Morgunblaðið - 12.03.1937, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 12. mars 1937.
MORGUNBLA ÐIÐ
i
VERSLUN siQLmartR
VERSLUNARMÁLIN Á ALÞINGI
Umbótamálin verða að blða.
ÞAU eru ekki mörg málin, sem fram eru komin
á Alþingi, að þessu sinni, sem snerta kaup-
manna- og verslunarstjettina sjerstaklega.
Ekki mun þetta þó stafa af því, að verslunarstjettin
sje nú svo ánægð með sín kjör, að hún þessvegna æski
engra umbóta, heldur af hinu, að hún veit af fyrri reynslu
að engra umbóta er að vænta frá Alþingi eins og það nú
er skipað.
Frjálsverslun
og pólitík.
Ikappræðum, sem nýlega
fóru fram í breska útvarp-
inu milli stuðningsmanna einka-
verslana og kaupfjelagaversl-
ana, sagði Sir Frederich Mar-
quis, fyrv. forseti breska kaup-
mannafjelagsins, m. a.:
„Jeg held því fram, að al-
menningi sje best borgið með
því kerfi, þar sem einstakling-
urinn reynir að nota krafta sína
til þess að starfa fyrir þjóðfje-
lagið, og þar sem laun iðju hans
eru metin eftir dugnaði hans.
Lítið á árangur þessa fyrirkomu
lags. Lítið á hvað það hefir leyst
af hendi fyrir heiminn. Hin
stóru iðjuver okkar voru reist
af dugmiklum mönnum, sem
hættu öllu því, sem þeir áttu til
þess að hrinda hugsjónum sín-
um í framkvæmd.
Áttatíu hundraðshlutar af at-
vinnurekendum Vefnaðariðnað-
arins og a. m. k. jafnmargir í
akóiðnaðinum hafa risið upp úr
almúganum. Þetta voru fram-
takssamir menn og hugrakkir
menn, sem trúðu á sjálfa sig
og treystu á sitt eigið framtak,
erfiði og dugnað. Þessir menn
hafa skapað Bretland iðnaðar-
ins, sem vTð sjaum “fyrir okkur,
þar sem almúginn lifir við þægi-
legri kjör og getur keypt vörur
aínar betri og ódýrari, heldur
en nokkurs staðar annars stað-
ar í heimi — og alt þetta er að
miklu leyti að þakka kaupsýslu-
mönnum, einstaklingum, sem
þorðu að taka á sig áhættu“.
„Jeg fel ykkur, sem eruð
neytendur, að virða fyrir ykkur
baráttuna, sem er háð milli
kaupmanna, stórra og smárra,
um alt land, til þess að geta
boðið ykkur eins 'mikið vöruval
og unt er, sem þjer fáið fyrir
verð, sem hin harðasta sam-
kepni er háð um“.
Sir Marquis sagði ennfremur:
„Napoleon sagði, að við enska
þjóðin værum þjóð kaupsýslu-
mannanna. Mjer skilst að Mr.
Alexander“ — (andstæðingur
Marquis) í kappræðunum —
„vilji að við sleppum þessu öllu
og höfum framvegis aðeins einn
kaupsýslumann — og hann vill
sjálfur vera þessi kaupsýslumað-
ur. En hann er nú svo göfug-
lyndur, að hann langar ekki til
þess að verða kaupsýslumaður-
inn til þses að hann geti tekið
gróðann af kaupsýslunni, held-
ur til þess að hann geti fram-
kvæmt einhverjar þokukendar,
pólitískar hugsjónir”.
„Mjer var altaf kent að mað-
ur ætti ekki að blanda saman
tvennu óskyldu, og þar sem jeg
er kaupsýslumaður, reyni jeg
að vera góður kaupsýslumaður.
Ef jeg væri stjórnmálamaður,
myndi jeg reyna að verða góður
stjórnmálamaður; það sem er
verst um þessa kaupfjelaga-
menn, er að þeir blanda saman
kaupsýslu- og stjórnmálahug-
sjónum.
Þessvegna er það, að öll hin
stærri umbótamál á sviði versl-
unar og viðskifta verða að bíða
þar til ný skipan fæst á Alþingi,
sem vonandi verður við næstu
kosningar hvenær sem þær verða.
Fyrir þinginu nú liggja tvö
frumvörp, sem snerta verslun og
viðskifti sjerstaklega, og enda
þótt þeirra hafi áður verið getið
í Morgunblaðinu, er ástæða til að
minnast þeirra hjer nokkru
nánar.
GJALDEYRIS-
VERSLUNIN.
Ólafur Thors og Sigurður Krist-
jánsson flytja frumvarp um breyt-
ing á lögum nr. 11 1935, um gjald-
eyrisverslun o. fl.
