Morgunblaðið - 19.06.1932, Blaðsíða 6

6
morgttnhlaðið
eftir því fækkar þeim dögum eða
stundum sem hægt er að greiða
hið háa kaupgjald, og tekjur
verkafólksins rýrna, eftir því sem
vinnutíminn styttist. Fólk hefir
því nú um tvent að veljat að halda
hinu háa kaupi frá góðærunum,
og sjá vinnutíma sinn styttast,
tekjur sínar rýrna, eða leita sam-
ræmis við það vöruverðlag sem nú
er með kaup sitt, svo lækkun á
kaupi hvers dags geti unnist upp
með því, að vinnutíminn lengist.
Útflutningsverslunin.
011 velmegun þjóðarinnar bygg-
ist á því, að fraimleiddar sjeu í
landinu vörur, sem seljanlegar eru
á erlendum markaði. Til þess að
þær sjeu seljanlegar nú, þrátt
fyrir allar liömlur tollmúra og
fjárkreppu, þurfa þær fyrst og
fremst að vera samkepnisfærar
hvað verðlag snertir.
Þeir menn sem halda því fram,
að hjer verði eins og nú standa
sakir hægt að framfleyta þjóðinni
með vöruframleiðslu. sem heimtar
sama framleiðslutilkostnað og áð-
ur, þeir geta alveg eins haldið því
fram, að hjer verði öllu kipt í lag
með því að gera t. d. ítölum og
Spánverjum orð um það, að þeir
verði að kaupa af okkur fisk því
verði sem Ólafur Friðriksson
ákvæði í dálkum Alþýðublaðsins.
Jafnframt ættu þá bændur að geta
komið boðum til Norðmanna um
hvaða verðlag við íslendingar ósk-
uðum eftir að yrði á saltkjöti okk-
ar í haust!
Götuhróp.
Undanfarin ár hefir allmikið
borið á því hjer í bænum, að
ýmis konar götulýður hrópar á
eftir þeim, sem um göturnar ganga
ýmsum hæði- og fúkyrðum, —
Hefir lögreglan aldrei, að því er
vitað er, skift sjer af „slíku ósiðlæti,
enda er það svo jafnan, að götu-
hróp þessi hitta ekki þá sem hróp-
andinn ætlar, heldur þerða þau til
þess eins að setja götustráksmerkið
á hrópandann, og fást menn því
eigi svo um; að yfir slíku sje
kært.
Meðan þannig var uim rjettarfar
í landinu, að sjálfur æðsti vörður
laganna var aðalritstjóri að sorp-
blaði, sem hvorki hann nje annar
hafa í mörg ár viljað viðurkenna
eignarrjett sinn á, en dómsmála-
ráðherrann náðaði sjálfan sig frá
refsingu, fyrir fúkyrðin og meið-
yrðin, er hann skrifaði sjálfur, þá
er ekki við því að búast, að
óþroskuðu fólki á götunni, sem
fylti flokk ráðherrans hafi fundist
það vítavert, að sletta fúkyrðum
á vegfarendur.
Bn þegar Hrifluvaldið hjer í
höfuðstaðnum er brotið niður,
er þess að vænta, að þessi ósiður
leggist niður, svo hann verði ekki
landlægur. Því annars má búast
við, að það endurtaki sig, sem
hjer kom fyrir nýlega, er götuhróp
þessi lentu á eflendum mönnum,
sem ókunnugir voru þessum ósið-
um, og því, hvaðan þeir voru
runnir.
„Krull“, á Laugavatni.
