Morgunblaðið - 24.12.1936, Qupperneq 3

Fimtudagur 24. des. 1936.
MORGUNBL.iÐIÐ
8
Jeg hef verið beðinn að rifja
upp eitthvað úr kynningu
minni við síra Matthías Joc-
hu'msson, fyrir jólablað Morg-
unblaðsins.
Jeg sá síra Matthías fyrst
vorið 1887. Jeg var þá að ganga
inn í Latínuskólann og lagði
einn daginn leið mína inn á
Forngripasafnið, sem þá var
geymt á lofti Alþingishússins.
Nokkrir gestir voru þar komnir
og gengu um og skoðuðu safn-
ið, en Sigurður fornfræðingur,
umsjónarmaður þess, sat í önd-
vegi við annan gafl sýningar-
skálans, forneskjulegur mjög,
að þvi er mjer sýndist, svo að
ekki þorði jeg að spyrjá hann
um neitt snertandi muni þá,
sem jeg var að skoða á safninu.
Það lifnaði yfir öllu, er ein-
kennilegur maður vatt sjer
þarna inn, gekk hvatlega gegn-
um safnið, tók ofan og hneigði
sig djúpt fyrir Maríulíkneski,
sem stóð í miðjum salnum, og
heilsaði síðan Sigurði fornfræð-
ingi mjög vingjarnlega. En Sig-
urður reis á fætur og var nú
andlit hans alt eitt bros, en
forneskjan og alvaran horfin
þaðan. Þeir fóru að spjalla
saman og mjer þótti viðtal
þeirra skemtilegt. Svo laut jeg
að einhverjum gestinum og
spurði, hver þessi maður væri,
og mjer var svarað, að hann
væri „síra Matthías í Odda“
Síra Matthías var þá liðlega
fimtugur. Hann var glað-
legur, fjörlegur og hvatur
hreyfingum, nokkuð feitur, en
þó hVérgi nærfi eins sver og
hann varð síðár. Þetta vor var
hann að fara frá Odda með
skyldulið sitt og flytjast til Ak-
ureyrar. Jeg , fór heimleiðis
norður um land með sama skipi
og hann, en það 'var „Laura*
gamla, og voru ýmsir skólapilt
ar af Norðurlandi og Austur
landi með í förinni. Skipið lenti
í hrakningum í ís fyrir Norður-
landi og léit svo út um hríð,
sem það mundi verða innilokað
á Skágafirði eða Húnaflóa, en
hvorki kömast leið sína austur
um nje heldur aftur til baka
vestur fyrir Horn. Síra Matthf
as fór þá í land á Sauðárkrók
með fólk sitt og farangur, og
síðan landveg til Akureyrar, og
hlýtur þetta að hafa orðið hon-
um dýrt. En næsta dag komst
skipið inn til Akureyrar og
var mikið talað um það af far-
þegunum, hve óheppilega hefði
til tekist fyrir honum að yfir
gefa skipið. Frá þessari ferð
hefir hann sagt í Æfisögu-
köflum sínum. En engin kynni
hafði jeg af honum þar á skip-
inu önnur en þau, að jeg sá
hann á hverjum degi.
Næst kyntist jeg honum
þann hátt, nokkrum ár-
um síðar, að jeg lenti fyrst í
blaðadeilum við hann og síðar
í brjefaskiftum. Hann and-
mælti ýmsu, sem jeg skrifaði
Kaupmannahafnarblaðið Sunn-
anfara á háskólaárum mínum
En andmælin voru þannig, að
því fór fjarri, að jeg legði
nokkra fæð á hann þeirra
vegna. Mjer varð, þvert á móti
hlýtt til hans persónulega út af
þeirri viðureign, auk þess sem
jeg leit mjög upp til hans sem
Þorsteinn Gíslason ritstj. segir frá:
Kynning mín við Matthías
Jochumsson.
