Morgunblaðið - 21.09.1932, Blaðsíða 3

MOEGIT N BI AÐIÐ
3TíorgunbfoM$
htft.: H.Í. Árrakur, KirUtTtk.
JUtatlðrar: Jðn KJartnnaaon.
Valtýr BtafAr.MO*.
Jtltatjörn o* afarralOaln:
▲natnratratl >. — Blaai ••>,
▲nslýalnc&atjörl: ▲. Hafbars.
▲ntlj'aingraakrlfatofa:
▲naturatratl 17. — Blaal TM.
Kalaaaalaaar:
Jön Kjartanaaon nr. T4I.
Valtýr Btafánaaon nr. IMt,
H. Hafbarf nr. 770.
JLakrlftarjald:
Innanlanda kr. 1.00 * aaáanOl.
Utanlanda kr. 1.10 k aakaaBL.
f lanaaaöln 10 anra alntaklB.
10 anra ma« Uaabðk.
Pjetur Halldórsson
verður hjer í kjöri
af hálfu Sjálfstæðis-
flokksins.
Eing og skýrt hefir v«rið frá hjer
í blaðinu, fór fram prófkosning innan
Varðarfjelagsins á sunnndag og mánu-
dag um það, bvern frambjóðanda
Sjálfstasðisflokkuriun skyldi liafa við
alþingiskosninguna 22. okt. nœstkom-
andi.
Prófkosningunni var lokið kl. 10 á
mánudagskvöld og að benni lokinni
voru atkvseði talin. Úrslitin urðu þau,
-að
Pjetur Halldórsson
iióksali og bæjarfulltriii verður hjer í
kjöri af hálfu Sjálfstæðisflokksins.
Heimdalhjr, fjelag ungra Sálfstæðis-
manna hjelt einnig fund á mánudags-
kyöld og var þar samþykt, að mæla
með Pjetri Halldórssyni.
Prófkosnirigin skyldi fara fram milli
tveggja manna, P. Halldórssonar og
'Sig. Eggerz. En í byrjun kosningar-
innar gaf Sig. Eggerz út þá yfirlýs-
nigu, að hann óskaði ekki eftir að
kosið yrði um sig.
Það er öldungis óþarft að kynna
Pjetur Halldórsson fyrir Reykvíking-
m Hann er borinn og barnfæddur
hjer í bænum. Hann hefir í fjölda
mörg ár gegnt opinberum störfum í
þágu Reykjavíknrbæjar. Hann nýtur
hjer vafalaust meira og almennara
trausts en nokkur annar borgari.
Þing Hollendinga sett.
Haag, 20, sept.
United Press. PB.
Þegar Vilhelmina drottning hjelt
stólræðuna við setning þingsins gerðu
kommúnistar óp mikil að henni, en
þegar Vilhelmina drottning fór af
þingfnndi, ásamt manni sínum og
Jn.iönn " prinsessu, sungu þingmeua
annara flökka þjóðsöng Hollendinga.
85 ára verður í dag Þórunn Jóns-
-dóttir, örnndarstíg 5.
Rógur Tímans um Reykiavik.
i.
Tíminn, blað Jónasar frá Hriflu,
hefir nú um alllangt skeið verið að
flytja þjóðinni þann boðskap, að
Reykjavíknrbær væri illa stæðnr fjár-
hagslega. Nýlega færir blaðið sig pnn
upp á skaftið með róg þenna og gefur
fyllilega í skyn, að nú sje svo komið
fyrir Reykjavík, að bærinn sje að
fara á höfnðið. í því sambandi segir
blaðið, að skuldir bæjarins sjeu nú
um 9 milj. króna, en minnist ekki einu
orði á það, hverjar þessar skuldir eru.
Skömmu eftir að þetta Tímablað,
með róginn nm Reykjavík, kom út,
áttu ritstjórar þessa blaðs tal við
greindan bónda, sem býr allfjarri
Reykjavík. Bóndi þessi er Pramsókn-
armaður. Bar ýmislegt á góma í sam-
tali okkar, þ. a. m. f járhagnr Reykja-
víkurbæjar. Kvaðst bóndinn Inýlega
hafa sjeð bæjarreikninginn og þóbti
f járhagnrinn ógurlegur þar sem skuld-
ir væru um 9 milj. kr. Bóndanum var
þá tjáð, að mestur hluti þessara skulda
stæði í ai-ðberandi fyrirtækjum. Ekki
kvaðst bóndinn hafa veitt þessu eftir-
tekt, en kvaðst mundu athuga bæjar-
reikninginn betnr. Bóndinn trúði því
auðsjáanlega ekki, að þessn væri þann-
ig varið; og þar sem bæjarreikningur-
inn var ekki við hendina er samtalið
fór fram, var ekki hægt að sannfæra
hóndann. Er þess nú að vænta, að
þessi greinagóði og sanngjarni bóndi
kynni sjer reikninga Reykjavíkurbæj-
ar. En vegna rógsskrifa Tímans um
þetta mál og vegna þess, að alinenn-
ingur hefir ekki aðstöðu til að kynna
sjer málið, þykir rjett að ræða það
nokkrið nánar.