Aðstandendur Laugavatnsskóla
gera margháttaðar tilraunir til að
lokka þangað gesti til sumar-
dvalar. Er ekki laust við að sum-
ar þeirra sjeu kátlegar í augum
almennings. Skömmu fyrir, þing-
lokin skýrði hinn dumpaði dóms-
málaráðherra frá því, að Reykvík-
ingar, sem „þjáðust af ofáti“ gætu
komið þangað austur á sumrin
til að „hvíla magann.“ Þótti þessi
orð í tíma töluð fólki því til leið-
beiningar, sem sami maður í ræðu
átti að laða fólk að stofnuninni,
])ar sem sagt var frá því, að nú
gætu konur sem karlar fengið
og riti hefir á undanförnum árum hársnyrting og þess háttar fegrun
ásjónarinnar eftir hverja dýfu í
sundlauginni (!) Skyldu margir
leggja leið sína út í íslenskt fjall-
lendi í sumarleyfi sínu í þeim
erindum að fá pípólað við hár sitt,
í mentastofnun Tímabændanna á
Laugavatni?
nefnt ,,háskríl“. Leikur mörgum
forvitni á að vita hve margir
verða hinir ,,magalúnu“, sem að-
hyllast sumarvistina á þessu höfuð-
bóli Tímamenningarinnar.
Hjer um daginn var gefin út
önnur tilkynning sem augsýnilega
5tjórnarskiftin í Þýskalanöi.
biðjast lausnar. H. 30. maí afhenti
hann Hindenburg lausnarbeiðnina
með, þessum orðum: „Jeg afhendi
yður, herra ríkisforseti, hjer með
lausnarbeiðni vora nálrvæmlega 7
vikum eftir endurkosningu yðar“.
Eins og kunnugt er átti Hinden-
burg endurkosningu sina fyrst og
fremst Brúning og stuðningsmönn-
um hans að þakka.
Nýja stjórnln í Þýskalandi.
Hjer á myndinni sjást helstu ráðherrarnir í ráðuneyti v. Papens. Sitjandi (talið
frá vinstri) v. Braun, bjargráðamálaráðherra og fulltrúi fyrir Austur-Prússland,
,v. Gayl innanríkisráðherra, v. Papen forsætisráðherra, v. Neurath utanrikis-
ráðherra. Standandi: Dr. Giirtner dómsmálaráðherra, Warmbold atvinnumála-
ráðherra og v. Schleicher hervarnaráðherra.
í þingræðu í byrjun maí svaraði móti stjórn Brunings. Bruning
Brúning árásum Nazista og sagði undirbjó stjórnartilskipun um nýj-
þá m. a.: „Jeg ætla ekki að láta ar neyðarráðstafanir, m. a. til þess
bola mjer burtu að eins 100 metra að draga úr atvinnuleysinu. Hann
frá markinu“. Markið var það, ætlaði m. a. að búta stórjarðirnar
að hernaðarskaðabæturnar yrðu í Austur-Prússlandi sundur í smá-
strikaðar út með öllu á Lausanne- jarðir handa atvinnuleysingjum
fundinum, sem á að hefjast þ. 16. gegn endurgjaldi til jarðeigend-
þ m. Að vísu eru litlar líkur til anna. Búskapurinn á stórjörðunum
að Brúning mundi hafa tekist að í Austur-Prússlancli hefir ekki
ná þessu marki á Lausannefund- nándar nærri svarað kostnaði. Eig-
inum. En það er þó víst, að Þjóð-
verjar geta varla sent annan en
Brúning til Lausanne, ef þeim á
að verða þar eitthvað ágengt.
En nú er Briining fallinn ,,að
eins 100 metra frá markinu“. —
Hann var þó ekki felclúr af þing-
inu helclur af Hinclenburg rikis-
forseta.
Yið síðustu atkvæðagreiðslu í
ríkisþinginu (í maí) fekk Brún-
ingstjórnin 30 atkv. meirihluta. En
marga óraði þó fyrir því, að dagar
hennar væru brátt á enda. Utan
þings var unnið af kappi að því
að fella stjórnina.
í maxmánuði beiddist Warmbold
atvinnumálaráðherra lausnar. Hann
var fulltrúi stóriðnaðarins í ríkis-
stjórninni. Með lausnarbeiðni hans
snerist stóriðnaðurinn á móti Brún
ing. Jafnhliða þessu brugguðu her-
foringjarnir vjelar á móti stjórn-
inni. Forsprakki vjelráðanúa var
von Schleicher hershöfðingi. Hann
sagði Hindenburg, að Groener her-
málaráðherra nyti ekki lengur
trausts hersins. Þannig kom hann
því til leiðar, að Groener varð
að biðjast lausnar.
