Morgunblaðið - 29.06.1932, Blaðsíða 6

6
II 0 R G ÍJ N B L A © I Ð
,,Hólar“, skrauthýsi Guðmundar.
,Hólakot“, eitt af stórhýsum Guðmundar, bygt í ákvæðisvinnu síðasta vetur.
vinna hjá sjer í ákvæðisvinnu. —
Kemur hann því þá þannig fyrir,
að láta verkamennina vinna fyrir
hálft taxtakaup eða minna. — í
slíkri vinnu hefir hann nú í vetur
látið byggja stórhýsi á Siglnfirði.
Birtist mynd af því hjer.
Sjóhiis ljet G. Sk. bvggja í vet-
ur, ásamt tveim mönnum öðrum.
Ljet hann smíðarnar við sjóhúsið
í ákvæðisvinnu til tveggja smiða.
Voru smiðirnir þeir Olafur Reyk-
dál, bróðir Jóhannesar í Hafnar-
firði, faglærður smiður með sveius
brjefi, og Samúel Olafsson. Olafur
hefir Jeyft m.jer að hafa það eftir
sjer. að er þeir fjelagar gerðli upp
tímafjöldann, sem farið liafði í
smíðar við ákvæðisvinnuna, kom
í Ijós, að þeir báru ekki úr býtum
nnna 64 aura um klukkutímann.
Kvað Ólafur þá samt ekki liafa
unnið af minna kappi en þeir
myndu gert liafa í venjulegri tií.ia-
vinnu; og ekki voru þei>- óánægðir
með útkomuna hjá s.jer, í saman-
burði við þ«ð, er aðrir verkamenn,
sem unnu r.já Guðmundi, báru úr
býtum.
Slík kaupkúgun frá hendi Guð-
mundar er ekkert einsdæmi, held-
ur er þetta hans venjulega hátta-
lag. —
Heimska Guðmundar.
Þó að Guðmundur liefði nú vilj-
að svíkja skattaframtal sitt vís-
vitandi, eins og hann sannfpvlega
hefir gert, lýsir það, hversu stór-
kostlega hann liefir svikið,
heimsku hans og fákænsku.
Á hið sama bendir verkakaup-
taxtinn, sem Guðm. mun hafa átt
drýgsan þátt í að semja. Þessi
taxti er þannig úr garði gerður,
að verkamenn bera minna úr být-
um í lausavinnu en í fastri vinnu.
í lausavinnu hafa þeir kr. 1,25
uin tímann, en sjeu þeir ráðnir í
vimnt með föstu mánaðarkaupi, er
lágmarkskaupið svo hátt, að þeir
lxafa kr. ,1.50 á klst.
Á hið sama bendir líka það, að
verkamannafjelagið skuli fúst að
taka upp lausavinnu hjá Steindóri
Hjaltalín. án tryggingar um lengd
vinnutímabilsins, en neitar hins-
vegar að samþykkja tilboð stjórn-
at síldarverksmið.ju ríkisins, þar
sem mánaðarkapp er 390 kr., auk
áætlaðrar helgidagavinnu, 24 klst.
á 2 kr. eða 48, samtals 438 kr. og
auk þess boðin trygging fyrir 500
stunda vinnu yfir síldveiðitímann,
et verði greiddar, þótt síldveiðar
bregðist.
Er jeg ekki í nokkrum vafa
um ]?að, að v»m verkaœean
frjálsir gerða sinna, myndu þeir
heldur kjósa atvinnu hjá síldar-
verksmiðju ríkisins, fyrir það
kaup, er verksmiðjustjórnin býð-
ur, en að vinna hjá Steindóri
Iljaltalín upp á þær spýtur, er
vcrkamannaf jelagið hefir samþykt.
„Formæling og illska ær
frá ótal þúsund mönnum.“
Þegar Guðmundur Skarphjeðins-
son hafði troðið sjer upp í fram-
kvæmdastjórastöðuna við Síldar-
einkasöiuna, með aðstoð Pjeturs
A. Ólafssonar og fleiri velgerð-
nimanna sinna, er hann síðar sveik
í trygðum, kom brátt í ljós, að
hann var með öllu ófær til þess
uð gegna þessari stöðu. Á öllum
; viðum var vanræksla og eftirlits-
h'ysi. Guðmundur sat í fram-
k væmdastjórastöðunni eins og
(oppfígúra, sem ekkert. rjeði við
rás viðburðanna. Verkamönnum og’
, .ómönnum var heitið gulli og
grænum skógum. „Það fer aldrei
i;vo, að ekki fáist svo sem 7—8
1 rónur upp úr nýsíldartunnunni“,
sagði Guðmundur og fleiri ráða-
menn einkasölunnar. En krónurn-
av urðu ekki nema tvær. En tap-
iiðar auk þes,s 6—8 kr. á tunnu,
jiem sjómenn hefðu þurft að borga
|með síldinni, til þess að einkasalan
ætti fvrir skuldum.
