Morgunblaðið - 19.02.1933, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
7
Að þessu atliuguðu verður aS
leljast l'tklegt, aS fjárveitinga-
»efndir telji ekki hagkvæmt að
kaupin fari fram — og sjeu þau
!>■*! úr sögunni.
v 121 clllli ómerkilegan þátt þessa
liejkjahlíðarmáls, er snertir Jónas
Jónsson, er ritaS á öðrum staS
hjer í blaðinu.
Ekki flokksmál.
Sá misskilningur ríkir meðal
margra, að stjórnarskrármálið og
vimbætur á kosningalögum lands-
ins beri að skoða sem flokksmál,
fsS þeir flokkar, sem fyrir órjett-
ánmm verða nú, eða hafa orðið við
nndanfarnar kosningar, hljóti,
vegna eiginhagsmuna, að fjdgja
rjettlætinu, en hinir, sem völd
ttafa fengið í hendur, vegna órjett-
látra kosningalaga, verði á hinn
bóginn, vegna fylgismanna sinna
að smiast andvígir gegn þessu
rjettlætismáli.
En þetta er steingerfings hugs-
unarháttur, því ekkert er lík-
legra en afstaða flokkanna í kjör-
dœmunum snúist alveg við iá
næstu árum.
Hver einasti hugsandi bóndi á
landinu hlýtur fyr eða síða.r að
sjá og sannfærast um hve hatrarn-
lega Hriflungar hafa svikið loforð
sin gagnvart sveitunum. Loforðin
voru: Alhliða viðreisn. Efndir
urðu: Alhliða hrun.
Ferill Framsóknarflokksins eða.
þeirra Hriflunga í stjórnmálum
landsins er vissulega orðinn sá,
að vænta mætti þess að með þjóð
vorri væri sá þroski að skamt
yrði þess að bíða að slíkur flokk-
nr fengi livergi meirihluta í neinu
kjördæmi landsins.
Ef Hriflungapakkið væri ekki
með þeim óskiipum, að sjá aldrei
fram fyrir tærnar á sjer. æt.ti
það að geta skilið, að rjettlát
kosningalög er mál allra flokka í
Jandinu — ekki síður þeirra, sem
■éiga ósigrana eftir.
í útvarpinu.
Það má telja alveg víst, að til-
raun útvarpsráðsins tli að leiða
srtjórnmá.laumræður inn í útvarp-
18, með bæjarmálaumræðunum um
daginn, hafi gefið hlustendum þá
raún, að hjer hafi útvarpið farið
Inn á óheppilegt svið.
Þ6 það sje gott og sjálfsagt,
að fitvarpið flytji fræðandi fyrir-
lestra um sem fjölbreyttast efni,
þá er ekki þar með sagt, að stælur
ög ]iex, eins og áttu sjer stað um
daginn, eigi þa.r við.
Fyrir þá sem þátt tóku í slikum
nmræðum, ræðumennina sjálfa,
hiýtur það að vera ákaflega leiði-
gjarnt og þreytandi, að stæla í
útvarpi um mörg og jafnvel óskyld
mál í einu, standa inni í litlum
klefa og staglast á því sama, eins
og oft vill verða á fundum — en
nú án þess að geta haft nokkra
hugmynd um livernig áheyrendur
taka því sem sagt er — eða
livort þeir yfirleitt nenna að hlusta’
á það sem fram fer.
Fundarpex er ekki svo skemti-
legt að almenningur hafi ánægju
af leiða það inn í liús sín. Ætti
útvarpsráðið að taka þá reynslu
sjer til leiðbeiningar framvegis.
Úrræði kommúnista.
En fá.tt er svo með öllu illt, að
ekki fylgi nokkuð gott. Af um-
ræðum kommúnista lærðu hlust-
endur í fjarsveitum, að þeir ætl-
uðu að lækna atvinnuleysið með
barsmiðum, þeir væru á móti
allri hlutdeild sjómanna og verka
manna í arði af atvinnufyrir-
tækjum, því örbirgðin og vand-
ræðin eiga að vera sem mest i
landinu.
En ef ”öreigarnir“ til lands
og sjávar óskuðu eftir liærra
kaupi, væri við hendina það alls
herjarráð, að berja út úr mönnum
peningana(!)
Bræður berjast.
Á ísafirði urðu nýlega allmikil
átök á umræðufundi, milli sósíal-
ista og kommúnista, í tilefni af
þangaðkomu Gunnars fyrverandi
Saurbæjarklerks. Bar hann sig þar
upp undan því, að hann og tveir
aðrir, Guðjón bróðir hans og Bryn
jólfur Bjarnason voru reknir úr
verkamannafjelaginu Dagsbrún
hjer í bænum.
