Morgunblaðið - 19.02.1933, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
dðnsku, ensku og reikningi hjá
góðum kennara, Nikulási Þórðar-
sjrni, mági sjera Eggerts á Breiða-
bólsstað, sem varð honum síðar
drjúgt veganesti á lífsleiðinni. Jeg
var aftur á móti óbókhneigður og
Ijet mjög reka á reiðanum í þeim
sökum. ffinsvegar áttum við það
sameiginlegt, að við vorum báðir
mjög söngelskir og iðkuðum það
allmikið; lærði jeg undirstöðuat-
riði í orgelspili hjá hinum ágæta
kennara Jóni Pálssyni á Eyyar-
bakka (síðar bankagjaldkera í
Reykjavík), og á því ári kyntist
jeg snillingnum Sigfúsi Einars-
syni, sem þá var líka að byrja á
þeirri braut og hvatti mig mjög
til að verða sjer samferða — en
þá Ijet hæst í eyrum mjer efna-
leysi og máltækið „fögur list mög-
»r“, svo að úr því varð ekki,
eins og sýnt er. Ýmislegt höfðum
við bræður fleira sameiginlegt, á
ytra borði: Við gengum alla tíma
eins klæddir og vorum nokkuð lík-
i.i’ að vallarsýn, og vakti það nokk-
»ra eftirtekt. En að skaplyndi vor
wm víð ólíkir. Einar var ertinn
í lund, en jeg mjög bráSlynctur,
setn vilcli oft illa samrýmast, með-
*n við vorum lítt þroskaðir, en
aldrei orkaði það því, að við
værum ekki hjartanlega sannir
bræður. Er við svo fórum að þrosk
aat og skilja betur, þá sáum við,
að þetta var óholt og óheppilegt
•g gerðum með okkur samniug,
sem við rufum aldrei, að leggja
þetta niður, enda hygg jeg, að
ekki sje á hverju strái jafntrútt
bræðralag og með okkur var. —
Hinar var á ýmsa lund afburða-
maður, reyndar bæði til sálar og
líkama. Til dæmis skal jeg t.aka,
hvað hann var góður verkmaður.
Eitt siun um slátt hjá föður okkar
vsr mjög mikið þurt, hey á engj-
um, var mikið af því komið í sæti
og bað faðir okkar Einar að binda.
Byrjaði Einar snemma morgnns
#g batt allan daginn til kvölds,
á 180 hesta; jeg ljet það upp og
flutti heim á 12 hestum, faðir
akkar hlóð úr og alt var búið
áður en háttað var. Sláttumaður
var Einar með afbrigðum, og
glímumaður góður. Eitt sinn vildi
faðix* okkar, að við reiddum grjót
heim á hestum og átti að vera í
heyhlöðu, sem hann var að byggja,
flagði hann okkur að taka vissa
hesta., sem sterkastir voru, til þess
að flytja á, því að grjótið var
þungt. Við mölduðum í móinn,
um að grjótið væri ekki klyfja-
tækt, sem upp var tekið. Paðir
okkar vildi oftast vei’kin fram og
hafði þau svör, að ekki byggist
hann við, að við værum svo merg-
sviknir, að við værum ekki bagga-
tækir, en Iiestana kvaðst hann
mundu ábyrgjast Segir síðan að
eans af tveim stærstu steinunum,
að við ljetum þá á sterkasta hest-
ikn; Einari gekk vel að korna sín-
um steini til klaks, en í því að jeg
sliðraði mínum upp, sortnaði mjer
fyrir augum og datt jeg niður,
fímia var jeg þá ekki eldri en 17
ára. lEn svo fór með klárinn, að
kimii Icomst heim með steinana,
eu varð aldrei jafngóður á eftir.
írteina þessa vógum við og revnd
ist hvor um 280 pd.
