Morgunblaðið - 16.10.1936, Blaðsíða 4

MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIFT AMAL.
Onnur viðskiftakreppa
innan þriggja ára...
Afundi breska vísindafje-
lagsins í Blackpool —
Englandi — fyrir skömmu,
akýrði hinn kunni hagfræðing-
ur Sir Wiliiam Beveridge, sem
er í stjórn breska atvinnuleysis-
sjóðsins fráþví aðsjóðurinn væri
nú að safna í sarpinn, til þess að
vera viðbúinn þegar næsta
kreppa skellur á. „Jeg geri ráð
fyrir“, sagði hann „að innan
þriggja ára vaxi tala atvinnu-
leysingja upp í 2.2 milj. og er
það lágmarkstala (tala atvinnu
leysingja er nú 1.6 milj.). —
Sumir telja að tala atvinnuleys-
íngja í Bretlandi verði þá orð-
in alt að því 3 miljónir!“
*
Innan þriggja ára, sagði Sir
William. Hann gerir þá ráð fyr-
ir að næsta kreppa skelli á í'
Bretlandi á næstu þrem árum.
í Bretlandi hófst viðskiftabat-
inn árið 1932 eftir kreppuna,
sem hófst 1929, eða eftir að
Bretar höfðu leyst sterlings-
pundið frá gullinu. Árið 1932
var tala atvinnuleysingja í
Stóra-Bretlandi (mánaðameðal-
tal) 2.8 milj. Næsta ár, 1933,
var mánaðameðaltalið 2.5 milj.
1 júní 1934, var tala atvinnu-
leysingja komin niður í 2.1 milj.
og í des. sama ár í 2.08 milj.
I júlí 1935 var atvinnuleys-
ingjatalan komin undir tvær
miljónir og samkvæmt síðustu
skýrslum er tala atvinnuleys-
ingja í Bretlandi, ekki nema
1.6 milj.
Framleiðsluvísitalan í Bret-
landi (1929 = 100) var 1933,
87,9, en 1935, 104,3. Heildsölu-
verð (vísitalan) var 1933 =
85,7, en 1935 = 89.6. Sýna tölur
þessar viðskiftabatann í Bret-
landi.
*
Þannig má lengi telja. En
eitt er eftirtektarvert. Bati þessi
hefir að mestu leyti komið að
innan, þ.e. hann byggist ekki á
aukningu utanríkisverslunarinn-
ar. — Heimsviðskiftin hafa
aldrei verið meiri en 1929. Við
skiftaveltan í millilandavið-
skiftum nam það ár 289 miíj-
örðum RM. — Síðan hefir hún
hrapað djúpt. Þessi velta var
árið 1934 ekki nema 96 mil-
jarðir marka og 1935, 90—100
miljarðir marka (ágiskun). Á
þessu tímabili hefir hlutur
Breta í heimsviðskiftunum næst
um staðið í stað. Hann var árið
1929 13.8%, 1932 13.6% og
1934 14.2%. Að verðmagni
hjelt hlutur Breta áfrarn að
falla, þar til 1933, að hann
hækkaði lí'tilsháttar og aftur
lítilsháttar 1934. Þegar á það
er litið, að framleiðslan í Bret-
landi er farin fram úr því
sem hún var mest 1929, en
yeltan í millilandaviðskiftum
hefir hrapað um þriðjung á
s*ma tímabili, verður ljóst, að
SaíJskiftabatin* í Bretljindi hef-
ir aliur komið að innan frá
þjóðarbúskap Breta sjálfra.
] *
] Þetta hefir mikla þýðingu.
Þótt gert sj e ráð fyrir að inn-
; anlandsmarkaður Breta sje nú
þegar orðin mettur, þá hafa
i Bretar þó enn ráðrúm til þess
; að auka viðskiftaveltusína. Utan
, ríkisverslunin er ennþá að kalla
óplægður akur.
j Það er að segja: Bretar ráða
.ekki einir yfir því, hvort þeir
| geti aukið utanríkisverslun
Þessi vaxandi bjartsýni kom m.
a. fram á þingi Þjóðabandalags-
jins í sept., sem gerði samþykt
^um að skora á allar þjóðir að
að vinda að því bráðan bug að
nema úr gildi hömlur á heims-
viðskiftunum.
sína. Allar þjóðir verða að
leggja hönd á plóginn til þess
að plægja þenna akur. Bretar
eru ífyrir löngu tilbúnir ‘að
leggja fram sinn skerf.
Það hefir staðið á öðrum.
Stærsti Þrándur í götu heims-
viðskiftanna hafa um margra
ára skeið verið innflutnings-
kvótarnir og gjaldeyrishöml-
urnar. Hvorttveggja er afleið-
ing óeðlilegs verðmismunar á
'gjaldeyri þjóðanna, sem hefir
neytt sumar þjóðir, sem hafa
haldið gjaldeyri sínum í of háu
verði, til að vernda þetta verð
með innflutningskvótum og
gjaldeyrishömlum. Þær þjóðir,
sem hafa haldið gengi gjald-
eyris síns hlutfallslega of háu,
eru fyrst og fremst gulllöndin
Frakkland, Holland, Sviss,
Italía og Þýskaland, og auk
þess Tyrkir, Grikkir, Lithauar,
Pólverjar o. fl. Þessi lönd hafa
verið Þrándur í götu heims-
viðskiftanna.