Breyting þeirra miðar að því, að
leyfa útgerðarmönnum að ráð-
stafa þeim erlenda gjaldeyri, sem
fæst fyrir útflutningsvörur þeirra,
að því leyti, sem þeir þurfa til
greiðslu á vörum til út'gerðar
sinnar.
Frumvarpið fer með öðrum orð-
um fram á að heimila útgerðar-
mönnum frjáls afnot gjaldeyris til
kaupa á nauðsynjum til útgerðar-
innar.
Þetta sýnist ekki vera ósann-
gjörn krafa af hálfu útgerðar-
manna, sem leggja þjoðarbúinu til
um 90% af öllum erlendum gjald-
eyri, sem þjóðin eigna.st.
INNFLUTNINGS-
LEYFIN.
En það er fleira í lögunum frá
1935, sem nauðsynlegt er að end-
urskoða þegar á þessu þingi.
Þessi lög frá 1935, um gjald-
eyrisverslun o. fl. voru upphaflega
sett til þess að hafa strangara
eftirlit með öllum vöruinnflutn-
ingi og g.jaldeyri. Lögin voru
skoðuð sem neyðarráðstöfun,
vegna þess öngþveitis sem versl-
un og viðskífti þjóða á milli voru
komin í.
En framkvæmd laganna hjer
hefir upp á síðkastið verið alt
önnur en upphaflega var til ætl-
ast. Hún hefir verið þannig, að
verslun landsmanna hefir verið
þokað úr þeim farvegi, sem hún
var í áður, og veitt inn í nýjan
farveg. Verslunin hefir verið dreg-
in úr höndum kaupmanna og af-
hent kaupfjelögum og svokölluð-
um neytendafjelögum.
Þegar hin ströngu viðskiftahöft
voru sett, var aldrei tilgangurinn
sá, að gera upp á milli kaupmanna
og kaupfjelaga. En lögin veita
fjármálaráðherra mjög mikið, eða
ótakmarkað vald yfir þessum mál-
um, og hann hefir misbeitt sínu
valdi á þann hátt sem fyr greinir.
Þegar kaupsýslumenn hafa yfir
þessu kvartað við gjaldeyris- og
innflutningsnefnd, eða þá menn
þar, sem þykjast vilja að rjett-
læti ríki, er svar þeirra jafnan
þetta: Við getum hjer engu ráðið;
það er fjármálaráðherra sem fyrir
skipar að þannig skuli fram-
kvæma lögin.
Þetta er jafnan viðkvæði sósí-
alista í nefndinni, en þeir eru þar
tveir, Jón Baldvinsson bankastjóri
og Kjartan Ólafsson í Hafnarfirði.
Þessir sósíalistar í nefndinni
fara ekki dult með það við kaup-
sýslumenn, að þeir telji rangt, að
framkvæma höftin eins og fjár-
málaráðherrann fyrirskipar. En
þeir segjast ekki geta við þetta
ráðið.
En sje þa,ð nú svo, að sósíalistar
í gjaldeyris- og innflutningsnefnd
geti engu ráðið í þessu efni, þar
sem valdið sje í höndum ráðherra,
er ofur-auðvelt að kippa þessu í
lag. Ekkí þarf annað en að taka
j það skýrt fram í sjálfum lög-
I unum, að rjettlæti skuli ríkja í
úthlutun innflutningsleyfa, og eitt
og sama ganga yfir kaupmenn og
kaupfjelög.
Það verður því að fá úr því
skorið nú á Alþingi, hvort sósíal-
istar vilja í raun og veru fá rjett-
læti í stað þess hróplega ranglætis
sem nú ríkir.
KJ ÖTVERSL-
UNIN.
Páll Zóphóníasson flytur frum-
vafp um að framlengja enn um
eitt ár lögin nr. 90, 1933, um út-
flutning á kjöti.
Með norska samningnum var
allmjög takmarkaður innfutning-
ur á íslensku saltkjöti til Noregs,
og takmörkunin varð meiri með
hverju ári, uns komið er niður
á lágmarkið, 5000 tunnur.
Vegna þessa takmarkana á
norska markaðnum voru lögin nr.
90, 1933 sett. Samkvæmt þessum
lögum geta þeir einir fengið leyfi
til kjötútflutnings til Noregs, sem
FRAMHALD Á SJÖTTU SÍÐU
Utanríkisverslunin.
Minkarenn
um J5§
TFLUTNINCJURINN
tvo fyrstu mánuði árs-
ins var 2.4 miljón krónum
minni í ár en sömu mánuði
og í fyrra, eða 35% minni.
Samtals nam útflutningur-
inn 4.2 milj. krónum, ge^n
6.6 miljónum í fyrra.
Innflutningurinn varð einnig
minni, eða um rúml. 700 þús. kr.
(jan,—febr. 1936: kr. 4.919.900,
1937: kr. 4.168.220).
