Morgunblaðið - 27.09.1935, Síða 3

Föstudaginn 27. sept. 1935.
MORGUNBLAÐIÐ
Ásgeir Þorsteinn Sigurðsson;
konsáll er dáinn.
Hann dó að heimili sínu hjer
í bæ í gær 26. sept. Er þá
genginn einn höfðinglegasti og
mest virti borgari bæjarins.
Maður, sem allir sakna. Maður,
sem allir er til þekkja vilja
líkjast að drengskap og dugnt
áði, hógværð og höfðingsskap.
Ásgeir var fæddur á ísafirði
28. september 1865, og vantaði
því tvo daga til að verða 71
árs gamall. Bjuggu foreldrar
hahs þar, en 10 ára gamall fór
h’ann til föðurbróður síns, Jóns
Andrjessonar Hjaltalíns, er þá
var bókavörður í Edinborg, og
ólst upp hjá honum. Gekk hann
í barnaskóla í Edinborg og var
þar til 1880 að Hjaltalín tók
við stjóm Möðruvállaskóláns.
, toín hann heim 'með honúnl og
. -
gekk á skólann og tók burtfar-
arpróf þaðan 1882. Á skólanum
gekk Ásgeir námið vel, og var
hann sjerstaklega vel látinn áf
skólabræðrum síiium, má svo
segja, að allir vildu honum líkj-
ast. Voru þeir vinir hans eins
lengi og þeim entist æfi.
Ög þetta er ekki að undra
fyrir þá, er löngu síðar sóttii
skólann, þar voru ótal sögur
um Ásgeir. Allar sýndu þær
gleði og lífsþrótt, allar sýndu
þær drenglyndi og góðan mann.
Þegar 50 ára afmæli skólans
var 1934, var Ásgeir forseti
dagsins, og mátti finna hve
mikils hann var virtur af þögn
þeirri er ríkti meðan hann fluttí
ræðu sína.
Þegar Ásgeir lauk prófi frá
skólanum varð hann verslunar-
maður á Akureyri, og var það
nokkur ár, uns hann fór utan
áftur, og varð verslunarmaður í
Edinborg. Þegar hann var á
Akureyri barst Góðtemplara-
reglan til Islands og varð ÁS-
geir þá stofnandi fyrstu stúk-
unnar — 10. janúar 1884. —
Starfaði hann þau ár afar mik-
ið fyrir bindindismálið, og var
yfirmaður Reglunnar hjer á
landi. Stofnaði hann margar
stúkur um Norður- og Vestur-
land og gekk faðir hans Sig-
urður trjesmiður Andrjesson
fram við hlið hans. Hann gaf
út og var ritstjóri að „Bind-
indistíðindum“ og hann gaf út
annað blað ,Jón rauða.‘ Græddi
hánn á „Jóni rauða“, það sem
hann tapaði á hinu. Þegar hann
fór utan seldi hann útgáfurjett
af Jóni fyrir 100 krónur. Mun
það vera með fyrstu blaðasölum
hjer á landi.
Ásgeir kom hingað til Reykja
víkur frá Edinborg 1894 og
árið éftir 1895 stofnaði hann
ásamt tveim enskum mönnum
verslunina Edinborg. Verslun
þessi' var strax með öðru sniði
en áður tíðkaðist hjer. Hún
seldi allar VÖrur gegn pening-
um. Hún keypti íslenskar vör-
ur -— ekki fyrir vörur heldur
peninga. Hún gréiddi út öll
vinnulaun í peningum. Og hún
auglýsti mikið. Það voru ýmsir
er, spáðu því, að verslun með
þessu.sniði gæti ekki borið sig,
en r.eynslan var önnur. Versl-
unin ox jafht og þjett. Hún
! j/i) "UöY’ ; '1 ’ v
smáfærði út kvíarnar. Og hún
gerði það sem ekki hafði verið
gert í 100 ár, hún sendi fisk-
farjna beint til Spánar og Ital-
iu. Nú hefir verslunin í mörg
ár verið éin af stærstu verslun-
um bæjarins. Nú er gamla timb-
urhúsið, sem hún byrjaði í, horf-
ið, en stórt, marglyft stein-
steypuhús gnæfir við.
Hver sá, sem minnist á sögu
íslenskrar verslunar hlýtur ætíð
að minnast Ásgeirs.
Nokkru fyrir stríðið keypti
Ásgeir hluti hinna í verslun-
inni, og rak hana fyrir eigin
reikning. Þegar stríðið kom,
keyptu Englendingar allar ís-
lenskar afurðir. Ásgeir var
konsúll þeirra og hafði verið
það lengi. Hann varð þá að
IUfö.
sjá um þessi kaup, og gerði það
með stakri árvekni og reglu.