Með Gunnari var Ingólfur Jóns-
son bæjarstjóri ísfirðinga, en and
mælandi Gunnars var Finnur Jóns
son fyrverandi póstmeistari, og
forstjóri Samvinnufjelags ísfirð-
inga. Áttust þeir bræður við þar
á fundinum. Hafði Finnur nælt í
„strafsskrá" komnnmista, úr fór-
um Ingólfs og þótti mörgum fund
armönnum æði krumfengnar fyrir-
ætlanir kommúnista um framtíð-
arstarf þeirra hjer á landi, er að
því miðar, sem kunnugt er, að
eyðileggja alt framtak, velmegun
og athafnalíf. En er Ingólfur sá
„starfsskrána“ í höndum Finns,
sagði hann m. a., að víst vissi
hann að Finnur bróðir væri mað-
ur lyginn, en ekki hefði hann sjeð
það fyrri að þjófur væri hann.
Aðrir fundarmenn töldu þessá
uppgötvun Ingólfs ekki nýja, og
vitnuðu til athafna Finns og ráðs-
mensku í samvinnufjelagi fsfirð-
inga.
Uernöartollarnir
í Englanöi.
Reynslan sýnir að þjóðin hefir
stórtapað á því að hverfa frá
frjálsri verslun.
Seint í janúar birti verslunar-
ráðuneyti Breta skýrslur um inn-
flutnings og útflutningsverslunina
í desembermánuði og var þá feng-
ið ársyfirlit um verslunina í skjóii
verndartollanna og hægt að bera
hana saman við verslunina und-
anfarin ár, svo að sjeð yrði hvern-
ig verndartollarnir liafa reynst.
Þegar verndartollunum var
komið á, var því haldið fram,
að þeir mundu verða þjóðinni tii
margfaldrar blessunar, alt at-
vinnulíf í landinu mundi blómgv-
ast og atvinnuleysið hverfa af
sjálfu sjer. Því var haldið fram
statt og stöðugt, að þegar út-
lendar vörur væri útilokaðar á
breskum markaði, mundi allar verk
smiðjur hafa nóg að starfa,
neysluvörur mundu lækka í verði
og útflutningur aukast.
En livernig hefir fariðt
Hið nýja verslunarfyrirkomulag
er nú að fá. sinn dóm. Á fjórum
árum, 1929, 1930, 1931 (þegar
verndartollarnir konm fyrst til
sögunnar og 1932 hefir innflutn-
ingur stöðugt farið minkandi, var
fyrsta árið 1221 milj. sterlpd.,
svo 1044 milj., þá 861 milj. og nú
703 milj. stpd. Árið 1932 var inn-
flutnngurinn því 518 milj. stpd.
minni heldur en 1929 og 158 milj.
minni en 1931. Það er því ekki
að furða þótt nú sje verri tímar
e.ú nokkru sinni áður fyrir sigl-
ingar Breta, og að atvinnuleysi
hafi margfaldast hjá skipasmíða-
stöðvunum og sje nú miklu meira
en nokkru sinni fyr. Það er eius
og fylgismenn verndartollanna
hafi gleymt því, að siglingar og
hafnir landsins eru jafn mikið
komnar upp á innflutning eins og
útflutning. Og frá sjónarmiði járn
brautamia og þeirra, sem hafa
með vörudreyfinguna að gera, er
hver smálest af innfluttmn vörum
jafi mikils virði eins og liver
smálest af útflutningsvörum.
Svo eru það vörur, sem flutt-
ar eru inn til að flytjast út aftur.
Þar verður að minnast þess, að
altaf síðan Gladstone grundvall-
aði algerlega frjálsa verslun 1860
hefir England verið mesta versl-
unarmiðstöð heimsins. og um leið
miðstöð siglinga og fjármála. —
Síðan 1929 hefir endurútflutn-
ingur minkað rúmlega um lielm-
ing. Hann var 110 milj. 1929, 87
milj. 1930, 64 milj. 1931 og að
eins 51 milj. 1932.
Utflutningsverslunin hefir ekki
minkað eins mikið, en það hefir
þó dregið alvarlega úr henni. ■—
Árið 1929 nam hún 729 milj.,
en 1932 365 milj. stpd.
Það er enginn efi iá því, að
sumar verksmiðjur hafa fengið
aukinn marlcað fyrir vorur sínar
innan lands. En þrátt fyrir það
er atvinnuleysi meira 1932 heldur
en það var 1931, og 1931 var það
meira heldur en árin á undan.
