Morgunblaðið - 24.06.1932, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
Útget.: H.f. Árrakur, KtrUkTlk.
Rltatjörar: Jön KJartanaaon.
Valtýr StefAnaaon.
Rltatjörn og afKrelöala:
Auaturatrœtl 8. — Staal 100,
AUKlýalucaatJörl: B. HafberK.
AuglýainKaakrlf atof a:
Auaturatrœtl 17. — Slaal 700.
Helmaalmar:
Jön KJartanaaon nr. 748.
Valtýr Stef&naaon nr. 1810,
H. HafberK nr. 770.
ÁakrlftaKjald:
Innanlanda kr. 8.00 á na&nuOl.
Utanlanda kr. 8.60 & aa&nuBL
1 lauaaaölu 10 aura elntaklB.
80 aura meO Leabök.
Sundmótið.
Þrjá ný met sett.
Kaupdeilan
í Síldarverksmiðju ríkísins
Skýrsla Sveins Benediktssonar.
Simdmátið hjá Örfirisey í gær-
Jkvö'ldi fór vel fram og varð ár-
angur góður, því að bætt voru
þrjú góð met. Þórður Guðmunds-
son (Æ) setti nýtt met í 100
metra bringusundi á 1 mín. 30 sek.
Gamla metið 1 mín. 33.5 sek. átti
hann sjálfur, og er hjer um mikla
framför að ræða. — Arnheiður
Sveinsdótttir (Æ) setti nýtt met
í 50 metra frjálsu sundi á 43.4
sek. Garnla metið 43.6 sek. átti
Begína Magnúsdóttir, og hefir það
ataðið lengi óhaggað. Þriðja metið
setti Haukur Einarsson (KR) í
stakkasundi á 2 mín, 38.1 sek.
Gamla metið 2 mín. 39,2 sek. átti
Jón D. Jónsson. Nánari frásögn
af sundinu verður að bíða næsta
hlaðs.
Iþróttakvöld.
1 kvöld kl. 8Y2 fer fram íþrótta-
kepni milli K. R. annars vegar
og íþróttafólksins úr K. A. á Ak-
ureyri hins vegar. Akureyrar stúlk
urnar sýna leikfimi undir stjórn
Hermanns Stefánssonar. Þær hafa
áður sýnt hjer og á Alþingishá-
tíðinni og getið sjer ágætan orð-
stír fyrir leikni og fagrar lireyf-
ingar. Svo lteppa þær við stúlkur
úr K. R. í handknattleik og boð-
hlaupi. Verður gaman að sjá hverj-
ar þar bera hærra hlut. En enn
meira gaman verður þó að sjá
kaþphlaupin milli piltanna að
norðan og bestu hlaupara K. R.,
allra helst vegna þess að menn
vita ekki hvað norðlensku pilt-
amir geta. Mega K. R. menn ef
3aust vara sig á þeim og taka á
því, sem þeir eiga til.
Þess má geta, að stúlkur úr K.
R. og K. A. hafa tvisvar áður
kept í handknattleik. 1 hittifyrra
sigraði K. R., en í fyrra sigraði
K. A. glæsilega. Nú hefir verið gef-
inn farandbikar fyrir þessi fjelög
til að keppa um í handknattleik.
Er það bæði bráðskemtilegur og
fallegur leikur, og mætti þetta
máske verða til þess að farið yrði
að keppa í honum á íþróttamótum.
Það er vel farið að íþróttaflokk-
ar ferðist í aðra landsfjórðunga
til þess að keppa í íþróttum. Það
eykur áhuga og samstarf íþrótta-
manna. Reykvíkingar mætti gjarna
minnast þess, hve framúrskarandi
vel Akureyringar hafa tekið á
móti íþróttaflokkum hjeðan, og
geta þeir ekki sýnt það betur með
öðru en því, að fjölmenna á völlinn
í kvöld og hylla norðlenska
íþróttafólkið.
Frá Sveini Benediktssyni fram-
kvæmdastjóra hefir blaðinu borist
i éftirfarandi grein til birtingar.
Á síðasta Alþingi var lögum um
Síldarverksmiðju ríkisins breytt á
þann veg, að nú útnefnir ríkis-
stjórnin alla þrjá stjórnendur
verksmiðjunnar. Áður hafði ríkis-
stjórnin að eins útnefnt einn stjórn
arnefndarmann, Svein Benedikts-
son. Síldareinkasala Íslands hafði
útnefnt annan, Þormóð Eyjólfs-
son og Siglufjarðarkaupstaður
hinn þriðja, Guðmund Skarphjeð-
insson. Höfðu þessir menn verið í
stjórn verksmiðjunnar frá því að
hún hóf göngu sína 1930 og þar til
lögunum var breytt, 19. apríl 1932.
