Morgunblaðið - 23.01.1937, Síða 5

liaugardaginn 23. jan. 1937.
Halldór Sigurðsson virsmið
þekkja allir Reykvíkingar.
Og sumir segja að úrin hans end-
ist ágætlega. Um það skal jeg
ekkert segja, en hitt veit jeg, að
liann úrskurðaði úrið mitt ónýtt,
mjer til mikillar sorgar.
Og þegar jeg spurði hann, hvort
hann hefði þá ekki eitthvað af úr
um til sölu, kvað hann nei við —
og sagðist vera búinn að selja svo
mörg sigurverk, að þó hann yrði
150 ára, mundi sjer aldrei endast
aldur til að gera við helminginn
af þeim. Og svo mætti hann held-
ur ékki selja úr. Síðan henti hann
mjer á borðið fyrir framan sig og
fram og aftur um öll þilin, þar
sem hjekk úr við úr, og auk þess
margar veggklukkur — og þetta
verð jeg alt að gera við fyrir
helgina, því þá ætla svo margir
að skemta sjer, og þó jafnvel sjé
búist við því, að alt gangi á trje-
fótum, þá vill fólkið samt láta úr
in sín vera rjett! Ungu stúlkurnar
segjast hreint ekk-i geta farið á
hall, ef þær hafi ekki úrið sitt!
Hve lengi hafið þjer fengist
við úrsmíði, Halldór?
— í 39 ár.
— Attu ekki sárafáir vasaúr
fyrir 39 árum ?
— Jú, þeir voru nú ekki marg-
ir, og þá þektist það ekki að kon-
ur ættu úr. Það hefði heinlínis
þótt hlægilegt — álíka hlægilegt
og að stúlkur nú færu að ganga
með áttavita í töskunni sinni á
milli húsa. Þá var venjulega eitt-
hvert klukkuskrífli til á flestum
heimilum, sem látið var fullnægja
tímatalskröfum kvenþjóðarinnar!
Og svo áttu allir jafnan aðgang
-að sólinni.
Um aldamótin ruddu sjer mikið
til rúms, hjer á Suðurlandi, hin
svonefndu Bakkaúr —- og drógu
þau nafn sitt af því, að þau voru
keypt af Lefoli kaupmanni á
Eyrarbakka. Bakkaúrin voru stór,
endingargóð og gangviss og eru
nokkur þeirra enn við lýði. En
þau voru dýr, og í þá daga þótti
ámóta mikið þruðl og óhóf að
kaupa sjer Bakkaúr, eins og það
þykir nú að kaupa sjer þíl til að
fara á honum í snatfferðir um
helgar á sumrin.
Eru þessi litlu, fallegu, ný-
tísku úr nokkuð betri en
gömlu, þykku og viðamiklu
„hjallarnir"?
— Já, þau eru sjerstaklega
gangvissari, og fullyrða má, að á
allra síðustu árum hefir úrsmíðin
í heiminum tekið miklum fram-
förum, bæði að vöndun og útliti
— og sjerstaklega eru öll sigur-
verk nú miklu gangvissari en þau
voru. En jafnframt þessum fram-
förum hafa verksmiðjur víða um
heim tekið sjer fyrir að fram-
leiða ódýr og ljeleg úr (skólaúr),
sem alment spiilir fyrir áliti tir-
smíðinnar og skaðar venjulega
alla nema verksmiðjueigendurna.
— Skemmast ekki armþandsúr
fremur en vasaúr?
— Jú — og það ættu ekki aðr-
ir að ganga með armbandsúr en
þeir, sem aldrei þurfa að snerta
höndunum til annars en að færa
höfuðbækur og samþykkja víxla!
Pjer kváðuð halda bækur yfir
alt, sem þjer hafið selt,
framleitt og gert við?
— Já, jeg hef nú gert það, 'að
MORGUNBLAÐIÐ
5
HVAÐ ER KLUKKAN?
gamni mínu. Það eru mörg, mörg
þúsund!
— En eigið þjer þá sjálfur
nokkurt úr ?
— Nei — ónei. Ekki er það nú
núna. En jeg á þessa klukku
þarna, segir Halldór og bendir
mjer út í hornið á vinnustofunni
sinni. — Það er líka óhætt að
treysta henni — og þó er hún
ekki alveg rjett, því á síðasta ári
seinkaði hún sjer um 3 sekúndur.