II.
Samkvæmt reikningi Reykjavíkur
fyrir árið 1930 (sem er síðasti prent-
aði reikningurinn) ern skuldir bæjar-
ins þessar:
Kr. au.
1. Skuldir bæjarsjóðs að
meðtöldum gengismun
2. Skuldir vatnsveitu að
meðtöldum gengismun
3. Skuldir gasstöðvar ..
4. Skuldir rafmagnsveitn
að meðt. gengismun ..
5. Skuldir hafnarsjóðs að
meðtöldum gengismnn
2810153.97
754314.45
309625.84
2931881.19
2670325.01
Skuldir samtals 9476300.46
eru (með gepgismun) um 2.9 milj. kr.
Tekjuafgangur hennar nemur á árinu
rúml. 123 þús. kx. Efnahagsreikningur
sýnir skuldlausa eign rafmagnsveit-
unnar um 370 þús. kr.
4. Hafnarsjóður. Skuldir hans eru
(með gengismun) rúml. 2.6 milj. kr.
Tekjuafgangur hafnarsjóðs nam á ár-
inu rúml. 385 þús. kr. En efnahags-
reikningurinn sýnir, að skuldlausar
eignir hafnarsjóðs nema yfir 3 milj.
króna.
Þegar þannig hafa verið athugaðar
f járhagsástæður þeirra fyrirtækja, sem
standa undir skuldum Reykjavíkur-
bæjar, gegnir Jiað furðu, að nokkurt
blað sknli gerast svo blygðunarlaust í
fölsun á staðreyndum, að telja Jijóð-
inni trú um, að Reykjavíkurbær sje að
sligast undir skuldum og sje þar af
leiðandi að fara á höfuðið. Sannleik-
urinn er sá, að obbinn af skuldum
Iíeykjavíkur standa í fyrirtækjum,
sem gefa árlega stóran arð, auk þess
sem Jtau standa sjálf að fullu og öllu
undir skuldunum. Skuldir þessara fyr-
irtækja koma því bæjarsjóði Reykja-
víkur ekki agnar ögn við.
Til Jiess að þjóðin sjái betur hve
ósvífinn rógberi Tímans er í árásum
sínum á Reykjavík þykir rjett að
birta hjer nokkrar tölur í viðbót:
Árið 1920 voru skuldlausar eignir
Reykjavíkurbæjar 5 milj. kr., en í árs-
lok 1930 nema þær 11.4 milj. króna.
Þessar tölur taka af allan vafa um
það hvort Reykjavíkurbær sje nú í
þann veginn að fara á höfuðið. Það
er sennilega vandfundið J>að sveitar-
eða bæjarfjelag hjer á landi, sem er
betnr statt fjárhagslega en Reykja-
víknrbær.
Hitt vita allir, að núverandi kreppa
sverfur að Reykjavík eins og öðrum
bæjar- og sveitarfjelögum. En það
vita reykvískir borgarar mjög vel, að
kreppan þyrfti ekki að koma sjerlega
þungt niðnr á bæjarsjóði ef nokknr
skilningur ríkti hjá þeim mönnum hjer
í bænum, sem næst standa Tímanum
að skoðunum. Er hjer átt við sósíal-
ista og þá menn innan Framsóknar,
sem þeim fylgja í bæjarmálum. —
Þessir menn gera ekkert annað en að
heimta og heimta í það óendanlega.
Alt á bæjarsjóður að gera. En þessir
sömn herrar berjast svo af alefli á
móti því, að atvinnurekstur bæjar-
manna fái að starfa.
Samkvæmt þessu eru allar skuldir
Reykjavíkur í árslok 1930 tæpar 91/2
milj. króna.
En við þetta er það að athuga, að
langsamlega mestur hlnti sknldanna
hvílir á fyrirtækjum, sem ekki aðeins
fcera sjálf skuldirnar að fnllu, heldur
gefa auk þess stórfeldan arð. Bæjar-
sjóðui' sjálfur skuldar í árslok 1930
aðeins 2.8 milj. króna. Um helmingur
af þeirri upphæð er byggingarkostn-
aður nýja barnaskólans.
