Morgunblaðið - 25.07.1935, Blaðsíða 5

Fimtudaginn 25. júlí 1935.
MORGUNBLAÐIÐ
Á Montmartre.
Nú er jeg hjer í París. Fyrstu
tvær næturnar var jeg uppi á
Montmartre til að vera nálægt
kunningjum, sem jeg á þar, en
það eru lijónin Georges og Made-
leine Blanc, sem bæði hafa dval-
ið á íslandi og ferðast þar. Frú
Blance leggur stund á íslensk
fræði og hefir flutt erindi nokk-
ur um Island og- sýnt ágætar
myndir af ferðum þeirra lijón-
.anna þar. Hefir því verið mjög
vel fagnað.
Montmartre með hinni miklu
kirkju „Sacré-Coeur“ gnæfir ýfir
París, og er hvergi betra útsýn
_yfir borgina en þaðan. Þá sjest
það best, að slík horg er að yfir-
sýn líkust hrauni, sem er að gróa
~upp. Og hver veit nema allar stór-
borgir sjéu Ódáðahraun fyrir
•drottni.
Meðal fræðimanna.
Nú hý jeg á einum stúdenta-
garðinnum í háskólaborginni nýu
'{La Cité Universitaire de Paris),
isem verið hefir að rísa síðustu
10 árin á ágætum stað sunnan-
vert í borginni hjá fögrum garði
(Parc de Montsouris). Jeg hý í
stúdentagarði frönsku hjeraðanna
(La Maison des Provinces de
Francé).
Það var minn gamli ágæti vin-
ur frá dvöl minni í París 1908—
1909) prófessor Paul Yerrier, sem
kom mjer hingað til vistar þessa
daga, svo að jeg gæti kynst þess-
ari merkilegu háskólaborg sem
best. Rjett hjá henni hefir bæj-
arstjórn Parísar látið reisa stór
hýsi með ágætum leiguíbúðum
fyrir prófessora háskólans og ann-
•ara æðri skóla. Þar býr prófessor
Verrier, sem hefir verið braut-
ryðjandi í kenslu Norðurlanda-
mála við Parísarháskólann, en
hefir nú látið af embætti fyrir
aldurs sakir. Hann er málamaður
mikill, fjöllærður og hefir skrifað
mikil og merkileg rit um enska og
franska bragfræði. Hann er mjög
vel að sjer í tungu vorri og bók-
mentum.
I boði hjá honum hitti jeg
Fernand Mossé, sem er lærisveinn
hans. Mossé hefir þýtt bæði Lax-
dæla sögu og Grettis sögu og
skrifað prýðilega innganga að
þeim. Le'ist mjer mjög vel á mann
inn. Þá var jeg í kvöldboði hjá
-Jolivet prófessor. Hann og kona
hans eru íslendingum að góðu
kunn, hafa bæði kent við háskóla
vorn og hafa mikinn áhuga á
landi voru og bókmentum. Joli-
vet er að þýða „Þú vínviður
hreini“ eftir Laxness.
Allir þessir þrír prófessorar búa
þarna í nýu -háskólakennaraíbúð-
unum, svo að þar eru saman
komnir á einn stað þeir, sem best
•eru að sjér í íslenskum fræðum
í Frakklandi, og er þangað gott
að líta.
Háskólahverfið í París.
Jeg vík aftur að háskólaborg-
inni. Hún verður áður en þessu
ári lýkur 19 stúdentagarðar með
herbergjum fyrir nær 2400 stúd-
■enta. Fyrsti stúdentagarðurinn
(Fondation Emile et Louise
Deutsche de la Meusthe) var
vígður 9. júlí 1925. Hann er 7
hús með samtals 340 herbergjum
og var gjöf frá frönskum auð-
manni. Þessi glæsilega byrjun
varð til þess að liáskólaborgin tók
að rísa með furðulegum hraða og
krafti. Rílcið og Parísarborg hafa
gefið grunninn, sem er á rústum
gamalla víggirðinga borgarinnar.
Landið er 40 liektarar að stærð,
svo að þar er nóg rúm fyrir trje
og grænar grundir.
En stúdentagarðarnir hafa ým-
ist verið gjöf einstakra auðmanna,
eða reistir fyrir fje, sem fengið
var með samskotum og- tillögum
frá ríkjum eða hjeruðum. Stiid-
entagarðar eru þarna fyrir
Frakka, Belga, Breta, Hollend-
inga, Dani, Svía, Svisslendinga,
Monacomenn, Spánverja, Grikki,
Armeninga, Bandaríkin, Canada,
Argentina, Cuba, Indokína, Jap-
an.
