Morgunblaðið - 23.10.1935, Page 5

Miðvikudaginn 23. okt. 1935.
MORGUNJtfLAÐIÐ
jnenn keppa, jafnvel þótt vænta
megi, að lágmarkskröfumar
kunni að hafa nokkur álirif í
hækkunaráttina. — Öll þessi af-
rek eru unnin undir bestu afreks-
skilyrðum, sem hugsanleg eru, og
ekkert til sparað, að hver maður
njóti sín að fullu.
H.
Bestu afrek íslenskra íþrótta-
manna í framangreindum íþrótta-
greinum hafa verið þessi í sum-
^r:
Hástökk 1.74 m. (716 stig)
Langstökk 6.37 — (644 —)
Þrístökk 13.54 — (721 —)
Stangarst. 3.32 — (621 —)
Spjótkast 47.07 — (535 —)
Kringlukast 36.34 — (606 —)
Kúluvarp 12.11 — (631 —)
Þegar þessi afrek eru borin
saman við lágmarksskilyrði Þjóð-
verja til þátttöku í aðalkepninni,
sjest, að talsvert miklu munar í
flestum greinum. Best eru afrek-
in í þrístökki og hástökki (Sig.
'Sígurðsson frá Vestm.eyjum); í
þrístökkinu vantar ekki nema 63
stig upp á lágmarksskilyrðið. Er
full ástæða til að vænta þess, að
Sigurði takist að ná lágmarksskil-
yrðinu á næsta sumri, því hann
mun hafa stokkið um 13.80 m. á
æfingum, þótt ekki hafi tekist
eins vel á kappleikum. Hinar aðr-
ar af þessum greinum eru svo
’langt frá lágmarksskilyrðunum,
að ekki eru mikil líkindi til, að
unt verði að ná þeim á næsta
ári, jafnvel þó að æft verði af
kappi og á allan hátt reynt að
flýta fyrir framförum manna.
Sjeu þessar tölur hinsvegar
bornar saman við hinar raunveru-
legu tölur frá kappleikunum,
sjest, að við uppfyllum í flestum
greinum „lágmarksskilyrðin'*, þ.
e. a. s. íslensku íþróttamennirnir
mundu ekki hafa orðið síðastir,
eftir tölunum að dæma. í raun
rjettri er ástæða til að ætla, að
þeir standi sig miklu betur í
olympiskri kepni en tölurnar
sýna; tölurnar sýna aðeins málið
og annað ekki. Sú afar þýðing-
armikla staðreynd, að annað af-
rekið er unnið undir hagkvæm-
um veðurskilyrðum og á bestu
brautum, en hitt í kulda og súld
og á „dauðum“ brautum, kemur
ekki fram í tölunum. Öll þessi af-
rek, sem hjer eru tilfærð frá síð-
asta sumri, hafa verið unnin í
hráslaga kulda og sólskinslausu
veðri. Þegar þessum afrekum er
jafnað við olympisk afrek, eru
þau því meira virði en mælingin
ein sýnir. Annað mál er það, að
ekki er hægt að reikna út, hvé
mikill þessi mismunur er, og verð-
ur því að halda sjer við tölurnar.
Þessi 7 afrek voru unnin af
þrem mönnum; sýnir það, hvað
sjergreinarþjálfun er skamt á veg
komin hjá okkur. Þessir voru
þeir, sem afrekin unnu: Karl Vil-
mundarson (langst., stangarst.
og kringluk.); Sigurður Sigurðs-
son (hástökk og þrístökk); Krist-
ján J. Vattnes (spjótkast og kúlu
varp). Hástökks- og þrístökks-
afrekin voru unnin utan leik-
móts; hin á leikmótum hjer í
Rvílt.
Af þessum framantöldu grein-
um virðist, eins og stendur, varla
vera von um, að hægt verði að
senda nema 1 mann — í þrí-
stökki, — því að svo mikið vant-
ar á hinn tilskilda árangur í öðr-
um greinum, að varla er hugsan-
legt, að svo mikil framför náist
á þeim t.íma, sem éftir er, að sæmi
legt megi telja. Þó skal engu spáð
um, að svo geti ekki orðið, og
mun Olympíunefndin reyna að
gera það, sem í hénnar valdi
stendur, til þess, að það takist.