Herforingjamir fengu svo aðals-
mennina og stórjarðaeigendurnar í
Austur-Prússlandi í lið með sjer á
endurnir eru því í botnlausum
skuldum. Ríkið hefir hvað eftir
annar orðið að veita þeim styrk,
tugi miljóna marka að upphæð.
Aðalsmennirnir o. a. stórjarða-
eigendur urðu æfir út af áformum
Briinings. Þeim þótti hið fyrirhug-
aða endurgjald til eigendanna alt
of lágt og kÖlluðu Briining holse-
vík og öðrum illum nöfnum. 1
maímánuði dvaldi Hindenburg um
tíma í Neudeck í Austur-Prúss-
landi. „Junkararnir“ notuðu þá
tækifærið til þess að tala við hann
urn áform Brúnings. Fortölur
þeirra hafa vafalaust valdið miklu
xun fall stjórnarinnar.
Þar við bættist að úrslit þing-
kosninganna í Oldenburg h. 29.
maí veiktu að nýju aðstöðu Brún-
ingstjómarinnar. Nazistar fengu
ineiri hluta allra þingsæta í Olden-
burg, 24 af 46 sætum. Úrslit þing-
kosninganna í Oldenburg o. ö.
þýskum löndum að undanförnu
virðast hafa sannfært Hindenburg
um það, að þjóðarmeirihlutinn væri
á móti stjórn Brunings.
H. 29. maí kom Hindenburg heirn
til Berlin frá Neudeck. Daginn eft-
ir átti hann tal við Brúning og
neitaði þá að staðfesta hinar fyrir-
huguðu neyðarráðstafanir. Briin-
Papen majór, þingmaður úr mið-
flokknum (flokki Brúnings) hefir
nú mynclað stjórn, á móti vilja
flokks síns. Papen var í bvrjun
heimsófriðarins starfsmaður í
þýsku sendisveitinni í Washington.
Bandaríkjamenn báru honum það
á brýn, að hann stofnaði til spreng
inga í hergagnaverksmiðjunum í
U. S. A. Papen var því kvaddur
heim frá Washington samkvæmt
kröfu Wilsons.
Stjórn Papens er aðallega skip-
uð barónum og herforingjum, sem
eiga ekki sæti á þingi, von Neurath
fyrrum sendiherra í Kaupmanna-
liöfn er utanríkisráðherra og
Schleicher hershöfðingi hermála-
ráðherra.
Nýja stjórnin gat ekki fengið
meiri hluta í ríkisþinginu nema
hægri flokkarnir (að Nazistum
meðtöldum) og miðflokkurinn
styddi hana. Mikið veltur á Naz-
istum um framtíð stjórnarinnar.
Nazistar vilja helst eklri taka við
völclum fyr en Lausannefundurinn
er um garð genginn. Þeir búast
þar að auki við fjárhagslegu hruni
í Þýskalandi á næstu mánuðum og
þeir vilja ekki bera. neina ábyrgð
á því. Nazistar sögðust því vilja
sætta sig við stjórn Papens fyrst
um sinn, ef hún rvfi ríkisþingið,
stofnaði til nýrra lcosninga og aft-
urkallaði bannið gegn Nazistahern
um. En miðflokkurinn neitaði að
styðja stjórn Papens. Og allir
vinstriflokkamir hafa hafið ákafa
baráttu á móti henni. Að minsta
kosti 325 af 576 þingmönnum voru
andvígir stjórninni. Papen rauf því
ríkisþingið. Nýjar kosningar fara
fram h. 31. júlí.
Reckitts
Þvottablá mi
C jöri r I i r» i d
f ann hvitt
Amatttrdeild
Langavegs
Apðteks
er innrjettuð með nýjum áhöldum
frá Kodak. — 011 vinna fram-
kvæmd af útlærðum mynda-
smið. — Filmur sem eru
afhentar fyrir kl. 1®
að morgni, eru til-
búnar kl. 6 að
kvöldi. ---------------
Framköllun.
