Morgunblaðið - 03.09.1935, Blaðsíða 5

I»riðjudaginn 3. sept. 1935.
MORGUNBLAÐIÐ
|i|i' illllW—
Kjarvalssýningin opnuð
í Mentaskólanum á sunnudaginn,
aSI viðiföddu miklu fiölmenni.
Kl. 2 á sunnudaginn var lún
mikla sýning á myndum Kjarvals
opnuð í Mentaskólanum. Fór sú at
höfn fram í hátíðasal skólans.
Mikið fjölmenni var þar við-
statt. Athöfnmni var ðtvarpað.
Fyrstur talaði forsætisráðherrann.
Oat kann þess, m. a. að sýning
þeSsi væri haldin til að gefa al-
menningi kost á að fá yfirlit yfir
listaverk Kjarvals. Þó hjer væri
fjöldi mikill af myndum hans,
væri þetta ekki nemA nokkur
liluti af því, sem þessi afkasta-
mikJi listamaður hefði unnið.
Ræðumaður talaði og um kjör
listamanna, og live mikil lífsnauð-
syn það væri hverri sjálfstæðri
þjóð að eiga starfandi frumlega
Jistamenn.
Þarnæst flutti dr. Guðmundur
Finnbogason landsbókavörður eft-
irfarandi ræðu:
Ræða Gnðmnndar
Finnbogasonar.
Jóliannes Kjarval kom einu
sinni til mín og sagði mjer, að
hann hefði gert nýja uppgötvun.
Hún var sú, að lag eða tónverlc
væri fólgið í hverju fjalli. Línur
fjallsins væru laglínur og það
þyrfti ekki annað en að rita þær
í nótum á nótnastreng, þá mætti
leika lagið. Hann hafði undir
ihendinni stóran nótnagrallara og
var byrjaður að lagsetja noklc-
ur fjöll. Jeg hefi ekki sjeð þenn-
an grallara síðan, en liitt er víst,
.að hann er ekki kominn á prent-
Mjer fanst þessi hugmynd geysi
frumleg, eins og vant var úr
þeirri átt, og hún sýndi jafn-
Þannig er hjer í Þýskalandi
reynt á allan hátt að venja æsku-
lýðinn við ferðalög, útivist, lík-
amsæfingar og aga.
1 Potsdam.
Fyrri partinn í dag var ekið
með okkur um borgina til þess að
sýna okkur markverðustu götur
og byggingar. Eftir að við höfð-
um skoðað leikvanginn, fórum
við til Postdam, þar sem margar
keisarahallir eru; þar eru gríðar-
lega stórir skemtigarðar og svo
fagrir, að þeir eiga hvergi sinn
líka eftir því sem okkur var
sagt.
Á leiðinni heim var ekið eftir
'Avusbrautinni, en það er kapp-
akstursbraut fyrir bifreiðar og
■ er 10 km. löng og alveg þráðbein.
Þar voru fyrir 45 vörubílar og
allir með fullfermi. Þeir höfðu
verið settir af stað fyrir 3 dögum,
og átti að aka þeim hvíldarlaust,
nótt sem dag, í 8 vikur. Tilgangur
inn með þessum akstri er, að
reyna til þrautar ýmsar bensín-
tegundir, sem Þjóðverjar vinna
úr kolum, tjöru og fleiri efnum;
,er sá iðnaður einn liður í þeirri
viðleitni, að þurfa ekki að sækja
nett tili annara landa, heldur vera
sjálfbjarga, ef til ófriðar kæmi.
P. S.
framt eðlisþörf listamannsins til
þess að láta:
skiptast á skynvit
til skilningsanka,
svo sem Matthías kvað — túlka
í tónum það, sem augað nemur
í litum og línum og formi.
Vjer höfum eitthvert veður af
því, að skyldleiki getur verið milli
tónverka og málverka, og ef
Kjarval gæfi út fjallalög eða
fjallkviður sínar, þá mundum
vjer eflaust finna ættarmótið með
þeim og málverkum hans. Þetta
er raunar eðlilegt, því að andinn
er einn og hinn sami, þó að hann
birtist í margvíslegum verkum.
En vjer erum ekki komin hjer
til þess að hugsa um það, sem
Kjarval kann að eiga óort í lit-
um og línum, orðum eða tónum,
þó að vjer óskum og vonum, að
það verði mikið og fagurt og stór-
fenglegt.
