Morgunblaðið - 26.10.1933, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
*
*
9
*
*
Gólf-
Divan-
Borð-
Vegfg-
Ullar-
Baðmullar
Vatt-
Mikið úrval!
I
llöruhiisli
hverju reknetaskipi og 700 tunn-
ur hjá snurpunótaskipi. Þessi
heimild var bundin því skilyrði,
a8 skipin afhentu ekki síld í móð-
urskip. Heimildin hækkaði um 200
tunnur hjá reknetaskipi og 500
tunnur hjá snurpuskipi, ef skipin
höfðu samning við síldarverk-
smiðjur á Islandi.
Samkvæmt framantöldum á-
kvæðum í norsku samningunum
og fleiri atriðum í þeim, hafa
Norðmenn hlunnindi, hjer á landi,
sem geta orðið hættuleg fyrir ís-
lenska síldarútveginn. í sumar
komu þessi hiunnindi lítið að sök,
en ef Norðmenn notuðu þau til
hins ítrasta gætu þeir gert í»-
llenska síldarútveginum mikið tjón-
Breyting til batnaðar.
Afkoma síldarútvegsins í ár
hefir verið góð. Tilkostnaðurinn
■er mikið minni, en var á Einka-
-sölutímabilinu. Mest hafa þó um-
skiftin orðið í vöruvönduninni og
hefir það leitt til aukins markaðar
fyrir íslenska síld í Þýskalandi og
Póllandi.
Þörf á nýrri síidarverk-
smiðju.
Eins og áður er vikið að, kom
það glögt í ljós, á þessu ári, hversu
niikil þörf er fyrir nýja síldar-
verksmiðju. Ef verksmiðjan hefði
verið til í sumar gat sami síld-
veiðafloti auðveldlega aflað allrar
})eirrar síldar, sem verksmiðjan
}>urfti, þótt það hefði verið 140
þúsund mál. Vegna þess að verk-
smiðjuna vantaði, tafðist afgreiðsla
skipanna og aflinn varð mikið
miiini, en þurft hefði að vera. Nú
I ár hafa sjómenn og útgerðar-
menn tapað samtals 400 til 500
þúsund krónum á því hve af-
greiðsla tafðist hjá skipunum og
það versta er, að líkindi eru til
þess, að tapið endurtaki sig næsta
ár. —
Treg afgreiðsla og afgreiðslu-
stöðvun hjá skipunum hefir end-
vrtekið sig ár eftir ár í síðastliðin
sjö ár, þótt ekki hafi keyrt um
þverbak síðan á tunnuleysis árum
Síldareinkasölunnar 1929 og 1930.
Ráðið til þess að bæta úr þessu
er að byggja nýja síldarverk-
rstniðju. Hin mikla verðhækkun á
síldarmjöli ætti að ýta undir að
}>að verði gert.
Það mun sannast, að verði síld-
arbræðsluverksmiðjumar svo marg
nr, að þær fullnægi þörfinni,
})á mun verðið á síld til söltunar
'liækka vegna minna framboðs og
hagnaðurinn af byggingu nýrrar
v rksmiðju þannig verða tvöfald-
ur fvrir sjómenn og ittgerðarmenn-
Hitler ogj Þjóðabandalagið.
m' w?m
Hitler talar í útvarp og tilkynnir þýsku þjóðinni úrsögn úr Þjóða-
bandalaginu.
Aðeins 7 ár eru liðin síðan Þýska-
land gekk í Þjóðabandalagið og
Briand bauð Stresemann velkom-
inn til Genf, m. a. með þessum
orðum: „A enda er sá tími, þegar
þýska og franska þjóðin mættust
á vígvöllunum. Lokið er stríðun-
um okkar á milli. Burt með vjel-
byssumar, byssustingina og fall-
byssurnar!“ Margir vonuðu þá að
þessi viðburður mundi verða
byrjunin að varanlegum sáttum
milli Frakka og Þjóðverja. En
þessi von hefir brugðist- Locarno
andinn ríkir eltki lengur í Genf.