Þessum steini er nú rutt úr
vegi. Flestar þessar þjóðir hafa
fært gengi gjaldeyris síns til
samræmis við stórþjóðirnar
Breta og Bandaríkjamenn.
Við það hafa erl. vörur á inn-
anlandsmarkaði þessara þjóða
hækkað í verði og getur það
að nokkru leyti komið í stað
innflutningshaftanna. Samtímis
hafa vörur þessara þjóða lækk-
að í verði á erlendum markaði
miðað við hinn erlenda gjald-
eyri, og þannig er þessum þjóð-
um gert kleift að taka upp sam-
kepni við þær þjóðir, sem áður
höfðu felt gengi gjaldeyris síns.
*
Leiðin er nú opin fyrin frjáls-
ari heimsviðskiftum. Kvótarnir
og tollarnir eru nú þegar farnir
að hverfa. Til dæmis: 15%
saltfisktollinum hefir verið af-
ljett í Ítalíu, í Frakklandi hafa
allir kvótar Lavalstjórnarinnar
verið numdir úr gildi; 50% te-
tollurinn hefir verið feldur úr
gildi í Hollandi o. s. frv. Þetta
er þó aðeins byrjunin. Hin
breytta afstaða á eftir að koma
fram í verslunarsamningum. —
Ennfremur má búast við hröð-
um viðskiftabata í þeim lönd-
um, sem nýlega feldu gengi
gjaldeyris síns og í kjölfar bat-
ans fer vaxandi kaupgeta fyrir
innlendar og erlendar vörur.
Menn spá uppgangstímum.
En þessir uppgangstím-
ar eiga ekki að standa nema í
2—3 ár. Þá kemur næsta
kreppa, segir Sir William Bev-
’ eridge. Síðasta kreppa hófst
1929 og það er gömul reynsla
að milli þess að tvær kreppur
skelli á, líði 7—10 ár.
Kreppan er engan veginn
„eins og vindurinn, sem engin
jveit hvaðan kemur og hvert
fer“. Hún er einn þátt.urinn í
| viðskiftalífi þjóðanna, og þessi
þáttur hefir verið rannsakaður
'ofan í kjölinn. Viðskiftakreppa
'skall á 1836 og aftur 1847.
Síðan með 10 ára millibili 1857
og 1867. Aftur skall á kreppa
árið 1873 og stóð hún lengi.
Viðskiftaörðugleikar hjeldu á-
fram í ýmsum löndum þar til
1895. Aftur skall á kreppa
1907 og um það leyti sem stríð-
ið hófst, virtust öll sólarmerki
benda til þess að kreppa væri
yfirvofandi.
Stríðið hófst áður en krepp-
an skall á, og síðan hófst
uppbyggingarstarfið eftir stríð-
ið, og því fylgdu uppgangs-
tímar 1927—1929. En árið
1929 skallávíðtækasta kreppan
sem yfir heiminn hefir komið
og það eru ekki. nema 2—3 ár
síðan að viðskiftabatinn fór að
gera vart við sig aftur. Síðustu
vikurnar hefir verið ruddur veg
urinn fyrir enn örari viðskifta-
bata. Og um sama leyti eru
menn farnir að tala um næstu
kreppu.
*
Lítill vafi er á því, að Sir
William Beveridge hafi rjett
fyrir sjer. Hann hefir bæði
þekkingu og sögulega reynslu
fyrir því. Fyrir okkur Islend-
inga varðar það mestu, að við
gerum okkur grein fyrir lög-
máli viðskiftalífsins um upp-
gangstíma og kreppu. Þessa
þekkingu má nota til þess, að
gera ráðstafanir til þess, að
mæta vondu árunum með því
að nota góðu árin vel. Leiðirnar
til þess hefir hið frjálsa framtak
einstaklingsins jafnan fundið
með velviljuðum stuðningi rík-
isvaldsins.
Hættan er þar sem misviturt
og illviljað stjórnarfar hefir
hnept viðskiftin í fjötra.
Geymsla.
Reiðhjól tekin til geymslu á
Laugaveg 8, Laugaveg 20 og Yest-
urgötu 5. Símar 4661 og 4161.
0»lBn.
Umsóknir
um námsstyrk samkvæmt ákvörðun Menta-
málaráðs (kr. 1.0,000), sem veittur er á fjár-
lögum ársins 1937, sendist ritara Mentamála-
ráðs, Ásvallagötu 64, Reykjavík, fyrir 1. des-
ember 1936.
Styrkinn má veita konum sem körlum, til
hvers þess náms, er Mentamálaráð telur
nauðsyn að styrkja.
Umsóknir
uiti styrk til skálda og
listamanna, sem veiltur
er á fjárlðgum ársins
1937 (kr. 5990,00), send-
ist ritara MentamálU'
ráðs, ísvallagfttu 64,
Reykfavík, fyrir I. des-
ember 1936.]
Ljereft
útvegum við frá Ítalíu með sjerstaklega hagkvæmu verði.
Talið við okkur sem fyrst.
Eggert Kristjánssan B Co.
Sími 1400.
Bogi Olafsson:
Kenslubók í ensku handa byrjendum, er komín út.
Aðalsala í
Bókavecslnn Si^fúsac Eymundssonac
og BÓKABÚÐ AUSTURBÆJAR BSE.
Laugavegi 34.