Islendingar eiga eitt lierbergi í
húsi frönsku hjeraðanna. For-
stöðumaðurinn sagði mjer, að
Símon Ásgeirsson hefði ásamt sjer
verið fyrsti maður, sem flutti í
húsið, og ljet hans að góðu get-
ið. En nú var Símon í sumarfríi
í Belgíu.
Stúdentaherbergin eru yfir-
leitt látlaus, smekklega og hag-
lega gerð, en annars er misjafnt,
hve mikið er borið í aðra sali
garðsins, og fer þar hver þjóð eft-
ir sínu höfði.
Aðbúð og umhverfi
námsmanna.
Ekki getur það orkað tvímælis,
að þetta eru yndislegar vistarver-
ur, og eykur þó stórum á, þegar
komin verða þarna margskonar
önnur hús, sem nú eru í undir-
búningi og þjóna eiga samlífi há-
slcólaborgarbúa, svo sem hús fyr-
ir stjórn borgarinnar, heilbrigðis-
mál, íþróttir, bókasafn, samkvæm-
ishús, matsöluhús o. s. frv., í
stuttu máli alt, sem þarf til að
lifa þarna heilbrigðu og þrótt-
miklu lífi, andlega og líkamlega.
Háskólaborgin er sprottin af
þeirri hugsjón, að þeir, sem eiga
að verða andlegir leiðtogar þjóð-
anna, þurfi á náms og þroskaár-
imi sínum að lifa í umhverfi, sem
lyftir huganum og styrkir hann
til starfs og trúar á lífið. Hjer
í hinu fornfræga mentasetri, Par-
ísarborg, rís á ný háskólaborg,
þar sem synir allra þjóða kynn-
ast, læra liver af öðrum, tengjast
bræðraböndum og hverfa síðan
hver til síns heimkynnis með rit-
sýn til annara þjóða, en án henn-
ar má enginn vera, sem ætlar að
skilja sig og sína þjóð.
Jeg hefi altaf, meðan jeg var að
skoða þessa nýju stúdentagarða,
verið með hugann í Garðinum
okkar lieima. Við þurfum ekki að
skammast okkar fyrir hann. Hann
er ágætur. En væri það ekki hugs-
anlegt, að bráðum gæti risið upp
hjá honum annar, sem væri dálítil
vasaútgáfa af háskólaborginni
hjema? Jeg á við það, að aðrar
þjóðir, eða auðmenn þeirra, gæfu
hver fje fyrir tvö til þrjii her-
bergi, handa stúdentum, sem nema
vildi norræn fræði við Háskóla ís-
lands. Hver veit?
Guðm. Finnbogason.
Á síldveiðum með estlenska
skipinu „Eestirand".
Þegar jeg las í Morgunblað-
inu um daginn frjettina um
það, að Tutti frá Eestoniu
hefði verið tekin til athugun-
ar vegna hafnargjalda o. fl. á
Siglufirði, rifjuðust upp fyrir
mjer ýmis atvik frá sumrinu
1933, er jeg ásamt 3 öðrum
íslendingum var á Eestirand
að síldveiðum utan landhelgi.
Við vorum alls 8 íslending-
ar á 3 leiðangursskipum, 4 á
Eestirand, sem er 7300 br.
tonn, 2 á s.s. Pojúrand, sem
er um 480 br. tonn, og 2 á s.s.
Harjúrand, sem er um 350 br.
tonn. Frá Eestirand gengu
tvennir bátar, hvorirtveggja
með 12 ha. vjel, en frá hinum
sínir tveir bátarnir frá hvoru
skipi, og voru þeir vjelalausir.
Á Eestirand voru 154 menn,
þar af 23 stúlkur, 20 við söltun
en 1 í eldhúsi til aðstoðar, en
2 gengu um beina.
Eestirand hafði ennfremur
lítinn bát, er ,,Ilú“ hjet, til
póstflutninga. En jafnframt
ætlaði 1. stýrimaður, Liebman,
að fara á honum ásamt aust-
urrískum stúdent út að ísrönd,
150 sjómílur til hafs, og ætl-
uðu þeir að fara í ágúst, en
úr því varð samt ekki.