Kopiering.
Stækkun.
Fall Brúnings hefir ekki ein-
göngu í för með sjer persónuskifti
í þýsku stjórninni, heldur líka
gagngerða stefnubreytingu í þýsk-
um stjórnmálum. Briining reyndi
að vernda þingræðið og þjóðfrels-
ið í Þýskalandi. Sumum fanst að
vísu, að hann gerði það á ein-
kennilegan hátt. Hann beitti ein-
ræði til þess að vernda þingræðið.
Hann beitti einræði ilm stundar-
sakir, til þess að koma í veg fyrir
að einræðisflokkarnir kæmust til
valda og afnæmu þingræðið fyrir
fult og alt.
En livað tekur nxi við eftir fall
Brúnings? Nýju valdhafarnir eru
fulltrúar þeirra stjetta, sem rjeðu
lögum og lofum í Þýskalandi á
dögum keisaradæmisins. Svartasta
afturhaldið !í Þýskaíandi hefir
fengið völdin í sínar hendur.
Kviksögur hafa heyrst um það,
að Hindenburg ætli að segja af
sjer, og Vilhjálmur fyrverandi rík-
iserfingi eigi að verða einskonar
ríkisstjóri. Menn leggja þó yfirleitt
lítinn trúnað á þetta eða aðrar
ágiskanir um endurreisn keisara-
dæmisins. En hins vegar óttast
margir, að þjóðfrelsið í Þýska-
landi sje nxi úr sögunni. — Nýja
stjórnin hefir þegar vakið máls á
ing var því neyddur til þess að!nauðsyn þess, að Weimar-stjórnar-
skránni verði breytt. Schleicher
liermálaráðherra segir að stjórn
Papens ætli sjer að sitja við völd
í 4 ár. Og „Deutsche allgemeine
Zeitung“, blað nákomið stjóm-
inni, segir að Papen muni að lík-
indum rjúfa þingið strax eftir
kosningarnar, ef meiri hluti þess
verði á móti stjórninni. Þetta
minnir menn á orð austur-prúss-
neska aðalsmannsins von Oldea-
burg Janusschaus á keisaratím-
unum: „Keisarinn verður altaf að
hafa einn flokksforingja og tíu
hermenn við hendina til þess að
rjúfa þingið ef þörf gerist.“ Þessi
aðalsmaður átti mikinn þátt í því,
að Hindenburg ljet Briining falla.
Litlar líkur eru til þess, að
stjórn Papens fái meiri hluta í ný-
lcosna þinginu. Að vísu er hugsaa-
legt, að Nazistar og aðrir hægri-
ílokkar fái til samans meiri hluta
þingsæta. Papen gæti því liaft
þingið með sjer, ef Nazistar styðja
liann. En núverandi valdliafar í
Þýslcalandi eru ekki Nazistar. Og
]xeir hafa ekki tekið við völdui*
til þess að búa í haginn fyrir
Nazista. Schleicher er aðalmaður-
inn í stjórninni. Markmið hans
virðist vera það, að koma á her-
valdseinræði, en ekki Nazistaein-
ræði. Nazistar taka því stjórainni
kuldalega og segjast enga ábyrgð
vilja bera á gerðum hennar, þótt
]xeir 1 áti liana óáreitta fyrst unt
sinn. Eftir kosningarnar má búast
við alvarlegri aflraun milli Hitler
og Schleichers, ef Schleicher vill
ekki sleppa stjórnartaumunum í
hendur Nazista.
Þýskaland á erfiða tíma fyrir
höndum, bæði inn á við og út á
við. Á þessum erfiðu tímum hafa
Þjóðverjar fengið stjórn, sem
hvorki nýtur trausts í Þýskalandi
nje erlendis. Hörð barátta milli
flokkanna í Þýskalandi fer í hönd.
Og enginn veit, hvort hún verður
háð í þingsalnum eða á götunuM.
Höfn í júní 1932.