Morgunblaðið - 04.10.1934, Page 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Útget.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltstjörar: Jön Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Rltstjörn og afgrelBsla:
Austurstrœti 8. — Slml 1*00.
Auglýslngastjörl: B. Hafberg.
Augtýslngaskrifstofa:
Austurstræti 17. — Slml 8700.
Heimaslmar:
Jön Kjartansson nr. 3742.
Valtýr Stefánsson nr. 4220.
Árnl Óla nr. 304S.
E. Hafberg nr. 3770.
Áskriftagjald:
Innanlands kr. 2.00 6. mánuBl.
Otanlands kr. 2.60 á mánuBi
1 lausasölu 10 aura eintaklB.
20 aura meB Lesbök.
„Úrskurðurinn"
og efri deild.
Jeg hefi verið að hugleiða
úrskurð forseta um skipun efri
deildar, og komist að þeirri
niðurstöðu, að fyrir hans að-
gerðir sje efri deild ólöglega
skipuð.
Til efri deildar ber, með nú-
verandi tölu þingmanna að
kjósa 16 þingmenn, með hlut-
falískosningu. Fram eru bornir
fimm listar með 18 nöfnum sam
tals. Það er því stungið upp á
fleiri mönnum en kjósa skal,
og verður þá kosning að fara
fram. Alt annað er skýlaust
brot. á þingsköpum.
Um það, hverjir hafi rjett til
þess að bera fram lista, segir
í 48. grein þingskapanna: ,,Þeir
þingmenn, er komið hafa sjer
saman um að kjósa-'allir sömu
menn í sömu röð, afhenda for-
seta, þegar til kosninga kemur,
lista yfir þá í þeirri röð.“
Eftir þessu voru því listarnir
fullkomlega lögmætir, nema ef
vera skyldi listi H.jeðins Valdi-
marssonar, vegna þess, að
H. V. hafði lýst yfir, að
hann og hans flokkur ætluðu að
kjósa aðra menn í annari röð,
eða A-listann. En þetta var nú
einmitt listinn, sem forseti tók
ífíldan!
Hinir listarnir voru tvímæla-
laust gildir og forseti hafði því
enga heimild til þess að ,,úr-
skurða“ neitt um þá. Honum
bar aðeins ein skylda, og hún
var sú, að láta kosning fara
fram, úr því að stungið var upp
á fleiri mönnum en kjósa skyldi.
En í stað þess úrskurðar for-
seti tvo af listunum út, með
hreinum tylliástæðum, gagn-
stæðum þingsköpum, og kýs
þ£.nnig einn þingmenn til efri
de’Idar.
Efri deild hefir því alls ekki
verið skipuð samkvæmt þing-
íköpum, sem mæla svo fyrir,
þingmenn til hennar skuli
Insnir af sameinuðu alþingi með
blutfaílskosningu. — Þingmenn
hafa gert tillögur /sínar, með
því að bera fram lista, en kosn-
ing hefir ekki fram farið.
Hitt á ekki að koma þessu
máli neitt við, hvort einhverjir
ákveðnir stjórnmálaflokkar eru
hræddir um, að kosningaúrslit-
in komi sjer illa fyrir þá. En
þetta mun þó hafa verið látið
ráða hjer. Hagsmunir stjórnar-
flokkanna hafa verið settir lög-
um ofar.
Hjer er um mjög alvarlegt og
afleiðingai'íkt athæfi að ræða,
ef til vill enn alvarlegra, en
menn grunar í fyrstu. Alþingi
Lögleysur og ofbeldi á Alþingi.
Rauðliðar láta forseta sameinaðs þings „úr-
skurða“ 16 þingmenn til efri deildar.
Þingmenn sviftir kjörfrelsi, málfrelsi og
atkvæðar jetti!
Klukkan 1 í gær var enn
haldið áfram þingsetningunni
og var það þriðji dagurinn sem
fór í þá athöfn. Skyldi nú
haldið áfram þar sem frá var
horfið á þriðjudag, það er, að
kjósa 16 þingmenn til efri
deildar.
Athöfnin í gær hófst með því,
að Jón Baldvinsson forseti sam-
einaðs þings gat þess, að 1 nokk-
urt óefni væri komið með kosn-
inguna til efri deildar, þar sem
risin væri deila milli flokkanna.
Hann kvaðst eigi sjá ástæðu til
að leyfa- frekari umræður, en
myndi taka málið til úrskurðar.