Fyrverandi forsætis- og atvinnu-
málaráðherra, Tryggvi Þórhalls-
son, ætlaði svo í byrjun maí mán-
aðar að útnefna verksmiðjustjórn-
ina á ný. Yar það ætlun hans að
endurskipa okkur Þormóð Eyjólfs-
son, ásamt merkum manni nyrðra,
sem jeg hirði ekki að nafngreina.
Sá jeg mjer ekki fært að verða
við ósk Tr. Þ. um að taka sæti í
erksmiðjustjórninni áfram og
vai’ð þetta til þess, að Tr. Þ. skip-
aði ekki verksmiðjustjórnina í
stjórnartíð sinni. Hin nýja ríkis-
stjórn lagði fast að mjer að vera
áfram í verksmiðjustjórninni, og
varð jeg við ósk hennar um að
taka sæti í stjórninni til bráða-
birgða, ásamt þeim Þormóði Eyj-
ílfssyni og Guðm. Hlíðdal lands-
símastjóra.
Samvinna ríkisstjórnar og verk-
smiðjustjómar.
Skömmu áður en verksmiðju-
stjórnin var þannig sett að nýju,
eða 31. maí, skrifaði jeg atvinnu-
málaráðuneytinu ítarlegt brjef, þar
sem jeg sýndi ljóslega fram á þá
örðugleilta, sem fyrir hendi væru,
en lagði þó til, að verksmiðjan yrði
rekin, þannig að feldar yrðu niður
greiðslur til ríkissjóðs, afborganir
og vextir. Skal jeg samt taka það
fram, að útlitið var ekki eins
slæmt, þá og það er nú orðið, því
að síðan hafa borist frjettir um
enn meira verðfall afurðanna.
Nýja verksmiðjustjórnin var sett
þ. 10. júní. Áttum við daglega með
okkur fundi og bárum okkur sam-
an við ríkisstjórnina um rekstur
verksmiðjunnar í sumar. Fyrsta
verk okkar var að lækka okkar
eigin laun, eins og síðar mun vikið
að. Þann 14. júní tókum við Þor-
móður okkur far með Goðafossi
norður til Siglufjarðar og komum
þangað 16. þ. m. Samdægurs boð-
unum við á fund okkar stjórn
Verkamannafjelags Siglufjarðar.
Formaður verkamannafjelagsins,
Guðmundur Skarphjeðinsson var
þá fjarverandi, en varaformaður,
taglhnýtingur hans, Kristján Sig-
urðsson, kvaðst ekki geta komið á
fundinn. Aftur á móti mættu aðrir
úr stjórn verkamannafjelagsins,
þeir Sveinn Guðmundsson, Gunn-
laugur Sigurðsson og Kristján
Dýrfjörð. Áttum við ítarlegt tal
við þá á sömu leið og við síðar
áttum við verkamannafjelagið á
fnndi þess, 18. þ. m., og kemur
efni þess fram í skýrslu okkar til
verkamannafjelagsins, sem haldinn
var að kvöldi þess 18. júní. Fund-
ur þessi var mjög fjölsóttur. Voru
þar 200—300 manns saman komnir.
Hann hófst kl. liðlega 8 í húsi
Kvenfjelagsins.. — Hóf Þormóður
máls og skýrði mjög rækilega fyr-
atvinnumálaráðherra, sem áður ir fundarmönnum hin miklu vand-
hefir verið birt hjer í blaðinu,: ræ®b sem verksmiðjan ætti nú við
dags 19 júní að stríða. Næstur tók jeg til máls.
Byrjaði jeg einnig að skýra frá,
Sajnningaumleitanir hve feiknamiklir örðugleikar væru
við verkamenn. nú um sölu á afurðum verksmiðj-
Þeir, er mættir voru úr stjórn' unnar. Fil dæmis skýrði jeg frá
verkamannafjelagsins, tóku máli Þvb nh væri í Noregi óselt síld-
okkar vel, og þakkaði Kristján \ armjöl, er næmi 12 15 sinnum
Dýrfjörð að endingu sjerstaklega í aiiri arh framleiðslu Síldarverk-
f.vrir, hve glöggar upplýsingar við ! smiðju ríkisins á mjöli. Síðan
hefðum gefið. „Það væri einhver skýrði -l^ fra- að við færum fram
munur á okkur og h.... honum
Halldóri Guðmundssyni og Stein-
dóri Hjaltalín“, sem farið hefðu
fram á kauplækkun hjá verka-
mannafjelaginu, en engar upplýs-
ingar gefið.