Þar skeikaði hvergi. Þar var
um margar miljónir að ræða.
Enska stjórnin sæmdi hann
krossi af „The British Empire“
(O.B.E.), í viðurkenningarskyni
fyrir störf hans, en er hann
ljet af konsúlstörfum var hann
sæmdur Kommandörkrossi (C.
B.E.), og er fátítt að aðrir en
Englendingar njótiþess heiðurs.
- Hann var auk þess sæmdur
stórkrossi Fálkaorðunnar, og
Riddarakrossi dannebrogs-
orðunnar.
Ásgeir tók ekki þátt í stjórn-
málum, en átti sætti í bæjar-
stjórn 'Reykjavíkur og niður-
jöfnunarnefnd.
Þótt Ásgeir gæfi sig lítið að
almennum inálum, þá vann
hann og styrkti mörg nytsemd-
armál. Eins og áður er sagt,
þá tók hann upp bindindismálið
1884, og vann fyrir það af
kappi. Þeir voru þó hæddir þá
templararnir. Það þurfti sið-
ferðislegt þrek til að taka upp
starfið eins og hann gerði. —
Þegar „andatrúin“ svonefnda
kom hjer, var Ásgeir einn af
forgöngumönnunum, það þurfti
og andlegt þrek. En Ásgeir
hafði það í ríkum mæli. Hann
gat staðið einn með skoðun
sína. Hann þoldi þótt kastað
væri að skoðunum hans. Þrek
hans, festa og trygð var óbil-
andi. Það voru björg er mátti
byggja á. — Bæði þessi mál
studdi hann altaf eindregið, og
það eins þó milli bæri um bar-
dagaaðferðir.
Ásgeir var kvæntur enskri
konu. Amaliu Oliver. Var
hjónaband þeirra hið ástúðleg-
asta. Sonur þeirra Waltér and-
aðist fyrir fáum árum af voða-
skoti, en Haraldur sonur hans
rekur nú verslunina ásamt Sig-
urði B. Sigurðssyni konsúl.
P.
Lepp-lánið til Skjálf-
andafljófsbrúar
og loforðið sem Eysfeinn
gaf Brefuiu síðasfl. retur.
öllum landslýð er enn í
fresku minni yfirlýsing sú, sem
Eysteinn Jónsson fjármáJaráð-
herra varð að gefa Bretum s.l.
vetur í sambandi við 12 milj.
króna lántökuna, sem þá fór
fram.
Eysteinn lofaði Bretum því,
að hann skyldi „forðast“ er-
lendar lántökur og ríkisábyrgð-
ir meðan núverandi ástand
væri ríkjandi í fjámjálunum.
Engar erlendar lántökur og
engar ríkisábyrgðir voru lof-
orðin, sem Eysteinn gaf Bret-
um.
Lánið til Skjálf-
andafljótsbrúar.
Þessi loforð Eysteins til Bret-
ans rifjast upp fyrir manni nú,
þegar minst er nýrrar lántöku
til brúargerðar á Skjálfanda-
fljót, undan Skriðuhverfi.
Hver hefir tekið lán til þess-
arar brúar? Og hvar er lánið
tekið?
Stjórnin hefir ekki gefið
neina skýrslu um þetta. En
sýslufundargerð frá síðasta að-
alfundi sýslunefndar Suður-
Þingeyjarsýslu sýnir, að sýsl-
an er að nafninu til lántak-
andi,
en ríkið á að standa skil
á láninu að fullu og öllu
leyti og bera allan kostnað
þess.
Sýslan hefir því orðið eins-
konar leppur ríkisins við lán-
tökuna.
Þegar sýslufundur samþykti
lántökuna (90 þúsund krónur)
Bærinn Grænhóll I Olfusi
brennur til kaldra kola.
íbúðarhúsið á bænum Grænhóli
í Ölvusi brann í gær til kaldra
kola. Húsið sjálft var vátrygt, en
innanstokksmunir voru óvátrygðir
og bjargaðist dálítið aj þeim,
rúmföt og eitthvað af húsgögnum.
Flestir menn í Ölvusi voru í
Ölv.usrjettum í gær og þar var
einnig bóndinn á Grænhóli, Sigur-
bergur Johannsson.
Heima á bænum var húsfreyj-
an ásamt tveímur ungbörnum og
kaupamanni.
