Morgunblaðið - 11.11.1934, Blaðsíða 4

4
MQRGUNBLAÐIÐ
Sknldaskil
dtgerðarmanna
Framsognræða
Sigurðar Kritsján§sonar.
Upptök málsins.
A liinu reglulega þingi 1933
samþ. þessi háttv. deilcl að skora
á ríkisstjórnina:
„1. að rannsaka og safna skýrsl-
um um fjárhagsástæður og
afkomuhorfur sjávarútvegs-
manna um land alt.
2. að undirbúa tillögur til úr-
lausnar á vandamálum út-
vegsmanna, einkum um ráð-
stafanir af hálfu hins opin-
bera, tU að firra þá vandræð-
um vegna yfirstandandi
krepputíma.“
Þingsályktunartillagan var í sex
liðum, en þessir tveir fyrstu liðir
hennar voru eflaust þeir, sem
flutningsmönnum' þótti mestu
skifta að stjórnin tæki til skjótr-
ar úrlaUsnar. í niðurlagi tillög-
unnar var fram tekið, að stjórnin
skyldi haga svo framkvæmdum
þessa máls, að tillögur hennar yrðu
Jagðar fvrir næsta þing.
Til þess að leyáa af hendi það
verk, sem þingsál. greinir, skip-
aði atvinnumálaráðherra, haustið
1934, þrjá menn í milliþinganefnd
í sjávarútvegsmálum. í nefndina
voru skipaðir: Jóh. Þ. Jósefsson
alþm., Jón A. Jónsson fram-
kvæmdarstjóri og Kristján Jóns-
son erindreki Fiskifjelags Islands.
Hinn fyrst taldi var skipaður
formaður nefndarinnar.
1 marsmánuði, þ. á. sagði Jón
A. Jónsson af sjer nefndarstörf-
um sökum annara skyldustarfa.
Formaður nefndarinnar var og
allmikinn hluta sumars erlendis í
erindum ríkisstjórnarinnar. Þótti
jiví nauðsyn til bera, að skipaður
yrði maður í nefndina í stað J. A.
J. Tók jeg því sæti í nefndinni
í lians stað skv. skipun atvinnu-
málaráðherra síðast í aprílmán,
s. I.
Skýrslusöfnun.
I septembermánuði 1933 setti
nefndin á stofn skrifstofu hjer í
Reykjavík og rjeði skrifstofu-
stjóra, Gunnar Yiðar hagfræðing.'
Setti nefndin sjer það mark, að
safna skýrslum um efnahag allra
jieirra, sem áttu fiskiskip og höfðu
útgerð að aðalatvinnu. Skyldu
efnahagsskýrslur þessar miðaðar
við næstu áramót, áður en rann- i
sóknin hófst, áramótin 1932 og
1933. — Einnig að safna skýrslum
uic rekstraafkomu útgerðarmanna
um land ait á fjórum næstu ár-
um, áður en rannsóknin hófst, eða
árin 1929- -1932 að báðum jæim
árma meðlöklum.
Verk þetta hófst með því, að
safnað var skýrslum um allan
fiskiskipastól landsmanna, alt frá
opnum vjelbátum upp í togara,
— og um eigendur og útgerðar-
menn allra þessara skipa. Síðan
Ijet nefndin prenta eyðublöð fyrír
efnahagsreikninga og rekstrar-
reikninga og sendi hroppstjórum,
bæjarfógetum og lögreglustjórum
á öllum þeim stöðum, sem útgerð
til fiskveiða er rekin. Var þessum
mönnum falið að safna skýrslun-
um, hverjum í sínu umdæmi. En
hverjum skipaeiganda og útgerðar
manni var ritað sjerstakt brjef
með eyðublöðunum.
Starf jietta sóttist seint, og lögðu
þó margir mikla vinnu og fyrir-
liöfn í söfnunina. Varð nefndin þ ví
að fá sjerstaka kunnáttumenn til
jiess að ferðast um aðalútgerðar-
svæðin, til þess að aðstoða við
samningu * efnahagsreikninga og
rekstrarreikninga.
Langtum meiri erfiðleikum var
bundið að fá áreiðanlega rekstrar-
reikninga, heldur en efnahags-
reikninga, og jjví erfiðara, sem
lengra var um liðið. Vil jeg- taka
þetta fram til skýringar því, hve
seint þetta ,verk sóttist. Geri jeg
ráð fyrir, að menn beri jietta vei’k
saman við skýrslusi fnunina um
efnahag bænda, og er þá rjett að
hafa það í huga, að sú nefnd, sem
það verk Ijet vinna, safnaði ekki
skýrslum um búreksturinn, en
aðeins um efnahag'inn, svo sexn
líka var til ætlast.