Næsta skref okkar var að tala
við fasta starfsmenn verksmiðj-
unnar. Höfðu þeir allir hinn besta
skilning á þeim einstöku erfiðleik-
um, sem nú steðjuðu að og voru
fúsir til að ganga inn á launa-
lækkun. Framkvæmdastjórinn, Osc
ar Ottesen, hafði haft tilsvarandi
aun við forstjóra Síldareinkasöl-
unnar, 12000 kr. á ári og fyrir s.l.
ár 2 aura premíu af hverju bræddu
máli, og nam sú premía rúmum
2400 kr. s.l. ár. Meðstjórnendur
mínir höfðu fyr á árinu samþykt
að lækka laun framkvæmdastjór-
ans niður í 12000 kr. föst laun með
sex mánaða uppsagnarfresti. Nú
gekk framkvæmdastjóri inn á, að
laun sín yrðu lækkuð niður í 8000
kr. Aðrir fastir starfsmenn gengu
einnig inn á lækkun. Þessi var
lækkun á launum fastra starfs-
manna:
á bi-eytt launakjör í verksmiðj-
uuni, þannig:
Sex dagar vikunnar reiknist
virkir dagar með kr. 1.25 kaupi
á; klukkustund. Verður mánaðar-
kaup þá kr. 390.00 fyrir 312 klst.
vinnu á mánuði og auk þess 24
klst. á mánuði í helgidagavinnu,
kr. 2.00 á klst., eða kr. 48.00.
Samtals á mánuði lcr. 438.00 fyr-
ir sama stundafjölda og í fyrra
voru greiddar fyrir um 600 kr.
Auk þessa buðumst við til að
trygð skyldi að minsta kosti 500
klst. vinna vfir síldveiðitímann,
sem skyldi greidd þótt síldveiði
brygðist.
Óskaði jeg að málið yrði rætt
æsingalaust og með stillingu og
tjáði mig fúsan til að svara öll-
um fyrirspumum, sem fram kynnu
að koma, sem jeg og gerði, þótt
margar þeirra væru ekki
svara verðar. Lauk jeg fyrstu
ræðu minni með því að óska að til-
lögu okkar yrði vísað til nefndar
eða stjórnar verkamannafjelagsins
og taldi okkur fúsa til að sýna
nefndinni áætlanir og skilríki fyr-
Hafði kr. Lækkaði um kr
Formaður verksmiðjustjórnar 4000.00 2000.00
Tveir meðstjórnendur samtals 6000.00 4500.00
Framkvæmdastjóri 14400.00 6400.00
Skrifstofumaður 6000.00 1200.00
Verkstjóri 4800.00 800.00
Tveir vjelstjórar samtals 9000.00 engin lækki
Samtals 44200.00 14900.00
Nemur lækkunin á launum fastra ir því, að ástandið væri, eins og
gjaldi, sem greitt var í verksmiðj-
uni í fyrra, myndi ekki nes»a
meiru samtals en 4000—5000 kr.
Lækkunin hjá föstu starfsmönnun-
um hjelt hann, að ekki næmi nema
4000 kr. Heildarlækkunina hjá
verkamönnum og föstum starfs-
mönnum verksmiðjunnar, sem
hann kvað ýmist 4000—5000 kr.
eða 8000 kr., kvað hann vera svo
hlægilega lítinn hluta af heildar-
útgjöldum verksmiðjunnar, að það
væri ósvífni af verksmiðjustjórn-
inni að ætla að fara að klípa þett.a
af fátækum verkamönnum, þegar
það munaði reksturinn í heild
sinni eklti nema svo sem 1—-2%
af öllum útgjöldum (!!!) Endaði
hann svo ræðu sína og fekk að
launum talsvert lófaklapp. Yið
Þormóður marghröktum þesaa
ræðu hans, en því verður ekki
neitað, að þessi dæmalausa ræða,
þar sem maðurinn byrjaði með að
lýsa yfir því, að hann vissi ekki,
um hvað verið væri að tala og
sannaði þau ummæli sín fullkom-
lega í ræðunni, hafði þau áhrif, að
fundurinn snerist algerlega gegn
tillögu okkar. Margar skrítnar
raddir komu fram á fundinum,, t.
d. kom Kristján Dýrfjörð, einn úr
stjórn verkamannafjelagsins, sá
hinn saimi, sem fyr hafði þakkað
okkur fyrir glöggar upplýsingar,
nú fram og skýrði frá því, að við
hefðurn engar upplýsingar viljað
gefa, frekar en Halldór Guðmunds
son og Steindór Hjaltalín. Yorum
við nú komnir undir sama mark
; h. -.. hann Halldór Guðmunds-
son. Aðalbjörn nokkur Björnsson,
kommúnisti, sem talaði skörulega
og að því er virtist án þess að
vera í æsingu, sagði, að enginn
skyldi láta sjer detta í hug, að við
verksmiðjustjórnendurnir ætluðum
að gefa eft.ir helming launa okkar.