Matthíasi hversdagslega, sje í eru engir kaldir, grannir fing-
grein Guðmundar prófessors urgómar, sem rjett er tylt í
Hannessonar í þessu minning- j hendi manns, þegar hann
arriti, og set hjer því kafla úr! heilsar, heldur er það heill,
henni: ; hlýr og mjúkur hrammur, sem
„Sumir eru stálminnugir á grípur um hendina og skekur
orð og atvik hversdagslífsins. j hana vingjarnlega og inni-
Þeir geta nákvæmlega sagt frá j lega . . .
mönnunum, sem þeir kyntust,' Það leggur oftast af síra
hvað þeir sögðu og hvernig þeir ( Matthíasi einhvern yl, sem ger-
lifðu. Jeg er það ekki. Þegar ir stofuna hlýrri meðan hann
jeg lít yfir ÍO ára náin kynni stendur við og skapið ljettara,
af hinu aldraða þjóðskáldi okk- \ löngu eftir að hann er farinn
ar, þá man jeg að vísu fátt, en burtu . . .“.
ógleymanleg stendur hún þó!
MATTHÍAS JOCHUMSSON í L ondon 1910. í heimsókn hjá vin-
konu sinni, Mrs. Spears, og dóttur hennar. Mrs. Spears var ekkja
vinar og velgerðamanns sr. Matthíasar, en hjá þeim hjónum dvaldi
hann vetrarlangt eftir hinn síðari konumissi veturinn 1873—’74.
fyrir mjer myndin af þessum!
eina þjóðkunna sambæjar- A ^ *
manni mínum. Og hvað hann j
hefir verið mjer, þessi ár finn
jeg nú best, er hann hefir dval- j
ið erlendis alllangan tíma.
Hvort sem jeg sit heima hjá
mjer eða geng eftir götum
bæjarins, þá sakna jeg hans og
hlakka til að sjá hann aftur.
Ætíð hef jeg orðið var við
skálds og andans manns. Og annað blað. Annars átti hann
svo þótti mjer mikið til þess um langt áraskeið greinar og . }
koma, er hann fór að skrifa kvæði í flestum blöðum lands- mnmgu> þegar gam a enn furgu ungur { anda í ýms-
jer finst þetta mjög góð
lýsing á síra Matthíasi í
nærsýn, eða hversdagslega.
Mín kynning af honum er
meira úr fjarsýn, enda þótt við
hittumst nokkurum sinnum á
lífsleiðinni. Hann kom oft til
Reykjavíkur á efri árum sínum,
eftir að hann varð sjötugur.
Um áttrætt ferðaðist hann
landveg um æskustöðvar sínar
við Breiðafjörð, og er hann þá
mjer u)m ágreining okkar og ins.
jeg fjekk frá honum nokkur
brjef, hvert öðru elskulegra.1
skáldið er, fjarverandi, en jeg
minnist þess varla, að hafa
veitt því eftirtekt um aðra sam-
lega tómur og kuldalegur.
