Morgunblaðið - 25.07.1935, Blaðsíða 4

Fimtudaginn 25. júlí 1935,
SHP5

MORGUNBLAÐIÐ
msm
Frá landsmálaíandunum.
Mestur áhugi fyrir störmálunum
Eftir Sigarð Kristjánsson.
Margur mundi ætla það að ó- megnugir þess að sjá fólkinu fyrir
reyndu, að lítið þýddi að tala um sómasalnlegu lífsviðurværi.
stórpólitík úti um bygðir landsins. Á fundunum gátu Framsóknar-
Folkið vildi á hverjum stað hekt
heyra, hvað gera ætti fyrir sveit-
ina þess: hvaða ár ætti að brúa,
hverjir féngju síma og hvaða
styrkir flytu inn í hjeraðið úr
ríkissjóði.
Auðvitað lætur fólkið sig þa#
miklu skifta, hvað ríkissjóður er
megnugur að láta af hendi rakna
til aukinna lífsþæginda fyrir
fólkið, og þá auðvitað líka, hvern-
ig því er úthlutað. En synd væri
að segja það, að íslenskir kjósend-
ur sæu ekki annað í landsmálum,
en það sem smátt er og nefinu
næst. Stórmálin voru það, sem
mesta athygli vöktu á hverjum
fundi. En í einkaviðræðum kom
þó allra gleggst í 1 jós, hvaða mál
voru flestum efst og ríkast í huga.
Alveg ósjálfrátt urðu stórmálin
altaf viðræðuefnið: Fjárhagur rík-
issjóðs, ástand aðalatvinnuveg-
anna og afkomuhorfur þeirra,
utanríkisverslun landsmanna og
viðskiftasamningar við önnur ríki
— og síðast en ekki síst sjálfstæði
iandsins. En í sambandi við alt
þett? var auðvitað flokkaskift-
iagin í landinu tíðast umræðuefni
Töldu allir það vel farið, að flokks
línurnar skýrðust og hræsni o
yf'irdrepsskapur „milliflokka“, er
sig svo kalla, ljetti af, svo að
menn næðu að berjast í björtu. -
Virtist mjer sá skilningur vera
< vðinn almennur, að stefnurnar
■ æru aðeius tvær og baráttan milli
t.eggja höfuðfylkinga: Barátta
hins e idlega frjálsa manns fyrir
frelsi sínu, gegn hinni austrænu
þrælahaldsstefnu, barátta íslend-
ingsins gegn hinu andlega gula
innrásarliði, einvígi sjáfstæðis
stexnunnar og sósíaUsmans.
menn ekki neitað því, að eyðsla
undanfarinna ára hefði verið
svona óstjórnleg. Þeir gátu ekki
neitað því, að flest árin hefði ver-
ið miljóna tekjuhalli á ríkisbúinu.
Þeir gátu ekki neitað því að skuld
ir ríkisins hefðp tvöfaldast á þess-
um árum, þrátt fyrir hina óskap-
legvi skattheiaitu.
Hver var þá vörnin ?
Hún var sií að afneita ríkisstjórn
um áranna eftir 1927. Þeir sögð-
ust hafa tekið við í fyrra, tekið
við öllu í botnlausum skuldum —
af „íhaldÍHu“ !
Fjárstjórnin.
Samkvæmt landsreikningunum
er eyðsla ríkissjóðs þau 8 ár, sem
Framsóknarflokkurinn hefir haft
fjárstjórnina á hendi kr. 133 mil-
jónir.
Miðað við fámenni og fátækt
íslensku þjóðarinnar er þessi upp-
hæð svo óskapleg, að alþýða
manna fær varla skilið, hvernig
hægt hefir verið að reita þetta
saman. Sannleikurinn er líka sá,
að talsvert af þessari eyðslu verður
skuldaarfur til næstu ára. En
hversu nærri gjaldþolinu er geng-
ið, sjest best, ef athugað er, að s.
1. ár, þegar nálega enginn atvinnu-
rekstur í landinu bar sig, hefðu
landsmenn orðið að greiða í ríkis-
sjóð nálega 40% af öllum útflutt-
um verðmætum frá landinu, ef
standast hefði átt útgjöldin, því
verðmæti útfl. vara var kr. 44,8
milj., en útgjöld ríkissjóðs kr. 17,4
milj., eða 39% af útflutningnum.