Meðal annars, sem hún hefir gert
til að stuðla að þessu, er það, að
hún hefir ráðið hingað erlendan
— sænskan — kennara í frjálsum
íþróttum. Væntir hún hins besta
árangurs af starfi hans. Maður
þessi var um mörg ár fjölþrauta-
meistari Svía og var 4. maður í
tugþraut á Olympisku leikunum í
Antwerpen 1920. Hann. var hjer
nokkra mánuði 1930, og kyntist
þá íslensku íþróttalífi nokkuð.
Framh.
Brynjólfur Magnússon
f. kennari.
Einn af fegurstu sálmunum í
sálmabókinni byrjar þannig:
„Fótmál dauðans fljótt er stig-
ið“. Þessi orð reynast oft átak-
anlega sönn, og svo var einnig, er
andlát Brynjólfs heitins bar að
höndum. Hann fór að vanda. hress
og glaður frá heimili sínu í Fífu-
hvammi þriðjudagsmorguninn 8.
þ. m., til Reykjavíkur, í erindum
fyrir sína góðu húsmóður, en var
liðið lík fáum klukkustundum
síðar. Bifreið, er fór um hinn
breiða og góða veg sunnan við
Öskjuhlíðina, í fullri birtu og
góðu veðri, varð líkama hans að
bana. Eru slík tilfelli hörmuleg
í mesta máta, og mega ekki koma
fyrir.
Brynjólfur Magnússon var
fæddur í Guttormshaga í Holtum
í Rangárþingi 9. ágúst 1861. For-
eldrar hans voru hjónin Magnús
Bjarnason silfursmiður (síðar
bóndi á Ketilsstöðum) og Mál-
fríður Benediktsdóttir, dóttir síra
Benedikts Eiríkssonar í Gutt-
ormshaga. Voru þeir albræður
sjera Benedikt og Stéfán Eiríks-
son í Árnanesi í Homafirði, er
var alþm. Austur-Skaftfellinga
frá 1859 til 1883, og móðurbræð-
ur Eiríks Magnússonar meistara
í Cambridge.
Bi-ynjólfur ólst upp með for-
eldrum sínum til 16 ára aldurs,
en fluttist þá suður að Óttarstöð-
um í Hraunum. Þar bjuggu þá
B ’l
3*a
merkishjónin Kristján Jónsson
(síðar bóndi í Hliðsnesi á Álfta-
nesi) og kona hans Kristrún
Sveinsdóttir, bæði ættuð úr Þing-
vallasveit. Átti hann þeim hjón-
um mikið að þakka, og börnum
þeirra, og þá eigi síst dóttur
>eirra, er varð hans síðasta hús-
móðir. Kristrún, fyrsta húsmóðir
hans hjer syðra, mun hafa fund-
ið, að hann var gæddur góðum
gáfum, og hvatti hann því til að
ganga í Flensborgarskólann, sem
hann og gerði, og var hann út-
skrifaður af honum 1891. Hafa
Óttarstaðahjónin vafalaust hjálp-
að lionum fjárhagslega til skóla-
göngunnar. Að námi loknu fór
liann austur til átthaga sinna, og
gerðist umferðakennari, fyrst í
Holtum, en síðar á Landi. Hann
mun hafa verið um 20 ára skeið
ltennari, bæði eystra, og í Gull-
bringusýslu. Brynjólfur var ágæt-
ur kennari, bæði vel að sjer, og
auk þess mjög hnéigður fyrir að
fræða, því svo mátti segja, að
hann alt sitt líf, væri að miðla
samferðafólkinu af þekkingu
sinni. Hann var með fyrstu mönn-
um eystra, er lærði að leika á
orgel, og var mjög söngvin og
söngelskur alla tíð. Hans mesta
yndi í tómstundum var það, að
sétjast við hljóðfærið og hafa
yfir fagra tóna og fögur kvæði. Á
yngri árurn var hann með allra
fremstu ungum mönnum í véstur-
hluta Rangárþings að gáfum og
þekkingu. Á þessum árum fór
hann norður í Þingeyjarsýslu á
sumrum í kaupavinnu, og til að
sjá landið og kynnast fólkinu í
fjarlægum hjeruðum. í þessum
ferðum fór hann venjulega
Sprengisandsleið. Dáðist hann
mjög að fegurð á þessum slóðum,
einkum í Arnarfelli hinu mikla.