„Þegar við Nafionalsósíalistar
niyndum stjórn föðurlands okkar,
verður endi bundinn á alt. þetta
hlægilega ragl í Genf. Við ætlum
að koma þannig fram í Genf, að
framkoma okkar verði þýskum
mönnum samboðin. Við ætlum
bæði að heimta og taka það, seni
við eigum tilkall til. í anda get
jeg þegar sjeð alla þá, sem eru
samsekir um glæpapólitík Frakka,
blilcna af ótta, þegar þeir sjá okk-
ur slá hnefanum í borðið“. Þannig
talaði Nazistaforinginn Goebbels
nokkru áður en Nazistar tóku við
vöklum.
Nú liafa Nazistar gert alvöru út
hótUnunum. Þeir hafa slegið í
borðið í Genf- Þýskaland sagði sig
úr Þjóðabandaluaginu ]>. 14. þ. m.
Afvopnunarmálin hafa valdið
því, að Þjóðverjar hafa nú snúið
bakinu að Þjóðabandalaginu. —
Kröfur Þjóðverja um hernaðarlegt
jafnrjetti hafa lengi verið ásteit-
ingarsteinninn í Genf. Afvopnun
Þjóðverja að ófriðnum loknum
ítti að vera byrjun að almennri
afvopnun. í 15 ár hefir Þýskaland
verið vopnalaust. Þjóðverjar hafa
uppfylt afvopnunarkröfur sigur-
vegaranna, en Frakkar hafa stöð-
ugt neitað að efna afvopmmar-
lofo:rð*sín. Það er síriljanlegt að
Þjóðverjum gremjist þetta og að
þeir heimti hemaðarlegt jafn-
rjetti. Þjóðverjar krefjast því, að
Frakkar annað hvort afvopni
sjálfir eða. að þeir fallist á, að
herbúnaður Þýskalands verði auk-
inn. í fyrra kvöddu Þjóðverjar
fulltriia sína á afvopnunarfund-
inum heim og neituðu að taka fram
ar þátt í fundinum, nema jafn-
rjettiskrafan yrði viðurkend. 1
desember í fyrra viðurkendu 4
stórveldin, þ.á.m. Frakkar, jafn-
riettiskröfuna1 sem meginreglu en
þó án þess að segja nokkuð um
það, hvernig hún skyldi fram-
kvæmd. Eftir þetta sendu Þjóð-
verjar aftur fulltrúa á afvopnun-
arfundinn-
En síðan í fyrra hefir ástandið
í álfunni gerbreyst. Sigur Nazista
og hinn nýi hernaðarandi í Þýska-
landi hefir vakið að nýju mikla
tortrýgni í garð Þjóðverja og
stríðsótta. Þessi tortrygni kemur
fram í öllum löndum og meðal
manna af öllum flokkum og er
svó almenn að Nazistastjórain
þýska er meira einmana, mætir
meiri tortrygni og andúð en jafn-
vel keisarastjórnin þýska á stríðs-
árunum. Þessi tortrygni og stríðs-
ótti gerir tvent að verkum: Ráð-
stafanir til þess að tryggja frið-
inn, fyrst og fremst takmörkun
vigbúnaðar, er nauðsynlegri en
nokkra sinni áður, en um leið er
samkomulag um afvopnunarmálin
meiri vandkvæðum bundið en áður.
ITjer skal ekki mn það rætt,
bvort ástæða sje til að efast um
friðarvilja Nazistastjómarinnar-
En víst er. að tortrygni í garð
Nazista er staðreynd, sem ræður
inestir um úrslit. þeirra mála, sem
snerta vemdun friðarins. Frakkar
og fylgismenn þeirra þora ekki að
gefa Hitler vopn í hendur. Þeir
óttast, að hann noti þau til þess
að knýja firam breytingar á landa-
mærum Þýskalands. „Hernaðar-
legir yfirburðir Frakka eru því
besta vernd friðarins i Evrópu“,
segja Frakkar. Þeir vilja eklti
veita Þjóðverjum heraaðarlegt
jafnrjetti eins og nú er ásatt í
Evrópu.