Almenningur skilur fullglögt,
að þarna b’ggur að verulegu leyti
orsök þess, hversu framleiðendur
til lands og sjávar eru aðþrengd-
Þá var þessum minnislausu mönn
um bent á það, að síðan árið 1927
hafa Sjálfstæðismenn aldrei mynd-
að stjórn og öll þessi ár verið í
minnihluta á Alþingi, að Fram-
sóknarflokkxirinn hefir farið með
stjórn öll þessi ár, flest þeirra
átt alla ráðherrana, öll árin haft
stjórnarformennskuna og öll árin
átt fjármálaráðherrann.
Úr þessu vígi var þá flúið, flúið
alla leið aftur til stríðsáranna og
búist þar til varnar. Vörnin var
í því fólgin, að bera umfram-
greiðslur ríkissjóðs á Framsóknar-
tímabilinu saman við umfram-
greiðslur stríðsáranna. Þá var
þeim bent á, að í því feldist all-
þungur dómur um fjárstjórn
þeirra, ef þeir findu eyðslu sinni
og áætlunarskekkjum engan sam-
anburð, nema á styrjaldartímum
— hinni mestu óold, sem menn
ræki minni til. Var þeim bent á
að taka samanburðinn nær, eða
í stjórnartíð Sjálfstæðismanna á
árunum 1923—1927. En tíl þess
voru þeir ófáanlegir.
Úr styrjaldarvíginu hrökluðust
þeir, og nú var búist til varnar í
ókomna tímanum. — Sögðu þeir
Framsóknarfulltrúarnir, að nú
væri runnin upp með Eysteini al-
veg ný fjárstjórnar gullöld. Nú,
árið 1935, mundi í fyrsta sinni
standast á fjárlög og landsreikn-
ingur, því nú hefði alt verið rjett
áætlað, og alls sparnaðar væri
gætt í meðferð ríkisfjár og um-
framgreiðslur ekki leyfðár.
Þetta vígi lijeldu þeir í fyrstu
að væri ótakandi, af því að árið
var ekki hálfnað og því enginn
landsreikningur til að bera saman
við fjárlögin.
En þá var bent á það, að fjár-
lögin fyrir 1935 væru útgjaldá-
haistu fjárlög, sem nokkurntíma
hefðu verið samþykt á Alþingi ís-
lendinga, og að það sýndi ekki
sjerlega mikínn sparnaðarhug,
hefðu og skattar verið hækkaðir
meira en dæmi væru áður til á
einu ári, eða um 2—3 miljónir
króna. En .þó væru ekki litlar
líkur fyrir því, að enn yrði tekju
halli í stórum stíl hjá ríkissjóði,
og var í því sambandi vitnað í
það bitlingaflóð, sem braust út
með valdatöku núverandi stjórn-
ir orðnir, og atvinnuvegirnir lítt ar.
Til fróðleiks þeim, sem ekki
hafa áður fengið útsýn yfir þetta
nýja bitlingaflóð, set jeg hjer
skrá, og þó hvergi nærri tæmandi,
yfir nýjar greiðslur, sem til er
stofnað úr ríkissjóði og sveitar-
sjóðum, ýmist með lögum eða
stjórnartilskipunum.
Aukið starfsmannahald í tíð
núverandi stjórnar.
1. Eftirlit með opinberum
rekstri þrjú þriggja manna
ráð, samtals 9 menn.
2. Eftirlit með sjóðum, 3 menn.
3. Stjórn markaðs- og verðjöfn-
unarsjóðs, 9 menn.
4. Samkvæmt lögum um verka-
mannabústaði. 5 manna stjórn
og fulltrúar einn eða fleiri í
hverjum kaupstáð og kaup-
túni. Sennilega um 80 menn.
5. Síldarútvegsnefnd. 5 manna
stjórn, 5 varamenn og fjöldi
starfsmanna, líkl. um 20 menn
alls.
6. Vinnumiðlunarskrifstofur. 5
manna stjórn í hverjum kaup-
stað auk starfsmannaliðs, alls
að minsta kosti 50 manns.
7. „Rauðka“. 5 manna stjórn og
minsta kosti 4 á skrifstofu,
alls 9 menn.
8. Fiskimálanefnd. 7 manna
stjórn og 6 starfsmenn, 13
menn alls.