Hin síðari ár, var Brynjólfur í
vinnumensku í Reykjavík og ná-
grenni hennar. Hjer í bænum var
liann í mörg ár hjá Magnúsi
Niðursuðuglösin haía reynst
>est. — Allir varahlutir fyr-
irliggjandi í
Blöndahl f. alþm. og átti alla
tíð síðan góðum vinum að mæta
á því góða héimiii, og hjá böra-
um hans. Síðustu sex ár æfinnar
var hann í Fífuhvammi hjá frá
Þórunni Kristjánsdóttur, er var
fjögra ára gömul telpa þegar
hann kom fyrst til foreldra henn-
ar á Óttarstöðum. Mun hún hafa
reynst. honum fyr og síðar eins
og góð, elskuleg systir. Brynjólf-
ur var alla tíð „dyggur, trúr og
tryggur“ og breytti vél eftir
þessu, og fleiri heilræðum Hall-
gríms Pjeturssonar, sem hann
lærði í æsku og hafði mætur á.
Hann var orðvar, og grandvar í
hvívetna, prúður í framkomu,
fremur fáskiftinn, og reyndi
aldrei að sýnast.
Bitt af gömlu skáldunum segir
að vjer megum trúa því og
treysta, „að ef hjer lifað höfum
vel, heim er oss gott að snúa“.
Brynjólfur heitinn lifði vel meðan
hann dvaldi hjer, liann elskaði
sannleikann og rjettlætið, og þvi
mun honum nú gott heim að
snúa til föðurhúsanna himnesku,
þar sem hann getur haldið áfram
að þroska anda sinn, og góðar
dvgðir og göfugar.
„Far þii í friði, friður guðs þig
blessi“, góði maður og fræðari.
Gamall lærisveinn.
koma þeim á berklahæli eður í
öruggs læknis umsjá og umönn-
un. Þá er svo stendur á, leitast
þeir ekki við að blekkja sjálfa
sig, nje dylja sig hins sanna.
Mörgum foreldrum fer algerlega
gagnstætt, þá er ber á veilum í
skaphöfn bama þeirra, jafnvel
þótt þær sjeu hinar ískyggileg-
ustu. Feður og mæður horfast
oft of nauðug í augu við skap-
bresti barna sinna, yfirsjónir
þeirra og sekt. Því er á þá leið
líkt farið um veikleika í skaphöfn
sem um líkamlega sjúkdóma, að
hyggilegast og tryggilegast er að
leita ráða við þeim jafnskjótt og
á þeim bólar. En þá er foreldrar
ljúga að sjálfum sjer um slíkt,
verður ekki lækningar leitað. Þau
sannast þar því raunalega á sum-
um foreldrum, orð skáldsins, „að
ljúga að sjer sjálfum er hvers
manns bani“. Er og foreldrum
nú að nokkru leyti vorkunn, þótt
þeir vilji lítið aðhafast í þessum
efnum, þar sem oss vantar kunn-
áttumenn í þessum greinum.
En eigi er ólíklegt, að margir
foreldrar yrði í fyrstu tregir til
að ráðstafa börnum sínum á
slíkri lækningastöð, sem hjer var
drepið á að stofna. Þeim þætti
slíkt ekki virðingu sinni nje
barna sinna samboðið. Væri vand-
hæfi á að velja slíku hæli nafn,
sem ekki fældi frá notkun þess.
En þá er það hefði starfað um
hríð og ef vel tækist tilraunir
þess, mundu foreldrar og vanda-
menn verða fegnir að koma þang-
að skapgölluðum börnum sínum
og leita þeim geð- og drengskap-
arbóta þar.
í heimavistarskólanum, sem jeg
fyrir nokkrum árum kyntist í
Danmörku og Noregi, virtist mjer
að mun nákvæmara eftirlit haft
með nemendum, og þeir stórmiklu
meir parrakaðir eu títt er í
samskonar skólum hjer á landi.
Þar þykir mjer sumstaðar mega
svo að orði koma, að augunum sje
ekki slept af nemendum, hvorki
dag nje nótt. í sumum skólum
eru þeir skyldugir til að hafast
við í herbergjum sínum eða í
lestrarstofum skólans klukkan 5—
7 síðdegis. í einum merkasta stúd-
entaskólanum, sem jeg kom í, urðu
yngstu nemendur að hátta klukk-
an 8 á kvöldin (en þeir eru þar
nokkru yngri en tíðkast í
íslenskum skólum samkynja).
Eldri hluti nemenda varð að halda
kyrru fyrir í herbergjum sínum
eftir klukkan 9 á kvöldin. Sjest
á slíku, að nemendur hafa þar
lítil umráð tíma síns.