Vjer erum hjer til að gleðjast
yfir hinni miklu andans auðlegð,
sem hann hefir gefið þjóð sinni
með þeim verkum, er vjer sjáum
hjer í dag, og fjölda annara. Vjer
erum hjer vottar að einu af þeim
mörgu og merkilegu ævintýrum,
er gerst hafa með þjóð vorri síð-
ustu þrjá áratugina. Þar hafa að
vísu jafnframt gerst margar
draugasögur, en þeim skulum vjer
gleyma í dag. Ævintýrið er í
stuttu máli þetta:
Jóhannes Kjarval var á sínum
yngri árum fiskimaður á fiski-
flota vorum. Hann var einn í
hinu frækna ljði, er sótt hefir
gullið í greipar Ægis og þar með
lagt grundvöllinn að sjálfstæði
Islands, svo langt sem það nær, og
flestu framtaki, sem síðan hefir
verið í þessu landi. Hann gat sagt
eins og Þórgils veiðimaður forð-
um:
Ofúsa dró ek ýsu,
átta ek fang við löngu,
vann ek of hausi hennar
hlömm — var þat fyr skömmu.
Kjarval hefir eflaust verið lið-
tækur fiskimaður. Hann hefir aha
burði til þess, eins og hver maður
getur sjeð, sem lítur á hann. En
hann fann það á sjer, að hann gat
orðið þjóð sinni að meira liði
með því að vinxfcp, að öðru, láta
aðra draga fiskinn úr sjónum og
sjá fyrir frumþörf lífsins, en
mála og teikna fyrir þá í staðinn,
sýna þeim land og þjóð í ljósi,
sem þeir höfðu aldrei áður skynj-
að. Þessi nýja verkaskifting var
ævintýr með þjóð vorri.
Einstöku menn hafa hver af
öðrum lagt á hið tæpa vað að ger-
ast listamenn eða rithöfundar og
reyna að lifa á því að fullnægja
andlegum þörfum þjóðarinnar
gegn því, að hún sæi fyrir líkam-
legum þörfum þeirra. Kjaral er
einn þessara ævintýramanna. Þeir
hafa löngum átt þungan róður,
því, að það eru ójöfn viðskifti að
bjóða andlega nautn fyrir líkam-
lega. Hin eilífu gæðin eru löngnm
í minna verði en hin stundlegu.
Holdið girnist gegn andanum og
andinn gegn holdinu, og andans
menn eru svo fáir, að hinir geta
sett þeim hvaða kosti sem þeir
vilja.
Jeg ætla ekki að rekja þá bar-
áttu, hvörki Kjarvals nje ann-
ara, en verkin sýna merkin, að
Kjarval valdi hið góða 'hlutskiftið,
er hann hætti að draga ófúsa ýsu
og gerðist bstamaður, því að hann
Iiefir numið landið á ný fyrir
augu vor, sýnt oss það, sem vjer
án hans hefðum aldrei megnað
að sjá. Ilann hefir ekki farið eldi
listar sinnar mjög víða um landið,
en hann hefir tekið fyrir nokkur
svæði og opnað þar útsýn inn í
nýja heima. Ef vjer t- d. rennum
augum yfir bestu Þingvallamynd-
imar hans, sjáum vjer nýjan
Þingvöll á hverri mynd. Vjer
þekkjum að vísu staðinn aftur.
Fjöllin eru þar og gjárnar og
hraunin, áiin og vatnið. En'það er
alt nýtt í hverri mynd, ljós og
litir og skuggar í nýju, töfrandi
samræmi, hver mynd er hreimmik-
il hrynhenda ljóss og lita, stuðluð
klettum og klungrum.
Vjer skynjum fögnuðinn í
samlífi forms og Ijóss og lita,
finnum hið undursamlega andans
veður, sem leikur um það alt;
steinarnir tala, klettarnir fá sál í
svip og oss finst vjer skilja frum-
hugsanir hins inikla fjallasmiðs
betur en áður. Augað gleðst af að
skoða mynstrið í vef mosans,
finna svala hins blátæra vatns,
ráða blámadrauma kvöldsins.
Pensill Kjarvals gefur öllu líf
með litum, hvort sem hann sýn-
ir oss gullofið biskupsmítur
fjallsins við safírbláan himin, eða
rauðmagann í helgum hreinleik
litskrúðans.
En Kjarval þarf ekki alla regn-
bogans liti til að sýna það, sem
hann vih. Hann getur líka sýnt
það svart á hvítu og hann krítar
svo liðugt með rauðkrít, að með
fágætum er. Og hann er ekki síð-
ur skygn á mennina en landið.
Það votta margar mannamyndir
hans. Mannateikningar hans eru
oft svo magnaðar af innræti þess,
er hann dregur upp, að hver mað-
ur getur lesið það í svipnum eins
og í opinni bók. Það er leitun á
öðru eins safni af ei.nkennilegu
fólki og nú má líta hjer í for-
stofunni. Það er sannarlegt met-
fje.