Englendingar, Bandaríkjamenn
og Italir hafa gert sjer mikið far
um að afvopnunarfundurinn yrði
ekki árangurslaus. Fyrir nokkru
komu þessar þjóðir og Frakkar’
sjer saman um miðlunartillögu.
Aðalatriði hennar era þessi: ,Byr.j-
að verður með 4 ára reynslutíma. A
iessu tímabili má engin þjóð auka
vígbúnað sinn frá því sem nú er.
Alþjóðanefnd á að hafa eftirlit
með vígbúnaði þjóðanna á þessu
tímabili. Að reynslutímanum lokn
um eiga þær þjóðir, sem mestan
vígbúnað hafa, að byrja að draga
úr vígbúnaði sínum- I afvopnun-
ersamningnum á að vera nákvæm-
lega tiltekið hve mikið skuli dreg’-
ið úr vígbúnaði þessaim þjóða og
iunan hvaða tíma. Með fram-
kvæmd afvopnunarsamningsins að
reynslutímanum loknuni eiga Þjóð
verjar að fá hernaðarlegt jafn-
■jetti við aðrar þjóðir. Þessar til-
ögur voru lagðar fyrir þýsku
stjórnina og- hún svaraði, að hún
gæti ekki fallist á þær, nema Þjóð
erjum verði leyft þegar í byrjun
eynslutímabilsins að afla sjer
varnarvopna, sem Þjóðverjum eru
bönnuð samkvæmt firdðarsamning-
unum. Meðal þes^ara vamarvopna
sem Þjóðverjar heimtuðu strax,
efu: stórar fallbyssur, ,,tanks“,
kafbátar og- flugvjelar til hern-
aðar. En Þjóðverjar fengu ekki
leyfi til að afla sjer þessaira vopna
Að minsta kosti Frakkar, Eng-
lendingar og Bandaríkjamenn
vilja ekki leyfa Þjóðverjum að
auka vígbúnað sinn frá því sem
nu er. Árangur afvopnunarfund-
arins á að vera minkun en ekki
aukning vígbúnaðar, segir enska
,-i jórnin.
Eftin þetta sagði Þýskaland sig
úr Þjóðabandalaginu og kvaddi
fulltrúa sína á afvopnunarfundin-
um heim. Nazistastjórnin rökstyð-
ur þessar aðgerðir með því að
hin stórveldin vilji ekki veita,
Þýskalandi hernaðarlegt jafn-
rjetti og að Þjóðverjar vilji ekki
standa áfram á rjettlægri grund-
velli en aðrar þjóðir. I langri út-
varpsræðu fullvissaði Hitler heim
inn um friðar- og sáttavilja Naz-
istastjórnarinnatP. — Jafnhliða úr-
■sögninni úr Þjóðabandalaginu hef
iv þýska stjórain rofið ríkisþingið
og landsþingin þýsku. Nýjar rík-
■ isþingskosningar eiga fram að
fara 12. nóv. Með þessu vill Hitl-
er gefa þjóðinni tækifæri til að
láta í ljós afstöðu sína til stjórn-
araðgerðanna í utanríkismálunum.
Ursögnin úr Þjóðabandalaginu
kom öllum á óvart og vakti svo
mikinn felmt, að menn mintust
ósjálfrátt daganna í júlí 1914,
þegar heimsstríðið nálgaðist hröð
um skrefum.