í öðrum merkum heimavistar-
skóla sofa nemendur í stórum
skála. Ljós er þar ekki alger-
lega slökt alla nóttina, heldur
höfð dauf birta (svag Belysning,
eins og einn rektorinn komst að
orði við mig). Kennari sefur þar
í svefnklefa rjett við skála nem-
enda, og er rimahurð í milli. Sjer
hann því gerla, hvað alla nótt-
ina fer fram í skálanum. Minti
slíkt skipulag mig allmjög á
Langaloft í Latínuskólanum forð-
um og umsjónina þar. í þess-
um skóla verða og heimavistar-
búar að taka á sig náðir á sjer-
stökum tíma.
í heimavist á Akureyri eru
hættir að þessu leyti nokkuð á
annan veg. Þar mega heima-
vistamenn lesa langt fram eftir
nóttu. En ekki mega þeir raska
svefnró annara heimavistarbúa
nje halda vöku fyrir þeim. Hitt
er þeim einnig í bróðerni bent á,
að þeim sje eigi síður nauðsyn-
legur nægur svefn en holl fæða
og nóg. Eftir kenslustundir eru
þeir, samkvæmt reglugjörð sjálf-
ráðir ferða sinna alt fram á kvöld.
En eins er af þeim krafist, og
þeirri kröfu allfast fram fylgt: að
þeir sjeu heima á hverju kvöldi
kl. 10, nema á laugardagskvöld-
um. Þá mega þeir vera úti til kl.
11%. Er jafnan kannað, hvort
allir nemendur sjeu heima á lög-
boðnum tíma. Þá mega þeir og
búast við aðgæslu á, hvort þeir
sjeu sómasamlega og hæfilega á
sig komnir. Útivistarleyfi eru
sem minst veitt eftir þann tíma.
Er hætt við, að leyfin yrðu full-
mörg, ef þau væru auðfengin.
Skóli má eigi stuðla að því, að
sá skilningur á lögum og reglum
komist inn hjá embættismanna-
efnum, að slíkt sje til þess sett
og samþykt, að veita udanþágu
frá því. Og jeg geri ráð fyrir, að
umsjón yrði eins háttað, þó að
allir skólanemar hefðu náttstað í
sjálfum skólanum. Vona jeg, að
ókunnugir fái af þessari frásögn
ráðið í frjálsræði eða ófrjálsræði
nemenda í heimavist á Akureyri.
Þeir fyrirrennarar mínir, Jón
A. Hjaltalín og Stefán Stefánsson,
rjeðu því, að frelsi heimanema
var eigi meira heft, og fórst þeim
það viturlega. En þó að heima-
vist sje hjer að þessu leyti frjáls-
leg — eftir því sem gerist um
samskonar heimavistir víðsvegar
á Norðurlöndum — og þó að
margur góður drengur gangi fús-
lega undir slíka regúlu, hefir hún
þó í för með sjer nokkur óþæg-
indi, sem hömlur og höft ávalt
gera. Veldur slíkt ákvæði mestri
óánægju meðal þeirra, sem þess
hafa mest þörfina.
Ýmsum finst slíkur sjálfræðis-
hemill lítill annmarki á heimavist.
Sumir eru jafnvel þeirrar skoð-
unar, að nemendur njóti hjer of
mikils frjálsræðis. En æskilegast
er, að það fari saman á ferð, að
týna ekki hesti sínum, en heftá
hann þó ekki nje tjóðra. Eins
væri ákjósanlegast, á uppeldi-
lega vísu — þ. e. til langframa —•
hverjum nemanda skapþroska- og
liollustuvænlegra, að hann semdi
sig ungur af frjálsum vilja eftir
góðri regúlu, heldur en hann sje
neyddur til að hlýðnast henni með
lagaboðum.
En ef jeg ætti sjálfur skólann,
afnæmi jeg, ef til vill, um hríð
þetta haft og reyndi, hvemig
færi. En — allir þurfum við að
leggja á oss nokkrar hömlur, og
suma þarf því miður í byrjun —•
að því er virðist — að neyða til
slíks, þótt nauðungarkostur sje.
En þó að nokkur hængur sje á
þeirri skerðingu á sjálfræði, er
jafnan hefir fylgt heimavist hjer,
er það og hefir lengi verið sann-
færing mín, að kostir hennar sjeu
meiri en ókostir.
Heimanemum farnast yfirleitt
betur á skólaferli sínum hjer
heldur en bæjamemum. Raunar