Nefndinni var það l.jóst, að
áreiðanlegt yfirlit yfir efnahag
útgerðarmanna mætti ekki byggja
eingöngu á framtali þeirra sjálfra,
j)ví margir verða að bygg'ja þar
á minni, sökum ófullkomimxar
bókfærslu. Ákvað nefndin því
strax að safna sjerstökum skulda-
skýrslum hjá lánardrottnum. Ljet
hún því prenta sjerstök eyðublöð
fyrir skuldaframtal og sendi, á-
samt brjefi til skýringar, til allra
opinbex-ra peningastofnan*, kaup-
rnanna, kaupfjelaga, skiftaráð-
anda, lögfræðinga, lækna, skipa-
viðgerðarstöðva, fiskverkunar-
stöðva, frystihúsa, hreppsnefndar-
oddvita o. fl. Brjef Jxessi voru,
1340 að tölu, en alls sendi nefnd-
in út nokkur þúsund brjef.
F j árhagsástæðurnar.
Jafn ótt og skýrslurnar heimt-
ust, var unnið nr þeim á skrlfstofn
nefndarinnar. Unnu þar framan
af tveir menn auk skrifstofustjór-
ans, en frá því í mars og til ágúst-
loka unnu þar fjórir menn auk
skrifstofustjóra.
Efnahagsreikninga fjekk nefnd-
in frá 877 útgerðarmönnum og út-
gerðarfyrirtækjum. Slcortir ekki
mikið á að þar s.jeu kómnir þeir
útvegsmenn, sem hafa útgerð til
fiskveiða að aðalatvinnu.
Ur þessum efnahagsreikningum
var unnið á þann hátt, að hver ein
asti Iiður hvers reiknings var
sannprófaður af þeirri gagnrýni,
sem við varð komið og eftir því,
sem gögn fengust til. Voíux þeir
síðan leiðrjottir eí'tir þeiri-i niður-
stöðu, sem að verð komist, og voru
kunnáttunxenn í þessari grein til-
valdir á skrifstofuna. Var þetta
geysimikið verk, og er ekki því að
leyna, að efnahag'sreikningarnir
breyttust mjög mikið við þessa
Sigurður Kristjánsson.
eudurskoðun. Eignir læklcuðu ali-
mikið við þessar leiðrjettingar.
Lækkaði verð skipanna mjög víða,
og fór nefndin þar mest eftir aldri
og stærð skipanna, og einnig því,
hvernig. á flokkun (klössun)
stóð; að því er stærri skipin snerti.
Þar sem vafi þótti á leika, var
leitað vitnisburðar kunnugra.
Skuldir breyttust og mjög mik-
ið, því skuldaframtal skipaeig-
anda var allsstaðar borið sarnan
við skuldaspjalskrá þá, sem sam-
in hafði verið eftir skuldafram-
tölum lánardrotna, og það haft,
sem rjettara reyndist. Hinsvegar
var hlutafje og annað stofnfje
allsstaðar di'egið frá skuldum
fjelaga. Greini jeg 'eigi nánav' frá
þeim aðferðum, sem nefndin beitti,
til þess að komast, að sönnu um
efr.ahag' hvers c-nstaks. En þegar
endurskoðun jxessari og leiðrjett-
ingum var lokið, voru reikningar
úr hverjum hreppi flokkaðir í
fjóra efnahagsfJolika. í 1. fl. eru
taldir allir þeir útgerðarmenn,
sem skulda minna en 50% móti
eignum, í 2. fl. þeir, senx slculda
50—75% móti eignum, í 3. fl. þeir,
sem skulcla 75—100% móti eigtx-
um, og í 4. fl. þeir, sem skulda
yfir 100% inóti eignum.
fr þessum reikningum var síðan
g.jÖrt efnahagsyfirlit fyrir hvern
hrepp með þessari flokkaskift-
ingu; hreppayfirlitin síðan dregin
saman í yfirlit eftir sýslum og'
kaupstoðum, og loks úr því unnið
landsvfirlit, alt eins og sjá má
í skýrslum þeim, sem nú er nær
lokið prentun á, og' fengnar verða
þingmönnum einhvern næstu daga.