,að er heldur ekki furða,
I næst yexti og ytra útliti, er
Jeg held að besta lýsingin, glaðlega, vingjarnlega viðmót-
sem gerð hefir verið af síra ið, hvar sem hann hittist. Það,
brjet, hvert oöru elskulegra. f-^egar sira Matthias var , . , ,
Þegar jeg svo eignaðist Sunn- f--^ sjötugur gaf G. Östlund æJarrnenn mina- Jer mst
anfara hokkru síðar, birti jeg út dálítið minningarrit um ærmn velu or mu svo un ar-
þar mynd af honum og skrifaði hann, og fekk mig til að skrifa
gtein um' skáldskap hans. æfiágrip hans, eða til þess að
Myndin tókst illa, var skorin í gera útdrátt úr uppkasti, sem
trje, eins og þá var títt, en síra Matthías hafði sjálfur sæti hans er autt, því hann fyll
skemdist í meðferðinni. En'skrifað, en ekki skyldi koma ir bókstaflega tveggja manna
greinin fjell honum vel, og er fram óbreytt. Jeg skrifaði einn- pláss, að minsta kosti þeirra,
brjefið, sem hann skrifaði mjer ig í þetta rit grein um skáld- sem grannvaxnir eru og fyrir-
eftir lestur hennar, prentað í skap síra Matthíasar. Guð- ferðarlitlir, og þegar til hans
safni af brjefum hans, sem útjmundur Hannesson prófessor, sjest á götunum, þá er það ekk-
komu í fyrra. Við vorum nú þá lséknir á Akureyri, skrifaði ert smáræðis stryk, sem í reikn-
orðnir töluvert kunnugir, af jum .síra Matthías heima á Ak- inginn kemur, heldur fyrirferð-
blaðadeiluni og brjefaviðskift- ureyri, og dr. Guðmundur armikill flötur, sem augað hvíl-
um./og þegar jeg fluttist til Finnbogason skrifaði um erfi- ist við að horfa á ... ,
Reykjavíkur með Sunnanfara | Ijóðak'veðskap hans: Síra M. Það, sem maður fyrst rekur
frá Kaupmannahöfn 1896, þá'joch. við líkaböng. augun í hjá síra Matthíasi,
vildi hann fá mig til Akureyrar
og bauðst til að styrkja mig þar
til blaðaútgáfu eftir mætti, eins
og sjá má í brjefum hans, sem
prentuð eru. Persónulega kynt-
ist jeg honum fyrst um alda-
mótin á Seyðisfirði. Jeg var þá
orðinn þar' ritstjóri Bjarka.
Hann var á aldamótahátíð
Seyðfirðinga og hafði ort löng
og snjöll kvæði, sem þar voru j
flutt og sungin við afhjúpun j
minnisvarða O. Wathnes., Svo |
dvaldi hann þar um tíma við j
undirbúning útgáfu ljóðasafnsi
síns, sem D. Östlund prent-1
smiðjueigandi gaf úi; á Seyðis-
firði á næstu árum. Við bjugg-j
um þá í sama húsinu, borðuð-;
um saman og áttum yfir höfuð <
margt saman að sælda. Hann j
skrifaði eftir þetta oft í Bjarka, |
sagði frá trúmálakenningum og 1
siðfræðikenningum ýmsra
merkra manna úti um heim og
hætti honum þá oft við að
fljúga hærra en svo, að al-
menningur ætti hægt með að
fylgja honum. Hygg jeg að
hann hafi um þetta leyti skrif-
að meira í Bjarka en nokkurt
um þeim ljóðum, sem ha,nn
kveður þá. Síðast sá jeg harih
81 árs gamlan, sumarið 1916,
varð honum þá samferða a'
skipi til Akureyrár. Hann vár'
alla daga á gangi uppi á þtf-
Paö er heldur ekki fur.&a,J fari, hafði gaman af að horfa
þótt tómlegra sje, þega'íro-jiif' lánds og ri'fja upp sögur
1 'IJ bí : ° r '~x-jr
riérri gerst höfðu % þeim svæð-
um, sem við blöstu. Af slíkurri
sögum kunni hárin ógrynni öil
og sagði vel frá. Það, sem angri
aði hann þá helst, 'var svefn-
leysi. Hann tók márgfalda
svefnskamta á hverju kvöldi
en tókst þó ekki að festa svéfn
sumar næturriar. Jeg hygg að
þetta hafi verið síðasta ferð
hans um lerigri vég. Hann lifði
eftir þetta fjögur ár á Akrir-
eyri, til 1920, en andaðist þá
um haustið, hálfníræður að
ijldri. Þ. G.'
MATTHÍAS JOCHUMSSON á skrifstofu sinna að „Sigurhæðum“ á Akureyri, en það hús bygði hann
skömmu eftir aldamót, og bjó þar til æfiloka.