Morgunblaðið - 12.07.1932, Síða 2

MORGUN BI AÐIÐ
-&
Iðnsambanö byggingamanna
í Reykjauík.
Starfsvið þess og framtíðarhorfur.
Seint á s.l. ári var hafinn un'd-
irbúningur að stofnun Iðnsam-
bandsins, og var það stofnað
marsmánuði þ. á., með þátttöku
allra_ þeirra iðnfjelaga, sem veru-
legan þátt taka í húsabyggingum
hjer í Reykjavík.
Að undirbriningur sambands-
stofnunarinnar gekk svo greiðlega
og- þátttakan varð svo almenn
kom til af því, að öl'lum var ljóst
það mikla skipulagsleysi, sem ríkj
andi var í flestum iðngreinum. —
Alls staðar var þörf á umbótum,
en hvergi voru f jelagssamtökin
nógíi sterk til að koma þeim í
framkvæmd.
í sumum fjelögunum hafði ver-
ið stungið upp á þeirri leið, að
fjelögin gengi í Alþýðusamband
fslands, en vegna þess að meiri
hluti iðnaðarmanna telur að það
sje Oífsskilyrði fyrir samtök iðnað-
armanna, að halda þeim fyrir ut-
an pólitísk dægurmál, varð sú
stefna aldrei ráðandi í neinu
þeirra fjelaga, er þátt tóku í
stofnun iðnsambandsins. Aftur á
móti varð sú skoðun ofan á í öll-
um fjelögunum, að heppilegasta
leiðin væri, að stofna Samband
með iðnfjelögunum, sem starfaði á
ópólitískum grundvelli, væri óháð
samtökum annara stjetta og gæti
því eingöngu gefið sig við máll-
efnum iðnaðarins.
f tilkynningu, scm birtist í út-
varpinu og dagblöðunum í vor, um
stofnun Sambandsins og tilgang
þess, var sjerstaklega drepið á
þau höfuð ætlunarverk þess, að
vinna að því, að iðnlærðir menn
einir vinni að iðnaði og útiloka
óheiðarlega samkeppni. Til þess
að geta komið í framkvæmd þess-
um nauðsynjamálum, hefir Sam-
bandið beitt sjer fyrír því, að
gera alla iðnaðarmenn, sem til-
heyra þessum iðngreinum, fjelags-
bundna. Arangurinn af því starfi
hefir orðið mikill. Fjöldi manna,
sem áður stóð fyrir utan fjelags-
samtökin, hefir nú þegar gengið
inn í þau. En þó eru til þeir iðn-
aðarmenn, sem telja sjer hag í því
að standa fyrir utan þessi heil-
brigðu og sjálfsögðu samtök og
sýna sig líklega til, að reyna að
eyðileggja þau með öllu.
Gegn þeim mönnum á nú að
beita afli samtakanna, til þess að
fá þá inn í Sambandið. Jeg vænti
þess að hver einasti Sambands-
fjelagi sýni þann skilning á nauð-
syn Iðnsambandsins og samtökum
iðnaðarmanna yfirleitt, að þeir
beiti nú sameiginlegum átökum ti'l
þess að þeir menn, sem telja sjer
hag í að nota ófaglærða menn til
vinnu, þegar góðir iðnaðarmenn
ganga vinnuláusir og sem telja
sjer hag í því, að halda við hinni
óheiðarlegu samkepni, fái ekki
tækifæri til þess, að leggja í rúst-
ir þann góða vísir, sem lagður
befir verið með stofnun Iðnsam-
bandsins.
Hver sá Sambandsfjelagi, sem
svíkur samtökin, gerist liðsmaður
inn verði ein af máttarstoðum
þjóðfjelagsins er, að að honum
vinni vel mentaðir iðnaðarmenn,
og að hann verði fjárhagslega
sjálfstæður.