Þökk sje þeim mönnum, er
höfðu framtak til þess að koma
þessari sýningu upp svo vel sem
nú er orðið. Hún mun veita fjölda
manns mikinn unað. Hún mun
sanna það, sem raunar allir ættu
að vita, hve frumlegur, frjór og
snjall listamaður Kjarval er. Hvin
mun gera mörgum Ijóst, að þjóð-
in er í mikilli skuld við listamann-
inn fyrir hinn mikla og ágæta
skerf, sem hann hefir lagt til
hinnar ungu, íslensku myndalist-
ar, og að það væri sæmd að greiða
sem fyrst í orði og verki eitthvað
að þeirri skuld.
Er dr. G. F -hafði lokið máli
sínu flutti Þorsteinn Gíslason
kvæði til Kjarvals.
Að því búnu söng Karlakór
Þrjár Reykjavfkurstúlkur ganga 1200 kílómetra
Fótgangandf frá Iloi’iiiiíirlli um
Akureyri lil Reykjavíkur,
Leiðin sem þær stallsystur gengu. er merkt á uppdrættinum með
punktum.
Þrjár ungar stúlkur hjeðan úr
bænum hafa í sumar ferðast fót-
gangandi frá Höfn í Hornafirði
austur um land td Akureyrar og
þaðan til Reykjayíkur.
Stúlkumar eru Martha Thors,
Lóló Jónsdóttir og Guðrún Tub-
nius.
Vegalengdin, sem þær hafa
gengið er alls um 1200 kílómetr-
ar.
Þær lögðu af stað hjeðan með
Esju 20. júní til Hórnafjarðar.
Segja þær fevo frá að það hafi
verið versti sþölurinn, því þær
hreptu versta veður og sjóveiki,
er verri lieldur en volk á öræf-
unum.
Frá Hornarfirði fóru þær 25.
júní.
Gengu þaðan til Berufjarðar og
fengu ferju yfir fjörðinn. Þaðan
fóru þær að Hallormstað og inn
að Valþjófstað um Fljótsdal að
Egilsstöðum. Gengu síðan yfir
Möðrudalsöræfi, niður með Jök- ]
ulsá á Fjöllum að Ðettifossi. —
Síðan niður í Axarfjörð að Ás-
byrgi. Þaðan gengu þær að Húsa-
vík og til Akureyrar.
Frá Altureyri gengu þær sem
leið liggur með þjóðveginum til
Reykjavíkur, um Dali, og Akra-
nes. Einnig fóru stúlkurnar út í
Drangey.
Þær lentu í ýmsum æfintýrum
á þessari löngu leið. Lengsta dag-
leiðin var 60 km.
Reykjavíkur undir stjórn Sigurð-
ar, Þórðarsonar söngstjóra.
Þá steig Kjarval upp í ræðu-
stólinn og þakkaði.
„Jeg þakka öllum“, sagði Kjar-
val.
Þvínæst bauð Magnús Kjaran
fólkinu sem viðstátt var, að dreifa
sjer um sýningarherbergin.
Sýningin er aðallega í kenslu-
stofunum í stofuhæð skólans, og
í skólagöngunum.
Eru allar þær myndir, sem þar
eru í eign einstakra manna og
ríkisins. En í hátíðasal skólans
eru nýjar myndir eftír Kjarval,
sem eru til sölu. Hafa nokkrar
þeirra þegar selst.
1 sýningarskránni eru taldar
410 myndir. En töluvert hefir ver-
ið sent af myndum á sýninguna,
síðan skráin var prentuð.
Minnistæðust er þeim leiðin yfir
Möðrudalsöræfi. Þá gengu þær í
15 tíma í leiðinda veðri og næst-
um matarlausar.
Farið yfir Reykjadalsá.
Frk. M. Thors og frk. L. Jónsd.
Stúlkurnar lögðu upp kl. 9 um
morgun. Um hádegi voru þær
- orðnar svangar og ætluðu að taka
til matar síns, en þá kom í ljós
að þær höfðu ekki nema 1 brauð-
sneyð handa hverri.
Matur þessi var harla lítill eins
og að líkindum lætur, enda urðu
þær hvergi nærri mettár.
Þær stallsystur lijeldu samt á-
fram og kl. 4 um daginn komu
í Kláfferju á Jökulsá.
Frk. Guðrún Tulinius.
þær að eyðibæ, Rangalóni.
Þar hvíldu þær sig um stund.
Var nú leitað í malpokunum hvort
ekki fyndust einhverjar leyfar.
| Kom þá í ljós að neðst í einu'
! pokahominu var mánaðargömul
„spegilpylsa“. Skiftu þær henni í
3 jafna hluti og snæddu með
smjöri.
Morgunblaðið átti tal við þessa
ungu göngugarpa í g'ær og spurði