Forseta-„úrskurður.“
Því næst dró Jón Baldvinsson
skjal upp úr vasa sínum, sem
hann sagði að væri forsetaúr-
skurður og tók að lesa. Þessi
,,úrskurður“ Jóns Baldvinsson-
ar var svohljóðandi:
„Við kosningar til efri deild-
ar Alþingis hafa komið fram
fimm listar. Á A-Iistanum eru
9 nöfn alþingismanna úr Al-
þýðuflokknum og Framsóknar-
flokknum, en þeir flokkar,
ásamt hv. þm. Vestur-ísfirð-
inga, sem er utanflokka hafa
borið þennan lista fram. Á B-
listanum, lista Sjálfstæðisflokks
ins eru 6 alþingismenn úr þeim
flokki. Þingmannatala á hvor-
um þessara lista um sig, er hlut-
fallslega sú, er þessir flok*kar,
er að listanum standa, geta eft-
ir atkvæðamagni sínu í þing-
inu kosið til efri deildar Al-
þingis.
Þessir listar eru því bornír
fram í samræmi við úrslit kosn-
inga og í samræmi við efni
stjórnarskrárinnar frá 1934. —
Úrskurða jeg þá lista gilda.
Samkvæmt 2. grein stjórnar-
skrárinnar frá 1934, á þriðjung-
ur þingmanna að eiga sæti í
efri deild, en sje ekki unt, að
skifta til þriðjunga í deildirnar,
eiga þeir þingmenn, einn eða
tveir sem umfram eru, sæti í
neðri deild. Nú er taía alþing-
ismanna 49, og ber því að kjósa
16 alþingismenn til að taka sæti
í efri deíld Alþingis. En saman-
lögð tala alþingismanna á áður-
nefndum tveim listum er eigi
nema 15.
Á fundinum í gær lýsti forseti
er falið ægilegt vald, sjálft lög-
gjafarvaldið. Það verður því
að reisa því rammar skorður
og kveða ríkt að því, hvernig
samkoma með slíku valdi skuli
skipuð. Þetta er líka gert, í
stjórnarskrá og þingsköpum.
Meðal þessara einkenna, sem
greina alþingi frá öðrum sam-
komum, er skipun deildanna.
Ef hún fer fram utan við þessi
lög, þá má spyrja: Er hjer lög-
legt Alþingi að starfa? Hvað
seg.ja dómstólar, ef til þeirra
verður leitað um gildi þeirra
laga, sem þannig skipað alþingi
afgreiðir?
Stjórnin á vitanlega mest á
hættu, ef hún ber sín mörgu
mál fram og fær þau afgreidd
af alþingi, sem ekki er skipað
lögum samkvæmt.
Magnús Jónsson.
eftir lista frá Bændaflokknum,
en hv. 10. landskjörinn svaraði
því, að Bændaflokkurinn óskaði
ekki eftir því, að kjósa til efri
deildar. Bar þá hy. 2. þingm.
Reykjavíkur fram lista, eí*
hlaut einkennið C-listi og var
á þeim lista nafn Þorsteins
Briem. Eftir fundarhlje, er veitt
var samkvæmt ósk hv. 10. land-
kjörins, kom eigi fram flokks-
listi frá Bændafjokknum, en hv.
þm. Vestur-Húnavatnssýslu, bar
fram lista er merktur var D-
listi og var á þeim lista nafn
Hjeðins Valdimarssonar og loks
kom fram listi frá hv. 10 land-
kj., er hlaut einkennið E-listi,
með nafni Magnúsar Torfason-
ar.
/
Með þeirri breytingu á stjórn
arskipunarlögum landsins sem
samþykt var til funnustu á
auka-Alþingi 1933 og með nýj-
um kosningalögum sem sett
voru samkvæmt hinni nýju
stjórnarskrá er gerð stórfeld
breyting á öllu fyrirkomulagi
kosninga til Alþingis og stjórn-
málaflokkum og sjerstaklega
þingflokkum veittur meiri rjett
ur en áður. Þannig er það lög-
bundið að það skuli standa á
kjörseðli kosninga til Alþingis
í hvaða flokki frambjóðandi sje.
Þó að mönnum sje einnig heim-
ilt að bjóða sig fram til þings
utan flokka, þá gerir stjómar-
skrá og kosningalög aðallega
ráð fyrir því, að kosið sje um
flokka.