Að sjálfsögðu ber Sambandinu
skylda til að standa á verði fyrir
því, að nokkurt Sambandsfjelag
skii lunum lýltur við þessa menn. jfgj aðstöðu til þess að skapa sjer
Erfiðasta hlutverk Sambandsins ;
er að vinna bug á hinni óheiðarlegu
samkepni. Þess má þó vænta, að
með auknum fjelagsþroska verði
Svo hart tekið á öllum slíkum sam
kepnisbrögðiim að þau verði úti-
lokuð. Sumar iðngreinar telja sig
nú þegar hafa aðstöðu til að
skapa sanngjarna taxta á efni og
vinnu, og eru það þær iðngreinar
sem hafa á hendi sölu á öllu því
efni, sem þær vinna rir. Sam-
bandið mun því vernda þá taxta
á efni og vinmt, sem f jelögin
kunna. að setja sjer, ef þeir eru
álitnir sanngjarnir af óvilhöllum
og dómbærum mönnum, sem Sam-
bandsstjórn tekur gilda. I sam-
bandi við þetta má geta þess, að
einstökum Sambandsfjelögum er
— samkv. Sambandslögunum —
heimilt að haga einka fjelagsmál-
um sínum eftir vild, og ber Sam-
bandinu skylda til að styðja sam-
þyktir þeirra, ef þær brjóta ekki
í bág við stefnu Sambandsins, íög
þess eða samþyktir.
Ástandið hefir verið þannig, að
tilboð hafa stnndum verið svo
langt undir sannvirði, að þeir, sem
hafa gert þau, og fyrir þær ástæð-
ur hlotið verkin, hafa orðið að
í’cita ýmsra vafasamra ráða til
þess að forðast fjárhagslegt tjón,
hefir þá verið næst hendi það
ráðið að nota ódýran vinnukraft
(ófaglærða menn), auk þess hafa
breytingar frá útboðslýsingum og
téikningum gefið í þessum tilfell-
um tækifæri til að ná uppbót á
hinum áheyrilega lágu tilboðum.
Jeg mun að þessu sinni ekki
nefna nein sjerstök^dæmi af þeirri
ástæðu að jeg vona að hlutaðeig-
endur láti sjer skiljast að heppi-
legast er, að lausn fáist á þess-
um málum á friðsamlegan hátt.
Yil jeg því í lengstu lög forðast
nersónulegar deilur, en ef nauð-
syn krefur mun jeg birta ýms
gögn, sem jeg hefi í höndum, til
sönnunar því, sem jeg hefi drepið
á hjer að framan.
Því hefir verið haldið fram af
andstæðingum Sambandsins, að
með því að vemda taxta í hvaða
mynd sem er, sje Sambandið að
s j ósanngjarna taxta í skjóli Iðnsam-
bandsins, enda hefir Sambands-
stjórn áskilið sjer rjett til að
láta fara fram hverja þá rannsókn
á töxtum fjelaganna, er henni
þykir þurfa til þess að fá trygg-
ingu fyrir því að þeir sjeu í alla
staði sanngjarnir að því er snertir
vinnukaupendur, og því að eins
mun Sambandið vernda þá, að sú
trygging fáist.
Ut af orðróm, sem breiddur hef-
ir verið út meðal iðnaðarmanna
um það, að Iðiisambandið hafi þeg
ar staðfest taxta Rafvirkjameist-
arafjelagsins. ska'l jeg geta þess,
að hann hefir ekki verið lagður
fyrir Sambandsstjórn til samþykt-
ar. Hefir því Sambandsstjórn enga
afstöðu tekið til hans.
Sigurður Jónsson.
rafvirki.
Ath. Þess skal getið að línur
bessar eru skrifaðar á eigin á-
byrgð og Sambandsstjórn því óvið
komandi. Höf.
...»-rnaf-<ig)>-min.-....
M
lúlfana Inglmundardðttir.
Hinn 2. þ. m. andaðist é Elli-
heimilinu hjer í Reykjavík ekkjan
Jórunn Júlíana Ingimundardóttir.
Hún var fædd á Akureyri 20. júlí
1859 • og fluttist ung til Reykja-
víkur með foreldrum sínum. —
Faðir hennar var Ingimtundur
Ingimundarson prentari, bróðir
Ólafs í Ráðagerði (föður Valgerðar
skifta sjer af því, sem komi því móður frú Margrjetar Zoega) og
ekki við, og að hjer sje beinlínis1 Ingigerðar frá Völlum á Kjal-
um verslun að ræða, sem iðnaðin-
um sje óviðkomandi. Út af því vil
jeg biðja iðnaðarmenn að athuga
það að löggjöfin hefir dregið
hreinar línur milli iðnaðar og
verslunar, með því að undan-
þiggja iðnaðarmenn frá því að
þurfa að leysa verslunarleyfi, þó
þeir selji efnivörur til iðnar
sinnar.