Á Eestirand var læknir og
verslunarstjóri, og þar var gott
að versla, eða svo fanst okkur
íslendingunum, t. d. hnjehá
leðurstígvjel á kr. 7.00, sígar-
ettur 25 st. pakki frá 0,10—
0.35 aur. Karamellur voru seld
ar á 2.40 pr. kílógr. og súkku-
laði. Kartöflur kostuðu 21.00
pr. 100 kg. Flesk 0.25—0.35
pr. kg., og alt eftir þessu.
Kaup karla var frá 15—30
kr. á mánuði og kvenna 20
kr. á mánuði, og svo átti fólk-
ið á öllum skipunum að skifta
á milli sín %% eða 7% tunnu
af 100 tn., eða andvirði þess,
er síldin yrði seld. Þetta sum-
ar var búist við að salan yrði
frá 700 þús. kr. til 1 milj. kr.
af öllum skipunum. Svo átti
fólkið að fæða sig.‘ Fæðið kost-
aði 12 kr. á mánuði.
Á miðju sumri kom s.s. Leni-
rand frá’ Tallin til að sækja
síld og kom það með nýja á-
vexti handa fólkinu. Epli kost-
uðu úti í Tallin 0.10 pr. kg.
Tómatar lítið eitt dýrari, um
0.12—0.15 au. kg.
Skömmu áður en Lenirand
kom til íslands, varð vart við
ræðuskörung mikinn um borð
í Eestirand, og reyndist það
vera kommúnisti, og var hon-
um „púttað“ um borð í Leni-
rand og sendur til Tallin.
Á skipinu voru nokkrir Sví-
ar, og höfðum við íslending-
arnir mest með þeim.
Sá af yfirmönnunum,
sem við höfðum mest saman
við að sælda, var 3. stýrimað-
ur. Við hann áttum við að
kvarta, ef okkur fanst eitthvað
ábótavant. Við kunnum ekki
vel við matinn til að byrja með,
en vöndumst honum ágætlega.
Það var mest flesk og græn-
meti.
Formaður leiðangursins var
1. stýrimaður á Eestirand,
Liebman, og var hann og aðal-
forstjóri hlutafjelagsins, sem
skipin átti. Fjelag þetta var
að sögn skipverja eistlenskt
smyglarafjelag, og smyglar
spritti til Finnlands og Svíþjóð-
ar og Englands, og eitt er víst,
að skipstjóri Eestirands var ár-
ið 1931 í nokkra mánuði í
fangelsi. í Englandi, fyrir
smygl. Hann var þá skipstjóri
á Harjurand.
Harjurand er um 70 ára
gamalt skip, að mig minnir, og
var einu sinni í förum á milli
Islands og Hamborgar; en hjet
þá öðru nafni.
Okkur íslendingunum leið
vel um borð og líkaði ágætlega
við skipshöfn alla, nema hvað
okkur þóttu þeir vera um of
værukærir.
Við höfðum sjerstaka íbúð
miðskips og rjett við hliðina á
okkur voru hinar 20 söltunar-
stúlkur, og mátti frá þeim oft
heyra allskonar strengjahljóð-
færaslátt og söng. Þær höfðu
sjerstakan gang af þilfari, og
varðaði það 5 kr. útlátum, ef
einhver af skipshöfninni sást
fara niður til þeirra, og kom
það að tilætluðum notum.
Regla var góð á skipinu.
Þessar 20 stúlkur tóku til hjá
okkur Islendingunum, 2 og 2 í
einu, í 2 daga hverjar tvær.
Við reyndum óspart að kenna
þeim íslensku, en þær okkur
eistlensku, og býst jeg við, að
bæði hafi verið jafn-nær.
Öll skip þessa fjelags heita
svipuðum nöfnum, að minsta
kosti enda þau öll á ,,rand“,
sem þýðir strönd. Alt það fólk,
er við kyntumst, virtist vel
mentað; var alls ekki óalgengt
að það talaði 2—3 tungumál,
og stúlka var um borð í Poju-
rand, sem sagt var að talaði
7 mál. Hún var líka stúdent.
Eistlendingarnir voru mjög
varasamir með að fara ekki í
landhelgi, þó fór svo, að eitt
skipið, Harjurand, rak inn fyr-
ir landhelgislínu. Það fjekk að
mig minnir 1500 kr. sekt.
Verð á síld í Eestoniu var
búist við að yrði þetta ár 45—
60 kr. tunnan.
Við Islendingarnir áttum,
jafnframt því sem við skyld-
um stjórna veiðinni, að líta eft-
ir söltuninni, en þar fóru þeir
Eistlendingar ekkert eftir okk-
ar ráðum. Þeir til dæmis
söltuðu á meðan birgðir ent-
ust úr gömlu úrgangssalti
frá fyrra ári og löguðu pækil
úr því á heiðgulan síldargrút.