Gintir af tálvonunum byrjuðu
s.jómenn og útgerðarmenn síldveið-
iarnar. Til að koma inn tortryggni
'á milli þeirra, sendi Guðmundur
! út. svohljóðandi:
„Aðvörun til sjómanna. Þeir
sjómenn sem ætlast til þess að
vjer greiðum þeim beint hlut
sinn úr síld, sem lögð er inn til
1 vor á þessari vertíð, verða að
tilkynna oss það sem iillra fyrst,
þar sem farið verður að greiða
út á síldina nú um helgina. —
Siglufirði 31. júlí 1931, pr. Síld-
areinkasala íslands. Guðmund-
ur Skarp|ijeðinsson.
Jéðvörun þessi er eitthvert dæma
lausasta plagg í allri hinni dökk-
leitu sögu Síldareinkasölunnar. —
|Guðmundur Skarplijeðinsson er að
aðvara sjómenn um að taka hlut
*.sinn heint frá einkasölunni, þótt
1 þar væi'i ekkert að taka, því að
yfir tveggja mánaða tíma báru
sjómenn á mótorskipum að meðal-
i
jlali ekki nema 130 kr. ur býtum
frá einkasölunni, en sjómenn á
gufuskipum enn minna, eða kr.
1116.40, miðað við það, að mótor-
skip lögðu inn til einh^sölunnar
j 2600 tunnjir að meðaltali og gufu-
' :;kip 3000 tupnur að meðaltali. —
Höfðu því sjómenn k mótorskipum
65 kr. á mánuði frá einkasölunni
og á gufuskipum kr. 58.20 á mán-
uði. Þegar sjómenn nú áttu að
fæða sig sjálfir, var ekkert að
taka, þar sem hlutur þeirra hjá
einkasölunni hrökk ekki fjorir fæð-
inu, enda gripu sjómenn í tómt,
þegar þeir komu á fund Guð-
rnundar og sækja peningana. Er
því ekki annað sýnna en að vesal-
mennið hafi verið að ögra sjó-
mönnum með þessari „aðvörun“
sinni.
Sjómaður sem Guðmundur og
einkasalan höfðu síðastliðið sum-
ar dregið á tálar og síðar svikið
u m kaup sitt, orti við fráfall einka
sölunnar m. a. þetta:
Hinsta kveðja til Síldareinka-
sölu íslands.
IIví hlakkar íhalds hróðugt lið ?
Hví hlær hann Tynes svona 1
Er skrattinn sjálfur skilinn við?
Það skyldu menn nú vona.
Hví er svo hljótt í Krata-borg?
Hvað hryggir Erling kallinn 'í
Oijtmálanleg ofursorg:
Einkasalan er fallin.
Vondsleg er þessi veraldarmagt
og vjelráð saltendanna.
Þú sem stóðst fyr með pomp
og pragt,
færð pústra og smán að kanna.
Miljónatap og fjölmargt fár
á forstjóranna hryggjum.
Og þjónaskarinn skelfdur stár
ii ,-krifstofum og bryggjum.
Hvar selur Ostensjö vor kær
saltliratið fyrsta sprettinn?
Ilvar öðlast Morten auraklær?
Og Ingvar hæsta rjettinn?
lívar fá nú Svíar síld fyrir slikk?
Ilvað segja, Leví-bræður?
Fordæma þeir ei þenna skikk
og þann, sem öllu ræður?
Ekkert er ráð til úrlausnar,
allir fallnir frá borði.
Þjer ógnar sífelt alstaðar
þinn eigin síldarforði.
Og rukkaranna hvassar klær
kvellja og pína í hrönnum,
og formæling og ilska ær,
frá ótal þúsund mönnum.
Þig grætur sjálfsagt gvíaþjóð
og sjálfsagt Norðmenn líka.
Cltiskemtun
í tíandgerði á sunnudaginn, var
hin ánægju'legasta og eftirtektar-
verðasta af slíku tagi, sem haldin
hefir verið. Því auk vanalegra
skemtiatriða á slíkum útiskemt-
unum, sein sje guðsþjónustu,
ræðuhalda, hljóðfærasláttar, söngs,
leikfimi, bögglauppboðs, dans og
^ margs fleira; þá sýndi sú reglu-
lega og þaulæfða björgunarsveit í
Sandgerði, hvernig bjarga á
mönnum úr strönduðu skipi, í
sjávarháska, hvernig lífga á drukn
1 íiðan mann, hvernig æfður sund-
■ maður getur bjargað manni, sem
ekki kanni að synda o. s. frv.
