragðadeilur.
Madrid 15. okt.
United Press. FB.
Fullyrt er eftir áreiðanlegum
káþólskum heimildum, að fulltrúi
páfastólsins á Spáni, Tedeschini,
búi sig undir að bverfa á brott.
frá Spáni. Eigi síður vona menn,
að eigi komi ti>l þess að samband-
inu milli páfastólsins og lýðveld-
isstjórnarinnar verði slitið.
Sjómannakveðja.
14. okt.. Mótt. 15. okt.
Pr. Thorshavn Radio.
Erum á útleið. Vellíðan. Kærar
kveðjur fíl vina og vandamanna.
Skipsliöfnin á Gylli.
,>Vörður,“ fjelag Sjálfstæðis-
manna. heldur fund kl. 8(4 í Varð-
átihúsinu; rætt vetiður um fjár-
hagsmálin.
Leikhúsið. — Imyndunarveikin
verður .leikin í kvöld. Myndir úr
leiknum hafa verið til sýnis þessa
dagana í búðarglugga Bókaversl-
unar Sigfúsar Eymundssonar.
Bílslys. Um miðjan dag í gær
var vörubifreiðin RE 603, að koma
,ofan Laugaveg. Varð þá fyrir
þenni 8 ára gamall drengur, Ben-
óný Magnússon, sem á heima á
Laugavegi 68. Meiddist liann mik-
ið, og var fluttur í spítala þegar.
Heímdallur heldur dansskemtun
að Hótel Borg annað kvöld. —
Mega þar koma um 400 manns, og
er það hið mesta sem komist get-
ur fyrir á dansleik í liótelinu.
Páll E. Ólason bankastjóri hefír
tilkynt bæjarstjórn að liann muni
ekki geta setið bæjarstjórnarfimdi
fyrst um sinn, sökum annríkis.
Uppistaða rafveitunnar á Elliða-
vatnsengjum hefir vaxið óðum
síðustu dagana. Þó er þar ekki
énn þá líkt því helmingur þess
vatnsmagns, sem er þar þegar uppi
staðan er full.
Um atvinnubætur var rætt á
bæjarstjómarfundi í gær, og þar
samþykt tJllaga þess efnis, að
borgarstjóra væri fatið að mælast
til þess við ríkisstjórnina, að hún
ljet nú þegar Reykjavíkurbæ í
tje þann skerf af atvinnubóta-
styrknum, sem bænum rjettilega
ber. Maggi Magnús gerði iþar grein
fyrir starfi atvinnubótanefndar, en
liann á, sem kunnugt er, sæti í
þeirri nefnd.
Lokunartími brauð- og mjólkur
sölubúðanna. Frá fjelagi bakara-
meistara, og frá Mjólkurfjelagi
Reykjavíkur liefir bæjarstjóm
borist erindi, þar sem farið er fram
,á, að bæjarstjórnin athugi hvort
eigi sje rjett að breyta aftur lok-
imartima búða þessara. Er þar
skýrt frá ýmsum agnúum, sem
komið hafa í ljós, á því. að liafa
afgreiðslutímann svo stuttan semi
hann nú er, samkvæmt Itinni nýjn
reglugerð um það efni. Var máli
þessu vísað til nefndar.
Nýkomin er frá Þýskalandi ung-
frú Ragnheiður Jóhannesdóttir. —
Hefir hún verið á hárgreiðslu- og
snyrtiskóla Spickenagels í Ham-
borg. Ragnheiður opnar í dag
hárgreiðslustofu á Laugavegi 64,
undir nafninu „Carmen“.
Jarðneskar leifar Valdimars
lieitins Guðjónssonar, sem fund-
ust skamt frá Okveginum um dag-
inn, verða jarðsungnar frá Frí-
kirkjunni laugardaginn 17. þ. m.
kl. iy2 síðdegis.
Hjónaband. Frk. Guðmunda
Jónsdóttir símamær og Guðmund-
ur Einarsson bílstjóri, vom gefin
saman í hjónaband um s.l. helgi,
af sira Árna SigurSssyni.