Þegar við bentum þeim á
þetta, sögðu þeir, að það gerði
ekkert til, því það gæti enginn
flutt síld til Eestoniu, því það
væri 40 kr. tollur á hverri
tunnu.
Harjurand var það eina af
skipunum, sem hafði samband
við land, og þótti þeim dýrt að
þurfa oft að leita hafnar, og þá
heyrði jeg Liebman oft tala um
það, að reyna að koma því svo
fyrir, að aðeins þyrfti að borga
af litla bátnum, „Ilu“; og það
hefir verið tilraun sú, seno|
hann var að reyna nú um dag-
inn, því sparsemin var töluverð
hjá þeim. Þeim þótti t. d. mik-
ið að borga okkur 400 kr. á
mánuði og fæði, en að tiltölu
var það ekkert meira en fólk
hafði um borð, því fæði og hús-
næði úti í Estoníu kostaði að-
eins 20 kr. á mánuði, og fjögra
manna fjölskylda lifði dágóðu
lífi af 300 kr. árstekjum.
Alment kaup á Eestirand var
1 kr. á dag og fæði.
Ytri Njarðvík 10. júlí 1935.
Oddgeir Jónsson.
Landaám
i Grindavih.
„Maðr hjet Hrólfr höggvanlii;
liann bjó á Norðmæri, þar áem
hjet Moldatún; hans synir vcfiru
þeir Vjemundr og Molda-Gnúþr;
þeir voru vígamenn miklir ók
járnsmiðir..
Gnúpr fór til íslands fyrir Viga
sakir þeirra bræðra, ok nam lánd
milli Kúðafljóts ok Eyjarár, ok
Álftaver alt; þar var þá vattt
mikit, ok álftaveiðar á, Molda-
Gnúpr seldi mönnum af landnáini
sínu, ok gjörðist þar fjölbygt, áðr
jarðeldr rann þar ofan, en þá
flýðu þeir vestr til Höfðabrekku;
en Vjemundr, son Sigmundar
kleykis, leyfði þeim eigi þarvist,
þá fóru þeir í Hrossagarð ok
gjörðu þar skála, ok sátu þar um
vetrinn, ok gjörðist þar ófriðr
með þeim ok vígafar. En um
várit fóru þeir Mokla-Gnúpr vestr í
Grindavík og staðfestust þar; þeir
höfðu fátt kvikfjár. Þeir voru þá
fulltíða synir Molda-Gnúps, Bjöm
og Gnúpr, Þorsteinn hrúngnir ok
Þórðr leggjaldi. Björn dreymdi
um nótt at bergbúi kæmi at hon-
um ok bauð at gjöra fjelag við
hann, en hann þóttist játa því;
eftir þat kom hafr til geita lians,
ok tímgaðist þá svo skjótt fje hans
at, liann varð skjótt vellauðigr;
síðan var hann Hafr-Björn kall-
aðr. Þat sá ófreskir menn, at
landvættir allar fylgdu Hafr-
Birni til þings, en þeim Þorsteini
ok Þórði til veiða ok fiskjar.
Ilafr-Björn átti Jórunni, stjúp-
dóttur Gnúps bróður síns þeirra
son Svertingr, er átti Húngerði,
dóttur Þórodds Tungu-Oddssonar
og’ Jófríðar Gunnarsdóttur*;
þeirra dóttir Þorbjörg móðir
Sveinbjarnar, föður Bótólfs, föð-
ur Sturlusona**. Gnúpr, Molda-
Gnúpsson átti Arnbjörn Rá-
þarmsdóttur. Iðunn var dóttir
Molda-Gnúps, er átti Þjóstarr á
Álftanesi; Þormóður var son
þeirra, sem fyrr er ritað“. —
Landn. 1843; 270—272.
Þessi fróðlegi pistill, er alt það
sem finst í Landnámu um Grinda-
vík. Synir Gnúps voru þeir raun-
verulegu byggjendr Grindavíkur
(Landn. 1843 — bls. 319) og má
af því marka, að Gnúpur hafi
verið orðúin mjög aldraður og
synir hans fulltíða er þangað kom.
Lengstan aldur sinn hefir Gnúpur
því alið í Noregi, enda festist við
hann nafnið á bygðarlagi því
* Hlífarssonar.
** Þórðar, Sighvats og Snorra.