Þeir skynbærir menn, sem halda
því fram að kaup og sala á efni-
vörum til ’ðnaðarins sje honum
óviðkomandi, eða með öðrum orð-
um að fjárhagsleg afkoma iðnað-
arins sje honum óviðkomandi,
hljóta að halda slíku fram mót
betri vitund. Hver einasti maður
hlýtur að viðurkenna það að fjár-
þeirra sem þrá dauða þess. Menn hagsleg afkoma er megin atriði
verða að gera sjer það alveg hvort heldur er í lífi einstaklinga,
Ijóst, að það getur gilt líf eða stjetta eða þjóðfjelagsheildarinn-
arnesi (móður Geirs kpm. Zoega).
En móðir hennar var Elín Jóns-
dóttir Arnasonar frá Ofanleiti
í Reykjavík. Þegar Júlíana var
fullííða, fluttist hún til ísafjarðar
og' giftist þar, 22 ára gömul, Þor-
láki Magnússyni trjesmið, breið-
firskum að ætt. Dvöldust þau hjón
þar lengi síðan. Eignuðust þau
alls 12 börn, og eru 7 þeirra nú 4
lífi, 5 dætur búsettar hjer, ein
dóttir búsett í Kaupmannahöfn
og einn sonur búsettur í Winni-
peg. Árið 1911 fluttu þau Þorlá.k-
ur og Júlíana sig alfarin frá ísa-
firði hingað til Reykjavíkur. Mann
sinn misti hún 4. jan. 1915. Síðan
hefir hún dvalist hjer hjá börn-
um sínum.
Frú Júlíana sál. var mikil
myndar og tápkona og sýndi frá-
bæran dngnað og ráðdeild með
dauða Sambandsins hvernig við- ar. Skilyrði fyrir því að iðnaður- sjtt þunga og umsvifamikla heim-
ili. En auk þess rak hún á ísafirði
og fyrstu árin eftir að hún flutti
hingað, veitinga og greiðasölu. Er
slíkt mikið meira en meðalverk
fyrir húsfreyju með annan eins
barnahóp, enda var maður hennar
hæfileikamaður og mesta lipur-
menni, sem stóð henni jafnfætis
í öllum vandamálum.
Síðustu 10—12 æfiárin bilaði
heilsa þessarar mikilhæfu konu. —
Reyndi þá mjög á þrek hennar
og þolgæði og aðstandenda henn-
ar, sem önnuðust hana og reyndu
af fremsta megni að ljetta hina
þungu sjúkdómsbyrði sinnar kæru
móður.
Blessuð sje minning hennar.
S.
Skulöaskifti
Breta og íra.
Aðaldeilan milli Breta og íra
er út af skuldamálum. Cosgrave,
fyrv. forseti hafði undirskrifað
samning við bresku stjórnina um
það, að írar skyldi greiða Bretum
3 miljónir Sterlingspunda á ári í
60 ár.
Samningur þessi hafði aldrei
verið birtur, og de Valera vissi
ekkert um hann, fyr en Mr. Thom-
as nýlenduráðherra Breta sagði
Mr. Dulanty, umboðsmanni írska
fríríkisins í London, frá honum.
Það kom þá upp úr kafinu, að
samningur þessi var geymdur í
Merrion Street og utan á honum
stóð: „Leyniskjal11.
Samskonar samning hafði
breska stjórnin gert við Ulster, en
séf, var munurinn, að Ulster hefir
aldrei borgað neitt, en írska frí-
ríkið hefir á hverju ári í tíu ár
greitt Bretum 3 miljónir Sterlings
punda. Allar líkur benda til þess,
að það liafi verið með samþykki
bresku stjórnarinnar, að Ulster-
búar hafa skotið sjer undan að
greiða sinn hluta.
Þegar þetta leyniskjal var
dregið fram í dagsbirtuna, ljet
Valera í Ijós undrun sína út af
því, að slíkur samningur skyldi
vera til. Og hann kvað samning-
inn alls ekki hafa lagalegt gildi,
þar sem hann hefði ekki verið
staðfestur af Dail Eireann (írska
þinginu). Ljet Valera þegar í
ljós, að hann mundi krefjast þess,
að Bretar endurgreiddi írum þær
30 milj. sterlingspunda er þeir
hefði haft af þeim á þennan hátt.
Samkvæmt samningnum áttu
trar að greiða árgjalldið í tvennu
lagi, annan helminginn 15. júní.