9. Mjólkurverðlagsnefnd, 5 menn
10. Mjólkursölunefnd. 5 menn.
11. Kjötverðlagsnefnd. 5 menn
12. Innflutnings- og gjaldeyris-
nefnd. Þar taka nií laun um
20 menn, en þegar núverandi
stjórn tók við völdum var
starfslið þetta hálfu fámenn-
ara.
13. Búnaðarmálastjórn. Sigurður
Sigurðsson og Metúsalem
Stefánsson, báðir settir á eftir
laun, alls ca. 10 þús. kr. á ári,
til þess að rýma fyrir Stein-
grími Steindórssyni.
14. Síldaruppbótarnefnd. Skipuð
5 mönnum.
15. Stjórn síldarverksmiðjanna.
Fjölgað um tvo.
16. Útvarpsráð. Fjölgað um tvo í
xxtvarpsráði, og bætt við tón-
listarstjóra.
17. Tryggingarmálanefnd. 5 menn
og einn starfsmaður.
18. Skuldaskilasjóður bátaútvegs-
manna, 3ja manna stjórn og
einn starfsmaður.
19. Bexklavarnastjóri. Laun 10.000
kr. og ferðakostnaður.
20. Spítalanefnd. 5 menn.
21. Fasteignalánanefnd. 3 menn.
22. Lögfræðinganefnd. Skipuð
þrem mönnum.
23. Bifreiða- og raftækjaeinka-
salan. Fjöldi starfsmanna.
24. Aldurstakmark opinberra
starfsmanna. Lög þessi hljóta
að valda því, að fjöldi starfs-
hæfra manna fer á eftirlaun.
25. Smjörlíkiseftirlit.
26. 6000 kr. uppbót til forstjóra
Áfengisverslunar ríkisins.
28. Sendimenn til útlanda í ýms-
um erindum nál. 20 að tölu.
Hjer er um 300 manns stefnt
á ríkissjóðinn og sveitarsjóðina.
Og þótt sumt af þessu megi telj-
ast þarflegt, ef efni leyfðu, er þó
langflest af því alóþarft og jafn-
vel skaðlegt og fundið upp bein-
línis til saðningar gírugum flokks- nýja bitlingaflóð.
Ferðapistlar.
Eftir dr. Gnðm. Finnboga§on.
ParíSj 7. júlí 1935. jlöstuðum. Það varð nú einlivern-
Jeg lofaði víst Morgunblaðinu veginn ósjálfrátt, að við slðgum
að senda því línu frá ferð minni pjönkum okkar saman og skoð-
til Genf, og td þess að verða ekki uðum borgina það sem eftir var
svikari, er víst best að byrja held-
ur fyrr en seinna. Það fer löngum
svo, að sá sem frestar því til
morguns, sem liann getur gert í
dag, gerir það seint eða aldrei.
Mjer dettur þó ekki í hug að
fara að segja íerðasögu. Ferðin
hefir gengið slysalaust og er því
ekki söguleg, en eins og allir vita,
þykir ekkert í frásögur færandi
nema alt gangi á trjefótum.
Hrakfallabálkur þykir altaf sögu
legur, eins og annálar vorir sýna.
Þeir týna upp allar hörmungar,
óhöpp og óáran, sem yfir þjóðina
hefir dunið, eins og' það væri lífs-
nauðsyn fyrir komandi kynslóðir
að teiga þann bikar til botns í
endurminningunni. Og reyndin er
sú, að annálarnir eru í uppáhaldi
hjá öllum þorra manna og eru í
rauninni ómissandi bók. En það
er ekkert annálsvert, þó að maður
sigli í góðu veðri, með góð-
um skipstjóra á góðu íslensku
skipi til Hull. Fari svo daginn
eftir með lestinni til London.
Menn læra að þekkja
heiminn — í Bíó.
Ef til viil þykir það í frásögur
færandi, að jeg varð samferða
ungri skrifstofustúlku úr Reykja-
vík. Hún var nú að nota sumar-
fríið sitt til að fullnuma sig í
ensku. Yinstúlka hennar hafði út-
vegað henni samskonar stöðu og
hún hafði sjálf, sem sje að vera
stofustúlka kauplaust nokkrar
vikur á ensku heimili í Lundún-
um. Það þótti mjer eftírtektar-
vert, hve fljót hún var að átta sig
á öllu nýju, sem fyrir augun bar.