Er þá rjett að athuga nokkuð fjár-
hag þeirra fyrirtækja, sem áðalsknld-
irnar hvíla á.
1. Vatnsveitan. Skuldir hennar eru
(með gengismun) um 754 þús. kr.
Pyrirtæki Jietta gaf á árinu 1930 um
40 þús. kr. beinan tekjuafgang. Og á
efnahagsreikningi sýnir fyi'irtækið, að
það á skuldlausa eign yfir 620 þús. kr.
2. Gasstöðin. Hún skuldar rúmar
300 þús. kr. En rekstrarhagnaður henn
ar er á árinu yfir 60 þús. kr. Hún sýn-
ir á efnahagsreikningi eignir um 250
þús. umfram skuldir.
3. Rafmagnsveitan. Skuldir hennar
Flugmaður
horflnn.
Þýski flugmaðurinn
Udet, sem fór að
leita að „fjölskyld-
unni fljúgandi“, er
horfinn.
Þegar „fjölskyldan fljúgandi“ vai'ð
að nauðlenda við ansturströnd Græn-
Iands og hvarf mönnum þar, svo að
ílestii' töldu liana af, var gert alt
sem hugsanlegt var til að bjarga
henni, enda tókst það.
Meðan menn voru hræddastir um
„fjölskvlduna“ (Hutchinson) var
þýski flugmaðurinn Udet, sein þá var
í Eystribygð á Grænlandi að hjálpa til
að taka kvikmyndir, (sá hinn sami
fei’ bjargaði dr. Sorge) fenginn til þess
að fljúga yfir Grænlandsjökla.
Hann lagði á stað ótrauður, en
samkvæmt skeyti fi'á sendiherra Dana
t gær hefir ekkert spurst til hans
síðan.
Suíþjóðarfarar
Armanns.
Þeir hafa sýnt í
þremur sænskum
borgum við ágæt-
an orðstír.
Utanfarir íslenskra íþróttamanna
hafa eigi litla þýðingu fyrir oss. Opin-
berum erindi'ekum, sem kurteisis vegna
verða að sækja veislur og halda ræður,
sem stílaðar eru upp á líðandi stund
og tækifæri, er að sjálfsögðu tekið
kurteislega, en þetta gera allir, hverr-
ar Jijóðai' sem þeir eru. Er það nokk-
tu-s konar skylda, en því fylgir engin
frægð, vegna þess að allir geta gert
þetta og allir verða að gera þetta.
Öðru máli er að gegna um yfirlæt-
islausan flokk íjiróttamanna á ein-
hverju sviði. Hann kemur til dyranna
eins og hann er klæddur, án alls tepru-
skapar og laus við allar kreddur og
siðvenjur. Hann er spegilmynd þjóðar-
innar, góð eða ill eftir atvikum. En
Jægar einhver s-líkur flokkur vinnnr
sjer frægð og heiður í framandi landi,
Jiá gleðst ættjörð hans, því að liennar
verðtn' heiðnrinn.
Nú hefir glímnflokknr Ármanns, sá
er til Svíþjóðar fór, sýnt í þremnr
borgum þar, Stokkhólmi, Gavle og
Uppsala. Og samkvæmt fregnum, sem
hingað hafa horist frá honnm, hefir
hann til þessa farið sannkallaða sigur-
för um Svíþjóð, eins og vjer vænt-
um líka allir. í skeyti, sem borist hef-
ir hingað segir að áhorfendur hafi
verið stórhrifnir af sýningnnum, og
þá blöðin ekki síður, því að dómar
Jieirra sje eintómt lof um flokkinn.
Þannig á þetta að vera. Islendingar
geta aflað sjer frasgðarorðs meðal
frændþjóðanna., jafnvel meðal hinnar
ágætu íþróttaþjóðar, Svía, með lík-
amsatgjörvi sinni og hinni dásamlegu
íþrótt, íslensku glímunni.
Utanfarir glímuflokkanna, sem Jón
Þorsteinsson hefir stjórnað á undan-
förmun árnm, hafa orðið hinni ís-
lensku þjóð til vegs og virðingar. —
Jafnvel stórþjóðin, Þjóðverjar, varð
hissa er hún sá hvert afbragð ís-
lenskir íþróttamenn eru, og íslenska
Jijóðin var dæmd eftir því. Nú virðist
svo sem glímnflokknr Ármanns ætli
að sækja jafri mikinn signr til Sví-
þjáðar og frægja um leið ættland sitt
og þjóð í þessn fornfræga ríki Óðins
og Ynglinga.