Öll vinnubrögð kendi olckur
faðir okkar, hann var og hagleiks-
maður á marga hluti, og 9 ára
gamla Ijet hann okkur byrja að
vefa og urðum við því báðir leikn-
ir vefarar. Yið ófum mest á dag
24 álnir af smáþræði með smáu
ívafi. Eitt sinn man jeg það, að
Eyjólfur Guðmundsson í Hvamrni
(á Landi) kom að Geldingalæk
og bauð faðir okkar honum í stofu,
var annar okkar bræðra þá að
vefa á lofti uppi yfir. Eyjólfur
hefii* orð á því, að börnin skuli
látin vera að hamast í vefstólnum,
svo að faðir okkar bað hann að
koma upp og sjá það með eigin
augum; man jeg, hve hissa hann
var á þeim handökum.
Öll okkar samveruár bræðranna
vorum við sem kallað er reglu-
menn, þó áttum við altaf vín, og
notuðum við það oft, en ætíð í
hófi. En við reyktum þá báðir
og það nokkuð mikið, en þegar
við skildum, liætti jeg að reykja
og befi aldrei gert það síðan, en
Einar hjelt áfram og síst minna.
Snemma höfðum við gaman af
góðum hestum, enda átti faðir
okkar ágæta liesta og reið með
feiknum hart, því að hann var
hugmaður mikill. Það varð ekki
erfitt að kenna okkur þá list, og
hjelst það við hjá okkur hvorum
tveggja.
Árið 1904 fluttist jeg að Eyjar-
hólum i Mýrdal og kvæntist; tók
bar við búsforráðum um vorið,
— keypti bxúð og leigði jörðina,
og var þr.r með lokið fjelagsbúi
okkar bræðra. á Geldingalæk. —
Skiftum við þá búinu með okkui'
þannig: Við áttum 6 kýr, 3 kálfa,
23 hross og jeg man ekki hvað
margt. sauðf jár; lögðum kú á
móti kú og hest á móti liesti,
og þegar það var búið gekk af
skiftum 1 kálfur og 1 foli vetur-
gamall, rauður að lit, lítill og
lieldur ósjelegur, en fjÖrugur með
afbrigðum. Þótt hvorugur okkar
segði neitt þar um, langaði báða
til að fá hann. og það varð að
: amkomulagi að ,,draga“ um kálf-
hm og folann, — jeg man, hve
jeg var „spentur", jeg hjelt á
sleðunum og Einar dróg — og
dró folann. Hesturimi hlaut nafn-
ið Tryllingur og varð víst einn
af allra bestu hestum í Rangár-
vallasýslu; er hann víst sá eini
hestur, sem komist. hefir upp á
hátindinn á Heklufjalli því að
þangað teymdi Einar hann, og
var þá TryllingUr kominn að tví-
tugu. Svo keypti Einar mest allan
minn helming af búinu, aðeins fór
jeg með nokkva hesta. Betra sam-
lyndi hefi jeg ekki vitað en var
í einu og öllu með okkur um
þetta. Bjó Einar eftir þetta með
systrum okkar tveimur, þar til
hann ' giftist, Ingunni Stefánsdótt-
ur frá Glúmsstöðum í Fljótsdals-
hjeraði, er eftir hann lifii- með
sonum þeirra þremur, en eina
dóttur mistu þau unga, sem þau
hörmuðu mjög, enda yar hún frá-
bærlega efnileg. Heita þeir synir
hans: Nikulás, 24 ára, Pjetur, 21
árs, og Loftur Þór, 11 ára, allir
heima, og ganga þeir nú undir
nafninu Geldingalækjarbræður.
Það mætti nú víst segja, að öll-
um þætti ekki trúlegt, hvað okk
ur bræðrum var það þungbært,
er við hlutum að skilja samveruna,
þótt við ljetnm ckki mjög á því
bera. Og svo sagði Einar við mig j
cftir fjögur ár þ ir frái: „Það var
heiðskírt og bjart daginn sem
þú fórsti, bróðir, en það segi jeg
þjer satt, að jeg sá ekki sólina,
þegar þn hvarfst fram af sand-
P|
Minníng um hina vösku sjómenn
er fórust með m.b. Kvöldúlfi af Akranesí 20. janúar 1933,
Jeg beyri storminn við ströndina þjóta,
með stefnu þung örlaga ský.
Á skerjum og flúðum boðarnir brjóta,
með brimvoðans háreista gný. •
Af hugarkvíða mitt hjarta blmðir;
þá hamast stormar og sær,
er svartnættið ríkir og ofviðrið æðiv,
svo ógnun á löndin slær.