— Hvernig vitið þjer að klukk-
an seinkar sjer um 3 sekúndur á
ári?
— Jú, það er engin kúnst að
vita það, því við tímamerkið í há-
degisútvarpinu er eins óskeikult
og auðið er.Síðan loftskeytastöðin
var reist, höfum við úrsmiðirnir
altaf getað vitað um rjetta klukku
og síðan útvarpið kom, geta allir
sett klukkuna sína nákvæmlega
rjetta, einu sinni í sólarhring. Að-
ur var þetta alt meira gert af
handahófi.
— En nú ber þeim ekki saman
þessum klukkum, sem hanga hjer
víðsvegar á strætum og gatna-
mótum.
— Þær eru líka allar meira
og minna vitlausar. Hjer í
Reykjavík er ein slík „almanna-
klukka“, sem gengur rjett, en það
§. B. ræðir í ef tlr-
farandi grein við
Halldór Sigurðs-
son úrsmið um
sigurverk og úr-
smíði.
er klukkan í Eimskipafjelagshús-
inu. Þá klukku smíðaði Magnús
Benjamínsson og gaf Reykjavík-
urbæ, og er hún besta sigurverk,
sem nokkurn tíma hefir verið
smíðað hjer á landi.
— Hver er höfundur sigur-
verksins?
— Spyrjið mig heldur hver sje
höfundur sólkerfisins! Það veit
enginn maður með neinni vissu
Halldór Sigurðsson úrsmiður.
Sigurverkið er ein dásamlegasta vjel, sem mennirnir hafa fundið
upp, og þetta er því merkilegra, sem það er betur athugað, að
sigurverkinu er ætlað það hlutverk að mæla og skipuleggja fyrir-
brigðið tíma, sem hinum vitrustu mönnum hefir þó aldrei komið
saman um, hvort raunverulega væri til!
hverjir fyrst hafa reynt að mæla
tímanii. Einhverjáf óljósar sögu-
sagnir kváðu vera til um það, að
á stjórnarárum Alexandérs mikla
Franskur
sendikennari
íslandi.
Eins og til var ætlast, kom
hingað í haust sendikennari
frakkneskur, en vegna veikinda
varð hann að hverfa heim aftur.
En nú er hjer kominn annar í
hans stað, og er það sjálfsagt
mikill fengur fyrir oss Islendinga,
því að herra Pierre Naert liefir á
skömmum tíma lært mál okkar og
áhuga á ís-
sjerstaklega
hefir mjög mikinn
lenskum fræðum,
skáldskap.
Hann var hjer staddur í septem-
ber síðastliðnum, þegar „Pourquoi
pas?“ fórst, og þegar hið fagra
kvæði um Charcot, eftir Grjetar
Fells, birtist, þá sneri herra Naert
því samstundis á frakknesku og
það var prentað í hinu þekta tíma-
riti „Mercur d France“. Síðan
hafa birst eftir hann þýðingar á
kvæðum eftir Einar Benediktsson,
Hannes Hafstein, Jóhann Sigur-
jónsson og Tómas Guðmundsson.
Til fróðleiks og skemtunar skal
þess getið, að þessar þýðingar
hafa birst í 8. tölublaði mánaðar-
rits, sem heitir „Yggdrasill“ og
fjallar eingöngu um slcáldskap,
mest í bundnu máli. Það dylst
engum, sem les þessar þýðingar,
að hjer er á ferð ungt og efnilegt
skáld, sem vissulega mun með tím-
anum 'geta sjer góðan orðstír á
ættjörðu sinni.
Hann liugsar sjer að fullkomna
Pierre Naert.
sig í íslensku í vetur, jafnframt
og hann veitir háskólastúdentum
og nemendum Alliance Franeaise
tilsögn í frakknesku. Það er von-
andi að íslensk æska skilji hve
dýrmætt það er, að fá slíkan kenn-
ara og að hún noti þetta góða
tækifæri til að læra mesta menn-
ingarmál heimsins, fallegasta mál
Evrópu og mál, sem hægt er að
nota, sem verslunarmál bæði á
Spáni, ítalíu og Belgíu.