Þessi liður á dagskránni vakti
hina mestu athygli, sem eðlilegt
var, enginn vildi tapa af sj'á, helst
hvert einasta handtak björgunar-
manna.
Þetta gekk þannig, að stór mó-
torkútter lá hæfilega langt frá
landi, með fjórum mönnum um
borð. Þangað var fyrst skotið
mjórri línu, en skipsmenn drógu
bana til sín, með blökk og sver-
ari línu gegnum blökkina. Nú
festu skipsmenn blökk þessa um
mitt mastrið, síðan draga björg-
unarmenn í landi með þessari línu
í gegnum blökkina digra trossu,
sem skipsmenn festa hærra um
mhstrið. Þá er IbTss af K.yirgsinar-
ittörmum dreginn út Kjörgainar-
Og Gyðingar af miklum móð,
en mest þín stjórnarklíka.
þig grætur minna landsins lið,
sem lifir hafs á bárum,
og útgerðin og íhaldið
— eflaust þurrum tárum.
Niðurrifsmenn.
Fyrir rúmum hálfum öðrum ára-
tug varð hjer á landi vart við
nýja manntegund, ef menn skyldi
kalla. Þeir hafa haft það að at-
vinnu sinni að spúa eitri milli
vinnukaupenda (atvinnurekenda)
og vinnuseljenda (verkamanna).
Vinnufriður og velgengni atvinnu-
veganna er þyrnir í augum þeirra.
Þeirra atvinna er að rægja og
ijúga til þess á þann hátt að
reyna að npphefja sjálfa sig.
Jeg hefi nú gripið Guðmund
Skarphjeðinsson út úr hópi þess-
ara manna og gengið svo frá hon-
um, að hann ætti að þekkjast. —
tííðar, er mjer vinst tími til, mun
jeg ekki telja það eftir mjer, að
fletta ofan af fleirum úr hjörðinni.
Sv-einn Benediktsson.
stóllinn, og er svo hver af öðr-
um, a'llir fjórir, dregnir í land.
Oðu tveir menn út í sjóinn til
þess að taka á móti þeim. Á ein-
um þessara manna var svo sýnd
aðferðin til þess að fá líf í mann,
sem þó er druknaður, hættur að
anda.
Þetta var eftirtektarvert, bæði
vegna þess að það er sjaldsjeð
almenningi, og ekki síður vegna
þess, hve björgunarmenn virtust
vera þaulæfðir í þessum vinnu-
brögðum, svo að alt gekk, mjög
fljótt, ekkert liandtak fór til ónýt-
is, og eiga þeir mjög mikla þökk
fyrir að leggja á sig slíkt auka-
starf, sem í því liggur að hafa
þannig lagaðar æfingar hvað eftir
aiiuað; en þetta má til að gera,
enginn veit. hvenær þarf að bjarga
mönnum úr sjávarháska, og er þá
vanalega stormur og brim til við-
bótar, en ekki veður eins og á
sunnudaginn.
Þá sýndu menn hvernig góður
sundmáður getur bjargað á sundi
manni, sem ekki kann að synda.
Fóru þrír menn ilangt út á höfn
á bát; Ijetu bátinn hvolfa og
fyliast. Annar sundmaðurinn tók
þann, sem ekki kunni að synda,
bjargaði honum til lands; hinn
tók bátinn fullan, og synti með
hann . upp í f jöru. Þótti hvort
tveggýa röskle'ga gert.
AUs kowar sundl sýtldu ttokkurar
ungar stúlkur, þótt kylja væri og
ekki hlýtt í sjóinn.
Tekið skal fram að allir karl-
mennirnir, sem í sjóinn fóru, voru
í vanalegum vinnufötum.
„Sigurvon“ í Sandgerði á mikla
þökk skilið fyrir hina uppbyggi-
legu útisamkomu.
Reykjavík, 27. 6.
Þ. Þ.
Enginn fangi
eldri en 70 áxa.
Yfirstjórn fangelsismálanna á
Spáni hefir kona með höndum,
síðan lýðvcldið komst á fót. —
Hún heitir Donna Yictoria Kent,
og er af enskum ættum. Hún hefir
komið fram ýmsum umbótum og
nýjustu fyrirmæli hennar eru þau
að hver fangi, sem náð hefir sjö-
tugs aldri, skulli laus látinn, ef
hann hefir hegðað sjer vel í fang-
elsinu, alveg sama hvort hann
hefir setið inni í mörg ár, eða fáa
mánuði, og hversu mikið sem eftir
er af fangelsistímanum samkvæmt
dómi.
Margir Spánverjar eru Victoríu
Kent reiðir fyrir umbætur hennar
í manuúðaráttina og þykja þær
b'erá vb'tt u'm kjarikliíysl o'g gangu-
ikap.