Þá flýgur minn hugur á hafdjúpið víða.
til liugprúðu mannanna þar,
sem eiga við mjrrkur og storma að stríða
á stórbrotnum ólgandi mar.
I skiftum við Hel, þar týnist margt takið,
þó traust sje hin æfða stjórn;
þar skeður mörg saga er sorg fær vakið,
en sigurinn kostar fórn.
Þú gefui* oft mikið mislyndi Ægir,
og mælir þá engum smátt.
Þú tekui* oft meira og mönnum ei vægir;
þitt mat er svo dýrt og hátt.
Að skifta við þig er þyngsta raunin,
hver þjóð á sín brimandi höf;
Þinn arður er dýr, en dýrri þó launin,
þitt djúp er *vo margra grðf.
Þú hlýðii* ei hænum, nje brennandi tárum;
þín brjóst eru sjaldan hlý.
Þó valdir þú hörmum og kyldjúpum sárum,
er lijarta þitt kalt fyrir því.
Þó bræðist ei vaska sjómannasveitin,
að sækja á þín djúpu mið.
En hörð er þar æfin og lífsbjargar leitin,
sá lýður ei biður nm grið.
Þið lietjur, sem stýrið stormanna leiðir,
svo stoltir og djarfii* í senn,
þó brotsjóir æði rjúkandi reiðir,
þið reynist í bættnnni menn.
Þið þekkið ei hik eða hálfu tökin,
svo hreinir og frjálsir í lúnd,
þó inóti ykkur blasi mikla vökin,
á mannrauna og* feigðar stund.
Þið skaphreinu sjómenn er skyldunni hlýðið,
en skiljið hve fleyið er valt;
þið ættjörð og fólki, fallið og stríðið,
sú fórnin er stærri en alt.
Hvað líf ykkar gefur það verður ei vegið
og vandinn er fram úndan enn.
Þið eruð sá lýðnr sem lofstýrinn eigið;
þið lifið og deyið seni menn.
Jeg vil ekki harmaljóð um ykkur yrkja,
það á ekki við ykkar skap.
Mjer finst það, síst mega syrgjendur styrkjay
að syngja um dauða og tap.
EJn Drottinn; jeg bið um blessunar lindir,
viS böli og sorgum og þraut..
Og trúin er viti, sem vonarljós kyndir
og vísar á rjetta braut.
Mitt kvæði er söngur um dáðríka drengi,
— þeir dánu hvíli nú rótt —
Þeir áttu svo góða og göfuga strengi
og geislandi æsku þrótt.
Þeir voru blómi, svo blaða ungur,
á bjarfri vaxandi grein;
því missirinn er, svo mannrauna þúngur,
en minning fögur og hrein.
O, Drottinn, sem vakir djúpinu yfir,
í dýrð þinni almættis hár.
Ó, Drottinn, sem elskar alt sem að lifir
og andar á ínannanna sár.
Prá þjer streymir kraftur og kærleiksylur,
þó kalt sje um mannanna ból.
Þú heimana blessar og hjörtun skilur;
vor himinn og skínandi sól.
Kjartan Ólafsson.
brúninni“. Og aldrei hlakkaði jeg
meira til jólanna, þegar jeg var
barn, en er jeg síðar var ferð-
búinn til heimsóknar að Geldinga-
læk, eftir að jeg flntti í Mýrdal-
inn, að jeg ekki tali um, þegar
jeg átti von á, að Einar yrði gest-
ur minn, og hafði jeg þó alla tíð
góðar ástæðui* og ágætt heimili.
Þótt jeg hafi nú tekið þetta
samait til minningar um hróður
minn, sem jeg get nú ekki sjeð
oftar í þessú lífi, þá vantar þó
hjer í ýmsa kafla, svo sem um
ferðalög okkar bræðra o. fl„ sem
ætu að vísu verið sögulegir út
af fyrir sig, ef fólk nú í tímum
vill sinna þess háttar, en því
sleppi jeg. Eftir að við Einar
skildum, fóru að lilaðast á hann
uieiri opinher störf, bæði í lijer-
aði og fyrir landið í heild, og
var það að vonum, því að góð-
um hæfileikum var hann gæddur.