Húsfreyja og bömin voru í
kjallara hússins, en þar var eld-
húsið.
Kaupamaðurinn var við vinnu
úti við.
ELDSINS VERÐUR
VART.
Kaupamaðurinn varð fyrstur
eldsins var, klukkan var þá að
ganga sex. Sá hann að eldur var
kominn í þak íbúðarhússins. Strax
og hann var búinn að gera að-
vart í húsinu, var farið að Sand-
hóli, sem er næsta símstöð. Var
hringt þaðan að Hveragerði Og
sagt frá eldsvoðanum.
Komu menn brátt að úr rjett
unum, en þá stóð húsið í björtu
báli og var strax sjeð að því yrði
ekki bjargað.
HEY í HÆTTU.
Rjett við íbúðarhúsið er lilaða,
og var tímburhús á milli.
Gengu menn x að rífa húsið á
milli hlöðunnar og íbúðarhúss-
ins, svo eldurinn kæmist ekld í
heyið.
Jafnframt var hringt t.il Reykja
víkur og beðið um að sendur yrði
bíll með slökkviliðsmönnum og
tækjum til að reyna að bjarga
heyinu, ef þess væri kostur. Fór
hjeðan bíll með dælu.
Þegar slökkviliðið kom austur,
var íbúðarhúsið brunnið til kaldra
kola, en hjeraðsmönnum hafði
tekist að verja heyið.
TJÓNIÐ.
Klukltan um 12 í nótt átti Morg-
unblaðið tal við Sigurberg bónda.
P’ramh. á 6. síðu.
ljet hann svohljóðandi klásúlu
fylgja lánsheimildinni:
„Lánið má þó því að eins
taka, eða umboð framselja, að
fyrir liggi hjá oddvita sýslu-
nefndarinnar yfirlýsing ríkis-
stjórnarinnar um það, að kostn-
aður við lántöku þessa greiðist
að öllu leyti úr ríkissjóði, og
að hann annist afborganir og
vaxtagreiðslur af láninu, sýslu-
sjóðum að kostnaðarlausu, svo
og að yfirlýst sjer af, ríkisstjórn
inni, að brúarbyggingin fari
frám eingöngu á ábyrgð ríkis-
sjóðs, svo sem á þjóðvegi.“
Af þessu er ljóst, að það er
í raun og veru ríkið, sem hjer
er lántakandi.
En hversvegna er sýslan lát-
in leppa ríkið við þessa lán-
töku?
Sennilegasta skýringin er sú,
að ríkisstjórnin sje hjer að fara
í kringum loforðið, sem Ey-
steinn gaf Bretum síðastliðinn
vetur.
Lánið til þessarar nýju brú-
ar á Skjálfandafljót er tekið í
Danmörku, hjá dönskum banka
og er því beinlínis brot á yfir-
lýsingu þeirri og loforði, er
Eysteinn gaf Bretum síðastlið-
inn vetur.
Bersýnilegt er, að stjórpin
hefir verið sjer þess meðvitandi,
að ríkið mátti ekki taka þetta
lán; það yrði svik við Bretann.
Og til þess að breiða yfir
svikin, lætur stjórnin það líta
þannig út, sem sýslan hafi tek-
ið lánið!
En fundargerð sýslufundar
S.-Þingeyjarsýslu sýnir greini-
lega ;
að ríkissjóður er lántak-
andinn og enginn annar.
Skyldi Eysteinn litli vaxa í
augum Bretans eftir svona fr^m
komu?
Stóryrði Eysteinis
Ýmistlegt fleira mætti minn-
ast á í saxnþandi við þessa brú
á Skjálfandafljót og l(epp-
lánið.
Einhver man vafalaust eftir
því, að Eysteinn Jónsson vítti
Þorstein Briem harðlega á. .sið-
asta þingi fyrir það, að hann
hef ði leyft verklegar fram-
kvæmdir fyrir lánsfje.
En hvað gerir núverandi
stjórn? Hún ræðst íjár^ýra
brú og á stað, sem örfáum bæj-
um kemur að gagni — alt fyrir
lánsfje!
Og sama stjórnin, sem kast-
ar hundrað þúsundum í þessa
einu brú, sem sárfáum kemur
að gagni, er ófáanleg til þess
að leggja fram litla fjárhæð
til þess að brúa smásprænur á
þjóðleiðinni undir Eyjafjöllum,
þótt það sje lífsskilyrði heilla
hjeraða, að þessar samgöngu-
bætur fáist.
Er nokkurl rjettlæti eða vit
í svona ráðsmensku?