En það hafði verið venjan, að
hann væri greiddur um mánaða-
mótin júní — júlí. Kröfðust Bret-
ar þess því að Írar greiddi sjer
1.5 milj. sterlingspunda fyrir 1.
júlí.
En de Valera svaraði því, að
hann vildi stefna málinu í gerðar-
dóm. Mr. Thomas felst á það, en
hann vildi að sá gerðardómur væri
skipaður lögfræðingum eingöngu,
eins og gerðardómur sá, er sam-
þyktur var á alríkisráðstefnunni
bresku 1930. Valera hefir ekki á
móti því, en hann krefst þess, að
í dóminum eigi sæti menn frá hlut
lausum þjóðum.
Það víldi Mr. Thomas ekki taka
í mál. En Valera sat fast við sinn
keip og hafði þar stuðning verka-
mannaflokksins írska. Tilkynti
hann Mr. Thomas, að ef Bretar
vildi ekki hlíta óhlutdrægum gerð
ardó'mi, þá mætti þeir bíða æði
lengi eftir borguninni.
Og Valera gekk enn lengra.
Hann krefst þess nú, að samband.s
mál Ira og Breta verði lagt í gerð
ardóm. Á þessu hefir strandað og
nú ætla Bretar að reyna að
klekkja á írum með því að leggja
háa innflutningstolla á vörur
þeirra. Þykir de Valera þetta
ekki vera í sem bestu samræmi við
áskoranir Mac Donalds á fundin-
um í Lausanne um það, að þjóð-
irnar ætti að stryka út allar
skuldir og Ijetta. af tollum, svo að
viðskiftin í heiminum geti komist
í samt lag aftur.
(Eftir að þetta er skrifað, hefir
komið fregn um það, að Bretar og
frar hafi komið sjer saman um
gerðardóminn).
Stórstúkuþinglð.
Samþyktir.
FB. 11. júlí.
1. Stórstúkan samþykkir að
fela framkvæmdarnefndinni að
annast um að hafinn verði þegar
undirbúningur undir 50 ára af-
mæli I. O. G. T. á íslandi.
2. Stórstúkan tjáir þeim prest-
um þakkir, er prjedikað hafa bind
indi í kirkjum sínum, en óskar
þess jafnframt, að það verði föst
og viðtekin regla allra presta að
prjedika bindindi í öllum kirkj-
um sínum að haustinu eða snemma
vetrar.
3. Stórstúkan telur, að sjer-
staka áherslu verði að leggja á öll
kenslu- og siðferðismál þjóðarinn-
ar, og væntir stórstúkan þess, að
kennarar og prestar landsins
styrki fastlega bindindisstarfsemi
og sýni mönnum fram á skaðsemi
áfengis.
Stórstúkan lítur svo á, að eigi
megi fækka þessum starfsmönn-
um þjóðfjelagsins, enda treystir
hún því ,að þeir skilji köl'lun sína
og vinni að því að göfga og
þroska þjóðina.
4. Stórstúkan telur sjerstaka
nauðsyn á, að regluboði ferðist um
Skaftafellssýslur, Múlasýslur svo
og Húnavatnssýslur.
Pershing um bannið
John J. Pershing, yfirforingi
Bandaríkjaliðsins í ófriðnum
mikla, hjelt nýlega eftirtektar-
verða ræðu í samsæti í París.
Skoraði hann þar fastlega á
Bandaríkjamenn að rísa gegn
þeim lögbrotum, spillingu og
glæpamensku, sem bannið hefði
haft í för með sjer.
„Ef Ameríkumenn hefðu ekki
verið svo afskiftalausir um þjóð-
mál eins og þeir allajafna eru“,
sagði herforinginn, „þá hefðu þeir
aldrei látið bjóða sjer slíka vit-
leysu sem bannið. Og fari þeir
ekki að opna augun fyrir þessu
eiga þeir á hættu að enn ver fari
fyrir þeim“.
„Með banninu háfa þeir drýgt
glæp, bæði gagnvart þjóðinni og
landsstjórninni. — — Smyglarar
og glæpamenn moka nú saman
auðæfum. sem hefðu átt að lenda
í fjárhirslu ríkisins. Og þetta eru
menn, sem áður hefði verið hengd-
ir á hæsta gálga“.---------
(„Lu“ 3. júní 1932).
G. H.