Samtals hafa verslunarvið-
skifti okkar við útlönd enn
dregist saman um rúml.
37%, sje miðað við fyrstu
tvo mánuði í ár og í fyrra.
Þannig heldur utanríkisverslun-
in áfram að dragast saman, og er
það til marks um, hve alvarleg
tíðindi það eru, að jafnvel þeir
menn, sem lengst hafa gengið
fram um það að hvetja til inn-
flutningstakmarkana, hafa viður-
kent, að innflutningurinn hafi ver
ið kominn á lágmark árið 1936,
svo að dýpra verði ekki farið,
nema gripið sje til örþrifaráða.
Það er einnig eftirtektarvert, að
vertíðin hefir byrjað svipað í ár
og í fyrra, sem var eitt versta
aflaár, sem sögur fara af. Fisk-
afli í salt nam:
28. febr. 1937: 1942 þur. tonn.
29. febr. 1936: 1917 þur. tonn.
28. febr. 1935: 4718 þur. tonn.
28. febr. 1934: 2603 þur. tonn.
Fiskbirgðirnar fara og stöðugt.
minkandi. Þær voru 28. febr. síð-
astl. 7.484 þur tonn, 29. febr. 1936
11.155 þur tonn, og 28. febr. 1935
19.221 þur tonn.
Þó heldur saltfisksútflutningur
inn áfram að dragast saman.
Hann var kr. 1.7 milj. minni í ár
en í fyrra (miðað við febrúarlok),
eða 50% minni.
Það hefir ekki enn tekist að
finna útflutningsverðmæti, sem
komið geti í stað hins þverrandi
saltfisksútflutning. Útflutningur
freðfisks hefir aukist lítilsháttar
(um 80 þús. kr.), rúml. 5 smál.
hafa verið fluttar út af rækjum
(11 smál. alt árið í fyrra), harð-
fisksútflutningurinn hefir orðið
60 þiis. kr. meiri og á öðrum smá-
liðum er aukning, sem samtals
nemur þó ekki nema 200—300
þús. krónum, gegn 1.7 miljón kr.
samdrætti saltfisksútflutningsins.
Minna hefir verið flutt út af
freðkjöti en í fyrra, sem stafar af
því, að farrými hefir ekki fengist
ehnþá fyrir alt kjötið, sem liggur
í íshúsum úti um land.
Utflutningur
íslendinga
mestur.
Af Norðurlöndum höfðu Is-
lendingar hlutfallslega
mestan útflutning, Danir hlut-
fallslega mestan innflutning og
Finnar hlutfallslega minsta ut-
anríkisverslun árið 1936.
Innflutningur og útflutning-
ur reiknað á hvern íbúa í dönsk-
um krónum nam árið 1936:
Innfl. Útfl. umfr. útfl.
Á Islandi 362 419 57
I Danmörku 399 371 -i-28
I Svíþjóð 300 279 -í-21
I Noregi 360 267 V93
I Finnlandi 178 203 25
Umframinnflutningur Dana
nam 104, Svía 114 og Norð-
manna 238 milj. kr. íslendingar
fluttu fyrir tæpar 7 milj. kr.
meir út, en þeir fluttu inn og
umframútflutningur Finna nam
864 milj. marka.
Viðskifti vor
við Dani.
Það heyrist oft í blaðagreinum
minst á að auka þurfi viðskifti
milli íslands og Danmerkur.Mörg-
um mönnum meðal þessara þjóða
er þetta áhugamál, enda mundi
það verða báðum þjóðum til gagn
kvæmra nytja. Nýverið hefi jeg
heyrt þá tillögu að verslunarmenn
ötulir frá hvoru landi tæku sjer
bólfestu á víxl, til að kynnast
nægilega þörfum landanna.
Einhver fljótvirkasta leiðin mun
nú samt vera tollaívilnanir á báða
bóga. Stjórnmálamenn þeir, sem
með völdin fara, virðast ekki líta
þannig á, ella þeir treystast ekki
til að fá samþykki löggjafarþing-
anna. Þessu til sönnunar vil jeg
skýra frá eftirfarandi.
Af ósútuðum refaskinnum verð-
um við að greiða innflutnings-
toll til Danmerkur 20%. Slík hrá-
vara er tollfrjáls hjá Bretum og
Þjóðverjum.
Fyrir tæpum fjórum árum fekk
jeg hina íslensku nefndarmenn í
sambandslaganefndinni til að
reyna að fá einhverja lagfæringu
á þessu ranglæti. Þeir tóku þetta
þar fyrir, og jeg held, að þeir
hafi sett þetta í nefnd með öðrum
skyldum málum, en ekkert hefir
áunnist. Tollurinn er óbreyttur.
Sumir menn munu nú segja, að
þetta hafi litla þýðingu fyrir
FRAMH. Á SJÖTTU SfÐU.