Umbjóðendur þingmanna,
kiósendurnir hafa við síðustu
Alþingis-kosningar hjer á landi
í raun og veru fyrsta sinni kos-
ið eftir flokkum. Á Alþingi eiga
þingflokkar því að hafa þann
rjett og þær skyldur, sem kosn-
inearnar hafa veitt þeim, en
hvorki meiri nje minni. Bænda-
flokkurinn hefir atkvæðamagn
til þess, að kjósa einn alþing-
ismann til efri deildar en það
hefir ómótmælt verið borið
fram af einum alþingismanni
úr Bændaflokknum, að sá flokk
ur óski ekki eftir því, að kjósa
þingmann til efri deildar.
Jeg tel ekki að Bændaflokk-
urinn geti skotið sjer undan því,
að eiga einn alþingismann í
efri deild, en heldur ekki að
einstakir þingmenn geti borið
fram lista með nafni eða nöfn-
um alþingismanna úr öðrum
flokki, sem hefir uppfylt þá
skyldu að leggja fram lista við
kosninguna, með jafnmörgum
nöfnum og sá flokkur á rjett
á að kjósa til efri d.eildar, og
heldur ekki með nafni eða nöfn
um alþingismanna úr eigin
flokki, ef það er ekki flokks-
listi. Þá er komið út fyrir þau
takmörk, sem stjórnarskrá og
kosningalög gera ráð fyrir.
Háttvirti 10. landskjörinn
hefir svarað fyrirspurn um það,
hvort E-listinn sje listi Bænda-
flokksins, að það muni sjást
við atkvæðagreiðslu. — Verður
því ekki hægt að líta svo á, að
E-listinn sje listi Bændaflokks-
ins. Heldur eigi verður D-list-
inn talinn listi Bændaflokksins,
það er tvímælalaust ólöglegt,
að bera fram lista tneð nafni
alþingismanns úr öðrum flokki,
svo sem gert er með D-listann,
í því skyni að skjóta sjer und-
an því, að koma fram með
flokkslista.
Er það því úrskurður minn
að vísa D-listanum og E-listan-
um frá, og koma þeir því eigi
til atkvæða.
C-listinn er fram borinn af
2. þingm. Reykvíkjjiga í sam-
ráði við formenn tveggja meiri
hlutaflokkanna á Alþingi. —
Hann kvaðst bera þenna lista
fram í því skyni, að fylla lög-
lega tölu alþingismanna til efri
dpildar og stinga upp á alþing-
ismanni úr Bændaflokknum, er
eigi hafði komið fram með lista,
þótt hann hefði atkvæðamagn
til þess að kjósa einn mann til
efri deildar, og jafnframt lýsti
háttv. 2 þm. Reykvíkinga því
yfir, að hann myndi taka sinn
lista aftur, ef Bændaflokkurinn
bæri fram flokkslista.
Nú hefir það eigi orðið, svo
sem áður er takið fram. Verður
að fallast á, að meirihlutaflokk-
um þingsins beri skylda til þess
að sjá um, ef á brestur, að Al-
þingi verði starfhæft samkvæmt
úrslitum alþingiskosninga. Það
er og í samræmi við anda og
tilgang hinnar nýju stjórnar-
skrár og hinna nýju kosninga-
laga og þá einnig í samræmi
við þingsköp alþingis.
Jeg úrskurða því, að C-Iistinn
sje löglega fram borinn.
Þar sun D-lista og E-lista
hefir venð vísað frá. er eigi
stungið upp á fleiri alþingis-
mönnum til efri deildar Alþingis
en kjósa á þangað samkvæmt
stjórnarskránni og eru þá kosn-
ir til efri deildar“:
(Las svo J. Bald upp nöfn
hinna 16 þingmanna, er hann
„úrskurðaði til efri deildar).
Umræður ekki leyfSar.
Er Jón Baldvinsson hafði lok-
ið lestrinum risu ýmsir þing-
menn úr sætum sínunj og kröfð-
ust þess að fá að ræða þenna
,,úrskurð“ forseta.
Umræður verða ekki leyfð-
ar, var svar Jóns Baldvinssonar!
Atkvæðagreiðsla ekki leyfð.
Kröfðust þá þingmenn þess,
að þessum furðulega úrskurði
yrði skotið undir atkvæði þing-
manna, en þingsköp mæla svo
fyrir, að þetta skuli gert, ef
krafa um það kemur fram frá
nægilega mörgum.
Atkvæðagreiðsla um úrskurð-
inn verður ekki leyfð, var svar
þins frjálslynda(!) forseta,
Jóns Baldvinssonar.
Ofbeldinu mótmælt.