Þetta alt sýnir það, að þjóðin sem
heild hefir stórtapað á því að
hverfa frá frjálsri verslun. En
sje athugað hverjar atvinnugrein-
ir hafa mestu tapað þá eru það
kolanám, járn og stáliðnaður.
Þessar tölur tala máli sínu með-
al viðskiftarekenda. Bankar og
skipaeigendur krefjast þess nú
hástöfum, að verslunin sje aftur
gefin frjáls. Og hvernig þjóðin
er farin að líta á málið má nokk-
uð sjá af aukakosningu, sem fram
fór í Liverpool. Þingmaður stjórn
arinnar var fríverslunarmaður og
hafði þess vegna gífurlega mikið
fylgi. En er hann lýsti yfir því,
að hann gæti engu fengið um
þokað í þá átt að breyta Ottawa-
samningunum, þá sneru kjósendur
við hinum bakinu unnvörpum, og
lá. við sjálft, að liann næði ekki
kosningu.
(Úr G. H. S. T.)
Drykkjuskapurn~
og öýrt öfengi,
!
Eins og kunnugt er hefir
drykkjuskapur, eða öllu heldur
| sala áfengra drykkja, minkað
; stórkostlega undanfarið í Dan-
j mörku, Svíþjóð og Englandi
| — löndunum, sem sluppu við
bannið. í Danmörku hafa áfengis-
kaup minkað um 90% og í Sví-
þióð um -70%. Það sem hefir átt.
mestan þátt í þessu í Danmörku
oa Englandi er afarhár tollur á
áfengi. Áfengið hefir orðið svo
dýrt að menn vilja ekki kaupa
bað. Svipað er þetta í Svíþjóð,
þó fleira komi þar til greina.
Fljótt á að líta sýnist þá fund-
ið ágætt ráð, bæði til þess e
draga vir drykkjuskap og ná stór-
fje 1 ríkissjóð, enda hafa margir
bannmenn snúist á þá trú, að hár
tollur sje betri en bannið. Svo er
þetta t. d. í Svíþjóð.
Við nánari athugun kemur það
í Ijós, að margt er að athuga
við þetta úrræði.
Það er að vísu vafalaust, að
áfengiskaup fara að nokkru eftir
verðinu. Sje það afar hátt minka
þau stórkostlega. En liverjir eru
það sem einkum hætta að kaupa
það? Fyrst og fremst ráðdeildar-
menn, sem gá að skildingunum
og sjaldan nota áfengi í óhófi.
Drykkjumenn gera það miklu síð-
ur, af þeirri einföldu ástæðu, að
áfengið er þeim ástríða, sem þeir
ráða ekki við, og alla jafna finst
þeim það vera eina gleðin í lífinu.
Hjer er því ekki að tala um veru-
legt bjargráð fyrir þá, sem mest
þurfa á því að halda.
Þá er það og augljóst, að ríkis-
tekjur af áfengi verða smávaxnar
ef lítið er keypt af því, jafnvel
þó tollur sje hár.
En kemur þá ekkert í staðinn
er sala áfengis þverrar? Hvernig
er þetta í Danmörku og Svíþjóð?
Þessu er fljótsvarað. Áfengis-
notkun hefir að vísu minkað til
mikilla muna, en hvergi nærri
að sama skapi og salan. Háa verð-
ið freistar til smyglunar og hún
er talsverð í báðum löndum, eink-
um Svíþjóð. Telst mönnum t. d.
til að um 1 miljón lítra af spíri-
tus hafi verið smyglað til Sví-
þjóðai’ árið 1932.
Ilolland er ekld stórt og hefir
góða tollgæslu. Það lagði afar-
liáan toll á áfengi, en áhrifin
urðu þau að ekkert varð ráðið
við smvglunina. Sá þá stjórnin
það ráð vænlegast, að færa toll-
inn stórum niður.
Háa verðið hefir og annað í för
með sjer: ýmiskonar heimabrugg-
un. f Danmörku og Svíþjóð er
mönnum frjálst að búa til ávaxta-
vín úr eplum o. fl. og enda ó-
mögulegt að hafa eftirlit með
slíku. Þessi á.vaxtavín hafa þot-
ið upp, einkum eftir að tollur á
öli hefir verið hækkaður stórum
(9 aura í Danmörku og rúma
8 aura í Noregi á hálfflösku) og
það er hægur galdur að gera þau
alláfeng. f Noregi hefir tollurinn
leitt til þess, að svo miklu minna
er keypt af öli, að ríkistekjur af
því hafa minkað til góðra muna.
Vafalaust er oor talsvert af öli
bruggað á heimilum manna.