Allir, sem kyntust honum, fundu
fljótt, hve einlægur hann var *
starfi og í hug, að hverju sem
hann gekk. Og frábærlega gest-
risinn var hann, enda \ar það
langfeðga-arfur á Geldingalæk. -—
Páa menn hefi jeg vitao jafn skap
stilta og hann var; ,jeg, sem var
nákunnugastur honnm lengi vel
allra matina, minnist ekki að jeg
hej rði ltann æðrast út af dægttr-
viðburðum, og í pólitísknm við-
skiftutn lteyri jeg alla bera honum
heiðarleik. En nm störf hans í mál-
um álmennings yfirleitt ætla jeg
Rangæingum að rita, ef þeir vilja
sýna á því lit.
Einar var fæddur að Geldinga-
læk 18. nóvember 1868. Dó 22
október 1932. Varð tæpra 65 ára
gamall. Minningu blessar bróðir
ltans
Loftur Jónsson.
Friðaruinur
dæmdur til danða.
Meðan á stríðinu stóð, feldi
franski herrjetturinn dauðadóm
yfir manni, sem heitir Henry
Guilbeaux, og þá var í Sviss,
svo að ekki var hægt að full-
nægja dauðadómnum. Síðan hefir
hann dvalið erlendis og dauða-
dómurinn vofað yfir honurn í 15
ái'. En fyrir skömmu fór hann
heim til Frakklands og krafðist
þess að mál sitt yrði tekið til
nýrrraa* rainnsóknar og kvaðst
vilja hreinsa sig af ákærum þeim,
sem á hann voru bornar.
Eigi hafði hann fyr stigið á
i’ranska grund, en hann var hand-
tekinn og fluttur til lierfangels-
ins í París. Hefir hann nú setið
þar í haldi í Iiálft ár og biðiö
þess að málið vrði tekið fyrii;
að nýju. Yms mannrje -'Lafie-
lög hafa tekið málstað hans og
krafist nýrrar rannsókuar, því að
þau segja að Guilbeaux hafi ekki
gert sig sekan í öðru en gerast
talsmaður friðarins á þeim tím-
um þegar allur heimurinn var
vitstola af bardagaæði. — Þau
halda því fram, að það væri hreint
og' beint morð að taka hann af
lífi fyrir það. Er því hahlið fram
að hvaða dómstóll annar en her-
rjetturinn mundi liafa fundið hann
sýknan saka.
.
Ástæðan til þess að Guilbeaux:
vai* dæmdur til dauða, var sár
að hann gaf út friðar blað í Svíss*
1917, sem bann nefndi „Demain“.
í þetta blað rituðu margir nafn
kunnir menn, svo sem Romairr
Rolland og Ramsay Mae Donald..
En herrjetturinn franski þótttist
hafa sannanir fyrr því að útgáfa-
kostnaðui'inn kæmi frá Þýslca-
landi, og dæmdi Guilbeaux þvf
til dauða.
Yerjandi hans hjelt því fram
að útgáfukostuaðui* hefði verið
rojög lítill og Guilbeaux hefði því
veist. Ijett að útvega hjá friðar-
vinum það fje, sem á skorti að *
kaupendur borguðu blaðið. Ekk-
ert eintak af blaðinu ltomst tif.
Prakklands meðan á stríðinu síóð
og í Þýskalandi var það líka
bannað.
Ákænivaldið færir fram sjö-
vitni gegn Guilbeaux, en fjögur
þeijrra geta ekki borið um neitt
anuað en starfaemi lians í Þýska-
Isndi og Rússlandi eftir stríðið
— • um dómsatriðin vita þau ekk-
ert, og innbyrolst eru þau í mót-
sögn hvort við annað. Eitt a€
vitnunum et* leikmær, og Iialda
menn að hún liafi gefið sig fraaat
til þess aðeins til að vekja eftir-
tekt á sjer. Allur framburður
hennav er mjög á reiki, hún befir
oroið margsaga og snmt, af þvír
sem hún hefir borið eru vísvit-
arnli ósannindi.
Þess er biðið með óþreyju hvort
herrjetturinn ætlar að láta dauða-
dóminn stauda óraskaðan þrátt
frrir alt þetta.