Við gerðum það kannske á pappírn
um en tækjum þau bara annars
staðar í laumi í staðinn. Um Guð-
mund Hlíðdal landssímastjóra
sagði hann, að það væri alveg á-
reiðanlegt, að hann gæfi ekkert
eftir af sínum launum. Hann myndi
fá, sem næmi þeim fullum með
færslu annars staðar(!!!) Margt
svipað þessu kom í ljós á meðan á
umræðunum stóð.
starfsmanna 33.7% á launum' við lýstum því.
þeirra. Vjelstjórarnir eru báðir
fjölskyldumenn með þung heimili,
og sáum við okkur ekki fært að
leggja fast að þeim um lækkun.
Sumir starfsmenn bundu launa-'kom Guðmundur Skarphjeðinsson,
lækkunina því skilyrði, að kaup-jformaður verkamannafjelagsins og
lækkun færi fram jafnhliða hjá fyrverandi meðlimur verksmiðju-
Guðmundur Skarphjeðinsson
spillir öllu.
Við síðari hluta ræðu minnar
yerkamönnum verksmiðjunnar.
stjórnarinnar, inn í fundarsalinn,
Er við höfðum talað við fasta' beina leið af skipsfjöl. HaTði hann
starfsmenn og þeir samþykt launa- komið með Goðafossi frá Akureyri.
lækkun, köllnðum við á fund okk-
ar þá menn, sem ráðgert var, að
Fekk hann orðið næstur á eftir
mjer. Byrjaði hann með að skýra
fengju vinnu við verksmiðjuna í j frá því, að sjer væri ekki kunnugt
sumar, ef hún yrði starfrækt. — iim, hvaða tillögur við Þormóður
Skýrðum við þeim frá tillögum hefðum gert eða hvaða breytingu
okkar um breytingu á launakjör-! tillögur okkar okkar hefðu í för
um verkamanna. Frá þeim tillög- 'með sjer fyrir verkamennina. Hann
um verður síðar skýrt í sambandi
við fund okkar í Verkamannafje-
lagi Siglufjarðar þ. 18. júní. Tóku
þeir tillögum okkar vel, og tel jeg
ságðist fyrir kurteisis sakir vilja
vísa málinu til tyefndar eða stjórn-
ar fjelagsins og sagðist gera það
að tillögu sinni, að málinu yrði
engan vafa á því, að væru verka-jvísað til stjórnar verkamannafje-
menn verksmiðjunnar frjálsir lagsins og kauptaxtanefndar þess.
gerða sinna fyrir forspröklrum; Þó gengið yrði inn á að vísa mál-
sósíalista og kommúnista, myndu inu til nefndar, kæmi vitanlega
þeir þegar hafa gengið að tillög- engin kanplækkun til greina. —
um okkar að öllu leyti. | Þrátt fyrir ummælin í bvrjun ræðu
i sinnar, fór hann nú út í það i
Fundur Verkamannafjelagsins. sýna fram á, að mismunurinn á til-
Lá þá næst fyrir að sækja fund lögu okkar Þormóðs og því kaup-
Dæmalaus ósvífni.
Fundurinn endaði á hinn dæma-
lausa hátt, að neitað var aáð rann-
saka málið, og mun slík ósvífni
dæmalaus, jafnvel í kaupdeilu. —
Tillaga Gunnars Jóhannssonar um
að halda fast við fvrri kauptaxt.a
var samþykt með öllum greiddum
atkvæðum, en tillaga Guðm. Skarp
hjeðinssonar um að vísa málinu til
stjórnar fjel. og kauptaxtanefndar
kom aldrei til atkvæða. enda hafði
hann sjálfur sagt, að hún væri
fram borin fyrir kurteisis sakir,
því að öll kauplækkun væri fjar-
stæða. Á fundinum hafði hann
reynt að gera mig tortryggilegan
með því, að jeg væri að reka er-
indi útgerðarmanna og sjálfur laug
hann því vísvitandi eftir fundinn
eða. ljet ljúga í frjettaskeyti til
Alþýðublaðsins, að Þormóður Eyj-
ólfsson hefði sagt að munurinn á
kauptaxta verkalýðsfjelagsins og
tillögu okkar, væri rúmar 4 þús.
kr., en þessa fjarstæðu hafði hann
sjálfur fundið upp af illgirni sinni
og fáfræði.
Fundurinn hafði staðið yfir í
fimm tíma og farið stillilega fram,
því að þótt mjög þungum aðdrótt-