Síldartollur hækkar stórum í
Þýskalandi.
Berlin, 20. sept.
United Press. PB.
Tilkynt hefir verið, að innflutnings-
tollur á síld verði þrefaldaður frá og
með 26. sept. að telja.
Frá Svíþjóð.
Stokkhólmi, 20. sept.
United Press. PB.
Konungurinn hefir falið Hansson,
leiðtoga jafnaðarmanna, að mynda
stjórn.
■ frskir bændur
em áhyggjufnllir út af tollastefnu
stjómarsinna og hömlum þeim, sem
lagðar hafa verið á innflntning írskra
búnaðarafurða til Englands. Hefir sá
innflntningnr minkað stórkostlega, til
verulegs tjóns fyrir írska bændastjeft.
———sss—sÆ^
5tríð í Rmeríku
■killi bænda og borgara.
Seint í ágúst sáu bændur í Ipjva
i Baudaríkjunum fram á það að ir
standið væri svo slæmt, að ekki væ»i
annað fyrir dyrum en sultur og seira
og síðan hungursneyð, og að þeir
myndi flosna upp, vegna sölutregíhi
á afurðum Jieirra og lágu verði. —>
'l ókn Jæir þá höndum saman og stöðv-
uðu alla flutninga til borganna og
settu verði á alla vegi. Yar þai
ætlnn þeirra að herða svo að I0#
l>ús. manna í aðalborginni, að þeir
neyddust til að kaupa vörur bænda
hærra verði en áður.
Borgararnir tóku þessu með jafnað-
argeði fyrst og hjeldu að bændur
mviKÍi iáta sig er fram í sækti, en
brátt fór að bera á mjólkurskorti i
borginni og grænmetisskorti.
Risu nú upp bændur í öðrum ríkj-
um líka, svo sem Miunesota, Kansas
og víðar, og hafa samþykt að scfja
ekki hveiti nje aðrar búsafurðir í !i
máuuði, nema bærra verð fáist
nú er. Yoru þá gerð samtök milh
fcænda í 6 ríkjum, að halda vöyt
á öllum vegum og stöðva alla flntn-
inga til borganna. Þó hefir þetta
ekki tekist algerlega, því að stjórni*
hefir sett lögreglulið í járnbrautirnar
og þær flytja nokkuð af matvæluB*,
sem bændur, ntan Jiessara samtaka,
vilja selja.
Þessir bændur hafa beðið um lög-
regluvernd, og milli lögreglunnar og
uppreisnarbænda hafa orðið allharðar
skærur víða hvar. Hefir lögTeglan
handtekið fjölda bændá, en binir
krefjast þess, að þeir verði lausir
látnir. Deila þessi er svo alvarteg
orðin, að búist er við, að grípa
Jmrfi til hervalds, þar sem fyrirsjá-
anlegur sje sultur í borgnnum ef
Jiessu viðskiftastríði heldur áfram.
Raddir hafa heyrst um það hjer,
að Reykjavík ætti að segja anstur-
sveitunum sams konar stríð á hendnr
og þetta. Komu þær raddir upp aðak
lega vegna afskifta, Jónasar frá Hrifht
af viðskiftum bænda og borgara. Bn
Jónas „datt upp fyrir dimma hekki''
og síðan hafa hugir manna áreiðanlega
stilst svo, að enginn mun óska, aíí
hjer verði viðskiftastríð milli bænda
og borgara. Nú eru menn, sem betur
fer, famir að sjá, að viðreisn íslandfc
er ekki undir því komin að stofnað
sje til sundurlýndis og fjandskapar
milli stjettanna, heldur að allir legg-
ist á eitt um það í bróðemi að rjetta
við hag þjóðarheimilisins. Og það
verður best gert með því, að allar
stjettir taki höndum saman í bar-
áttunni út á við, og sýni hver annari
fulla sanngimi í baráttunni inn á við.
Orðsenöing
til nemanda Flensborgarskólana
eldri og yngri.
Fimmtíu ára minningar hátíð Flens-
borgarskólans verður haldin í Hafu-
arfirðí um mánaðamótin sept. okt. og
hefst síðari liluta dags hinn 1. okt.
Allsherjarmót nemandasambands
skólans verður einnig haldið í sam-
bandi vjð þessa minningarhátífi.
Þess er vænst að allir nemendur,
sem bera. hlýjan hug til skólane fjöl-.
menni á hátíðina til að hitta gamla
fjelaga og rifja upp minningar frá
skólaárunum.
UndirbúningsnrfridÍB.