Þegar bert var, »ð forseti
Sameinaðs þings var staðráð-
inn í að beita fáheyrðu ofbeldi,
varð um stund all-róstusamt í
þingsalnum. Þingmenn mót-
mæltu gerræðinu og áheyrend-
ur á pöllunum gerðu óp að for-
seta. En Jón Baldvinsson lýsti
yfir því, að verkefni fundarins
væri lokið, sleit fundi og steig
niður úr forsetastólnum.
Hin „úrskurðaða“ efri deild
kemur saman.
Að loknum þessum hneykslan
lega fundi í Sameinuðu þingi,
skyldu hinar ,,úrsku!rðuðu“
þingdeildir koma saman.
Hófst fundur brátt í efri
deild og fóru kosningar þar
fram. Þó voru ekki mættir
nema 15 þingmenn; Þorsteinn
Briem var þar ekki mættur.
Þessi þingdeild, sem skipuð
var af náð J. Bald. kaus sjer
forseta Einar Ámason; hann
hlaut 9 atkv., Pjetur Magnús-
son 6. Sigurjón Ólafsson vðr
kosinn 1. varaforseti deildar-
innar og Ingvar Pálmason 2.
varaforseti.
Skrifarar voru kosnir þeir
Jón A. Jónsson og Páll Her-
mannsson.
En þegar fram skyldu fara
kosningar í neðri deild, frestaði
stjórnarliðið kosningunum
vegna fjarveru eins þingmanns.
í dag er fjórði dagur þings-
ins og þingið þó óstarfhæft enn
þá. Þessi vinnubrögð stjórnar-
liðsins eru með öllu ósæmileg.
Lögleysurnar — ofbeldið.
Úrskurður sá, er Jón Bald-
vinsson, forseti Sameinaðs Al-
þingis feldi í Sameinuðu þingi
í gær er rangur, bæði að formi
og efni.
Forsetinn hefir ekkert vald
til að úrskurða lista sem ein-
stakir þingmenn bera fram, ó-
gilda. Þetta er alveg tvímæla-
laust. En jafnvel þótt slíkt væri
á hans valdi, verða engin skyn-
samleg rök færð fyrir því, að
listi, sem Hjeðinn Valdimars-
son ber fram og á er nafn
bændaflokksmannsins Þorsteins
Briem, skuli gildur talinn, sem
listi Bændaflokksins, en ekki
listi sem þessi bændaflokksmað-
ur ber fram með nafni annars
samflokksmanns síns, Magnús-
ar Torfasonar.
Þessi úrskurður styðst ekki
við lög eða reglur og ekki við
skynsemi. Hann er bygður á
ofríki og rangsleitni, sem stjórn
arliðið ber sameiginlega ábyrgð
á.
Hitt er svo annað mál og
þessu óskylt að það er rjettlátt
að stjórnarliðar skipi 9 af 16
sætum efri deildar, en það var
auðvelt að tryggja á löglegan
hátt.
Afbrot Jóns Baldvinssonar er
stjórnarliðum til minkunar og
áhrifarík tilraun til þess að
brjóta niður virðingu fyrir þing
ræðinu með því að setja of-
beldi og einræði í stað laga og
rjettar.
Georg Kempff.
orgeltónleikar í Dómkirkjunni.
Alt of fáir hlýddu á orgeltón-
leika þá, er Georg Kempff hjelt í
dómkirkjunni í fyrrakvöld. Þeir
voru ágætir. '
Efniskráin var vönduð og fjöl-
breytt- Fyrst voru lög eftir
Prátorius, Sweelinck og Paehelbel,
en þeir eru meðal lielstu fyrirrenn-
ara Bachs og Hándels. Verk þess-
ara gömlu snillinga eru föglir og
tilkomumikil og nutu þau sín
ágætlega- Bacli og Hándel voru
næstir og náði Kempff hámarki
sínu í G-moll-,,konsert“ Hándels.
t lok tónleikanna var Fantasía.
eftir Liszt yfir sálminn: ,,Ad nos
ad salutarem undam“, og er það
voldugasta orgelverkið sem Liszt
hefir samið- Um þetta verk I.jet
frakknéska tónskáldið Saint-Saéns
svo um mælt, að það bæri langt af
’öllum orgelverkum 19. aldarinnar.
Kom mikilleiki þess vel í ljós í
höijdum orgelleikarans, enda þótt
hjer væri um stytta útgáfu að
ræða, en verkið í heild er mjög
langt.
P. t
Heimatrúboð leikmanna, Vatns-
stíg 3. Samkoma í kvöld kl. 8.
Allir velkomnir.