Þeir sem kunna frakkneska
tungu telja ^jer það mikinn sóma,
og hinir sem ekki hafa lagt stund
á hana harma það mjög þegar
fram í sækir og veit jeg það best,
hvað margir fulltíða menn hafa
haft orð á þessu við mig.
Thora Friðriksson.
liafi sólskífan,eða skuggamælirinn
mikið verið endurbætt á Grikk-
landi og í sambandi við þær end-
urbætur hafði sólarhringnum ver-
ið skipt í dægur og stundir — eða
jafna tímaáfanga. Tímaglasið eða
sandkornaklukkan, kom seinna.
En þróunarsaga sigurverksins
var mjög hægfara og það er ekki
fyr en á síðustu öldum og þá
sjerstaklega á síðustu áratugum,
sem það nær verulegri nákvæmni.
Pað er dálítið gaman að því,
að það skyldi vera svefn-
þungur munkur, sem fann upp
vekjaraklukkuna til að ljetta af
sjer vökum og áhyggjum við að
mæta við bænagerðir og guðsþjón-
nætur. Letin
raun um dá-
ustur
kemst
samlega
um miðjar
stundum að
liluti!
Árið 999 var munkur þessi,
sem var ítali, kjörinn til
páfa, undir nafninu Sylvester II.,
og þótti hann víst sæmilegasti
páfi. En þó mun frumhugmyndin
að vekjaraklukkunni, ásamt fleiri
úrsmíði-athugunum hans, ávalt
teljast það merkasta, sem eftir
hann liggur.
Þá voru lóða-klukkurnar fundn-
ar upp og dingullinn notaður til
að knýja gangverkið. En svo líða
500 ár, þangað til Peter Hendlein,
járnsmiður einn í Núrnberg, fann
upp, að nota samanvafða stálfjöð-
ur sem orkugjafa gangi sigur-
verksins. Eftir það hóf hann að
smíða litlar klukkur, sem bornar
voru við belti eða í bandi um
hálsinn. Smátt og smátt hepnað-
ist mönnum svo að minka þess-
ar klukkur, uns hægt var að
bera þær í vasa og síðan á úlnliði.
Hver var fyrsti lærði úrsmið-
ur hjer á landi?
— Fyrstur var Guðm. Lamberts
son, sem hingað kom nálægt 1865.
í kringum 1880 komu þeir svo
hingað Eyjólfur heit. Þorkelsson
og Magnús Benjamínsson, sem
báðir höfðu lokið úrsmíðinámi í
Kaupmannahöfn, og gerðust þeir
báðir forvígismenn úrsmíðinnar
hjer á landi.
— Eru úrsmiðir okkar góðir
f agmenn ?
— Sumir alveg prýðilegir — en
svo eru aði’ir, sem því miður hafa
fengið of litla undirbúningsment-
un.
— Kenduð þjer ekki einhverj-
um úrsmíði?
— Jú, jeg hef kent mörgum,
og tveir þeirra voru hjá mjer í
20 ár. Það voru þeir Filipus
Bjarnason og Sigurjón Jónsson.
Nú hafa þeir báðir vinnustofur
hjer í Reykjavík, og eru ágætis
úrsmiðir.
Pað stendur þarna á veggnum,
að úr sjeu aðeins afgreidd
gegn staðgreiðslu.
— Já, við erum alveg steinhætt-
ir að lána viðgerðir, viljum held-
ur gefa þær en lána. Því til eru
svo ósvífnir náungar, að fá að-
gerðina fyrst lánaða, fara síðan
með úrið á úlfliðnum í bað eða inn
í Sundlaugar og koma svo aftur til
úrsmiðsins og neita að borga að-
gerðina, því úrið hafi strax stans
að. Sumir geyma það í nokkur
ár að leysa út úr sín og klukkur.
— Er ekki til eitthvað, sem
lieitir Úrsmíðafjelag Reykjavíkur?
— Jii, jú. Við komum vanalega
saman á Borgina einu sinni í mán-
uði og fáum okkur kaffisona. Það
er stundum nokkuð gauvan!
S. B.
ísunnudags-l
matinn: 1
Nýsviðin dilkasvið
Vænt dilkakjöt
m Ódýrt norðl. ærkjöt
Nautakjöt
Kindabjúffu
Hólsfj allahangikj ötiðl
góða off margt fleira. i§
TiRiRHNm
Laufásvegi 58._Sími 4911.