Togaraútgerðin var höfð sjer-
stök, og eitt landsyfirlit gjöt um
hana.
Eigendur srnærri skipa en tog-
ara eru í jxessu yfirliti 856 að
tölu. Af jxeim eru:
26,6% móti eignum
63,2% —
89,3% —
142,8% — —
I 1. fl. 272
í 2. fh 178
I 3. fl- 164
í 4. fl. 242
AIIs eru eignir þessara manm
kr. 16.219.118,00 — en skuldi
kr. 14.039.532,00. Skuldir mót
eignum jxannig 86,6%.
Eignir togaraeiganda reyndus
aS vera nákvæmlega jafn mikla
og bátaeiganda, eða lcr. 16.219.11!
—en skuldir kr. 12.481.918,00
Skuldir þeirra móti eignum þann
ig 77%.
wAlt af sama qæ|ða bragðið".
▼ —
Það kemur af sjálfu sjer ef notað er
nrómakaffi
llur oi mrartnUi r
mjög fallegir.
Eftirmiðdags 09 kvatdkjólar
fegursta tíska.
Silkikjólaeini. nýjasti móður.
(Crepe. Lame, Georgette, Diagonal, Velour,
Cifon, Brocade og s frv.).
Silkikjólaefni frá 3.50. Silkisokkar frá 1.95.
Skinnhanskar, Káputau, margar tegundir.
Sijkinærfatnaður frá 6.50 og m. fl.
Verslun
Krisfínar Sigurðardótfur,
Laugaveg 20 A. • Sími 3571.
Efnahagur xxtvegsmanna lands-
ins, þeirra er Iiafa, xitgerð að að-
alatvinnu reyndist að vera þessi:
Eignir samtals kr. 32.438.236,00
Slculdir samtals — 26.521.450.00
Skuldir móti eignum 81,8%
Yfirlit þétta sýnir, að fjárhags-
ástæður útgerðannanna ern orðn-
ar stórum vei-ri en fjárhag'sástæð-
ur bænda, því eftir því efnahags-
yfirliti, sem landbúnaðarnefndih
Ijet gera, vorn eignir þeirra, er
hafa landbxinað að aðalatvinnu-
gi*ein, 63 milj. kr. en skuldir
33 milj. kr. — Er jxó vitað, að
fjárhagur útgerðannanna er tals-
vert lakari nú, heldxxr en þetta
yfirlit sýnir. jxví au tvö ár, sem
nú eru bráðum liðin, frá jxeinx
tíma, er efnahagsskýrslur þessar
eru miðaðai' við. hefir útgerðin
verið. rekixx með tapi.
Rekstrarafkoman.
Athugun nefndarinnar á rekstr-
arafkomxx xitgerðarínnar náði yí'ix'
4 ár, árin 1929—1932. Rekstrar-
reikningar þeir. s m nefndin hafði
til þess að býggja á athuganir sín-
ar, vorxx samtals 1922. Skiftust
Jxeir á árin sem hjer segir:
Ár. 1929 — 342 reikningar.
— 1930 — 454 --
— 1930 — 454
— 1931 — 516 --
— 1932 — 610 --
- Yfirleitt voru Jxað s; erri xit-
gerðarfyxnrtækin, sem rekstrar-
reilcniixgar ekki feugust frá- Er
jietta eðlilegt, þeg'ar athugað er
hve ófullkomin reikningsfærslan
hlýtur að verða hjá jxeim xxtgei’ð-
arfyrirtækjum, senx ekki Iiafa ráð
á því að hafa sjorstakt skrifstofu-
hald, svo sem er uixx mikinn hlxxta
smæri-i útgerðarinnar.
Nefndin telur jxað áreiðanlegt,
að athixgxin sxx, sem hún hefir hygt
á rekstrarreikningimum, sýni
i'jetta tnynd af rekstrarafkom-
unnr. að því undanskildu, að hxxn
sýnir elcki heildai’tap og gróða
nllra útgerðarfyrii’tækja á land-
iim. Til þess að komast að raun
um Jxað, lxefir nefndin þurft að
hafa fyi’ir hendi reksti’arreikninga
fi'á þeim öllum, fyrir öll Jiessi ár.
En J>að liefði aftur raskað rjettum
niðurstöðum í öðrixrn atriðum, Jxví
það er einkum hin óreglulega xxt-
ger-ð, sem reikninga vantar frá.
Við endurskoðun, leiðrjettingar