Mönnum er yfirleitt ekki Ijóst,
hver tilgangurinn er með úrsögn-
inni úr Þjóðabandalaginu ■ — Sá
möguleiki er hugsanlegur, að Hitl-
er búist við að geta á þennan hátt
þröngvað stórveldunum til þess að
slaka til í afvopnunarmálunum. —
Það er t. d. hugsanlegt, að Hitler
segi við stóiFveldin: Þýskaland er
reiðubúið til þess að ganga aftur
í Þjóðabandalagið, ef við fáum
heraaðarlegt jafnrjetti. En það er
þó mjög óvíst að þetta bragð
hepnist, þótt Hitler kynni að liafa
það í huga. Annar möguleiki er
líka hugsanlegur. Ætla Nazistar
nú að taka sjer sjálfir rjettinn
til þess að auka vígbúnað Þjóð-
verja? Hinar margorðu þýsku yf-
irlýsingar segja ekkert um þetta.
En að margra áliti líta Nazistar
svo á, að Þjóðverjar sjeu leyst-
ir frá afvopnunanákvæðum friðar-
samninganna, þar sem sig-urveg-
aiarnir hafi ekki efnt afyopnun-
arloforð sín. Þýskaland hafi því
sagt sig úr Þjóðabandalaginu og
ætli sjer nú að auka vígbúnað
sinn. Þessi skoðun kemur m. a.
frarn í ,,Le Temps“, málgagni
franska utanríkismálaráðuneytis-
ins, í mörgum hægriblöðum á
Norðurlöndum og víðar. Friðurinn
í Evrópu eiri óneitanlega í alvar-
legri hættu, ef svona er ástatt.
Því Frakkar horfa varla aðgerðar-
lausir á það að Nazistar auki
vígbúnað Þýskalands- En fyrst um
sinn bíða stjórnir stórveldanna
látekta, þangað til þær sjá, hvað
Nazistar ætla sjeirt nú að gera.
Þjóðabandalaginu er það eðli-
lega mikill hnekkir, að Þýskaland
liefir sagt sig úr því. Fjögur stór-
veldi, Þýskaland, U. S. A., Rúss-
land og Japan, standa nú utan við
Þjóðabandalagið. Það getur varla
kallast alþjóðabandalag eftir
þetta. Og afvopnunarfuiuþirinn er
lamaður. Fyirét um sinn hefir lion-
um verið frestað um stundarsakir.
Erlendis hefir úrsög*n Þýslca-
land verið alt annað en vel tekið.
Flest blöð í U. S. A. tala um
vaxandi stríðhættu í Evrópu. —
Enska blaðið „Sunday Times“,
nákomið ensku stjórninni, kallar
úrsögnina „eitt hið mesta glappa-
skot í veraldarsögunni“. „Times“
segir, að Hitler mun mæta öllum
fídlbyssum álfunnar, ef hann
reyni að ógna með byssustingj-
unum. Og Duff-Cooper undir-
stjómarherra í enska hermálaráðu
neytinu sagði í ræðu 16. 1). m.:
,,Aldrei áður hafa menn sjeð
nokkra þjóð biia sig undir stríð
með öðrum eins ákafa. og Þjóð-
verja nú. England ætlar að snú-
ast á móti sjerhverri þjóð, sem í
eiginhagsmuna skyni reynir að
stofna friðnum í Evrópu í hættu“.
Hitlar fær vafalaust traustsyfir-
lýsingu kjósendanna 12. nóvbr. I
fvrsta lagi eru allin flokkar bann-
aðir nema Nazistaflókkurinn. —
Þar að auki hefir úrsögnin úr
Þjóðabandalaginu vafa.laust elft
aðstöðu Hitlers innanlands. En úr-
sögnin hefir aukið andúðina gegn
Nazistum erlendis, aukið stjórnmála
tortrygnina og lamað Þjóðabanda
lagið á tímabili, þegar þörfin á
öflugu Þjóðabandalagi eri meiri
en nokkru sinni áður síðan heims-
ófriðnum lauk.
Khöfn 17. okt. 1933.
P.