Það var eins og liún þekti það
flest áður, og reyndar kom það
upp úr. kafinu, að liún átti það
mest Bíó að þakka.
Onnur lönd eru orðin hvers-
dagsleg fyrir ungu lcynslóðinni,
áður en hún kemui' þangað. Hún
er nú komin upp á það, allra
þakka verðast ,að sitja kyr í
sama stað og samt að vera að
ferðast“. Þe gar við komum á
járnbrautarstöðina í Lundúnum,
voru þar þrjár íslenskar stúlkur
að taka á móti samferðastúlku
minni, hver annari hýrari og
hraustlegri yfirlitum.
Mjer fanst mikil prýði að þeim
þarna og jeg vildi alls ekki skifta
á þeim og ensku stúlkunum, sem
þarna voru umhverfis, að þeim ó-
mönnum. Hversu mikil blóðtaka
þetta verður fyrir gjaldþegnana,
verður ekki sjeð með vissu, fyr
en eftir á, en ekki mun það verða
mikið undir miljón króna á ári.
Er það áreiðanlega mesta bitl-
ingaflóð, sem flætt hefir yfir þetta
hrjáða land á einu ári.
Átti ríkisstjórnin mikilli andúð
að mæta á öllum fundum fyrir
fjármálaóstjórnina, ekki síst þetta
dagsins. Það heyrði jeg, að all-
margt af ungum íslenskum stúlk-
um hefir verið _ í Lundxinum síð-
asta árið með slíkum hætti og^
þessar — unnið fyrir fæði og hús-
næði og ekki haft annað kaup.
Ef þær hafa allar eins gott af
dvöl sinni og mjer virtist þess-
ar stúlkur hafa, þá er það gott
og blessað. -
í bókasafni British
Museum.
Jeg dvaldi svo ekki nema uæsta
dag í Lundúnum. Og honum varð
ekki betur varið með öðrum hætti
en að vera sem rnest á British
Museum. — Á engu bókasáfni,
sem jeg þekki, finst mjer jafn
indælt að vera og þar. Skipulag
alt og afgreiðsla á lestrarsalnum
er svo frábærlega gott og safnið
svo auðugt, að vart finst annað
eins.
Jeg hitti auðvitað dr. Jón
Stefánsson þarna, því að það má
heita, að hann sje þar alla daga,
og liann er boðinn og búinn að
gera hverjum manni greiða og
fræða um hvað sem er.
Jeg heilsaði upp é yfimann
lestrarsalsins, Ellis að nafni, og
ljet hann aðstoðarmann sinn fara
með mjer um safnið og sýna mjer
helstu nýungarnar í ýmsum út-
búnaði þess. Jeg grenslaðist eftir
því, hvernig safnið yki forða sinn
if íslenskum bóltum, því að það
keypti um skeið mjög- mikið ís-
lenskar bækur, hafði Jón heitinn
Borgfirðing til að útvega þær, og
var gerð sjerstök skrá yfir ísl.
bækur í safninu.
Bókavörðurinn tahli valijju á
ísl. bókum á síðari árum ábóta-
vant og tók því með þökkum, er
jeg bauð honum að marka ár-
lega við þær bækur í R.itaukaskrá
Landsbókasafnsins, er jeg teldi,
að safnið ætti helst að kaupa.
Kvöldfundur í breska
parlamentinu.
IJm kvöldið fór dr. Jón með
mig i enska parlamentið. Fengu
menn þar aðgöngumiða að áheyr-
endapöllum eftir röð og hleypt
inh smáhópum. Var nokkur bið
þangað til við komumst inn.
En þar gat að líta eitthvað um
30 þingmannahræður á bekkjum.
011 hin sætin voru auð, nema
skjöl á víð og dreif urn bekki, því
að ekki hefir - Bretavekli þótst
hafa ráð á að hafa nema eitt borð
í þingsalnum, en við það situr
stjórnin.
Þingmenn sitja á langbekkjum,
og hafa plöggin hjá sjer í sæti
sínu, eins og vinnumenn á bæjum
í gamla daga.
Ekkert stórmál var á dagskrá
þetta kvöld, og ekki þóttist jeg
liafa lært að stjórna heimsveldi
eða gefa því lög á dvöl minni
þarna, en vera má að einhver af
þingmönnum vorum hefði getað
það.