Þetta er þá ekki svo einfalt
mál sem ætla mætti. Löglega. á-
fenginu má útrýma að miklu
leyti með afar háum tolli, en í
stað þess kemur svo ólöglegt á-
fengi, smvfrlað og heimabruggað
og oftast verri og óhollari drykk-
'úr. Verðnr svo síðari villan verri
hinni fyrri.
Alt. bendir bannig til þess, að
affarasælast verði að halda á-
fengi í svo hóflesrn verði, að smygl
un og heimabruggun verði ekki
stórgróðavænleg. Með þessum
hætti græðir ríkið mest og al-
menningur neyðist ekki til þess
að drekka allskonar ólyfjan. Móti
drykkiusVan er heilbrigt. almenn-
ingsálit sk'írsta vörnin, þó aldrei
verði við öllu sjeð.
G. H.
Um Einar lú^sson
fyrv. alþm. á Geldingalæk.
Fáeinir þættir úr samverusögu
„Geldingalækjarbræðra' ‘.
Foreldrar okliar voru heiðurs-
hjónin, óðalsbóndi Jón Loftsson,
Guðmundssonar og Valgerðar Sig
urðardóttur frá Vatnsskarðshólun*
1 Mýrdal, sem fluttist að Selalæk
og þaðan að Geldingalæk, og Þu-
ríður Einarsdóttir (kona Jóns)
og bjó Einar faðir hennar í Gunn-
arsholti, Guðmundsson liins ríka
á Keldum, en kona Einars var
Vigdís Jónsdóttir frá Kaldrana-
nesi í Mýrdal. ■— Við vorum því
að nokkru leyti Skaftfelskir í
bæði kyn.
Faðir okkar byrjaði búskap á
Geldingalæk eftir föður sinn, og
bjó þar við sæmileg efni til fellis-
ársins 1882, að hann eins og aðrir
þar um sveitir misti mest.allan bú-
stofn sinn og beið þess aldrei bæt,-
ur síðan. Þar bjó liann og áfram
til jarðskjálfta-ársins 1896, eða
öllu heldur til 1897, því að þá kom
annað hallæris-árið í hans búskap.
og treystist hann þá ekki lengur
að eiga við nýtt skuldabrask, enda
var móðir okkar dáin. Þá vorum
við hjá föður okkar, Einar 24 ára,
og jeg 19 ára.
Þannig var um jarðskjálftann á
Bangárvöllum að flestir bæir ger-
eyddust að ofanverðu í sveitinni
(Rangárvallasveit), en ýms hús
hjengu uppi að neðanverðu í sveit-
inni og þar á meðal á Geldinga-
læk; þar hjeklc að eins baðstofan
uppi, en öll önnur hús hrundu, og
var því einungis gert við bæinn
það allra minsta yfir veturinn. Þá
Um vorið eftir byrjuðum við bræð-
ur, Einar og jeg, búskap á jörð-
inni og höfðum fyrir bústýru unga,
syst.ir okkar, Ingibjörgu; var það
við næsta lítil efni, því að þá um
vorið ljet faðir okkar gera upp
búið, og var okkur bræðrum á-
nafnað í kaup fyrir vinnumensku
á heimilinu: Einari alls 120 kr.
og mjer 60 kr. Einnig fengum við
lítilsháttar móðurarf, sem við tók-
um í lausafje, þar til áttum við
nokkrar ær, Einar 7 og jeg 4, sinn
hestinn hvor og einn fola í sam-
einingu. Með þetta áttum við að
reisa bii og reisa öll liús af rúst-
um. Við vorum báðir ótrauðir og
rjeðumst í að panta okkur efni-
við í íbúðarhús, sem við reistum
þá um vorið; stendur það enn í
dag og 'er þó hálfs fjórða tugar
vetra. og lítur út fjnir að geta
staðið annan eins tíma framvegis.
— Búskapnum höguðum við þann-
ig. að við hjeldum 1 vinnumann,
2 vinnukonur og 1 dreng, og báðir
unnum við að öllum verkum, Ein-
ar afbrigða duglegur og jeg í
meðallagi. Við skiftum með okkur
verkum, jeg stundaði búið ein-
vörðungu heima fyrir, en Einar
innvann út á við, við sjóróðra og
barnakenslu á vetrum, og var með
lcöflum sýsluskrifari hjá Páli
Briem og Magnúsi Torfasyni, og
þannig bjuggum við fjelagsbúi í
6 ár: varð útkoman sii í lokin, að
við áttum öll hús á jörðunni og
laglegt bú að öllu leyti skuldlaust.
T æsku vorum við bræður mjög
ólíkir. Einar var bókhneigður og
aflaði sjer töluverðrar sjálfsment-
unar, og- naut einnig tilsagnar í