Morgunblaðið - 14.07.1937, Síða 5

Miðvlkudaírur 14. júlí 1937.
MÖRGUNBLAÐIÐ
I
JHtorgimWaMð ________________________I
tur*t.i H.i. Arvaknr, RtyUtTlk.
dtttatjðrar i Jön KJartanuon oc Valtfr ■tafánaaoa (áöjTfíiarmaBnr).
Aacljilncari Árnl óla.
Kltatjðrn, a«(lý«licai •( itgMlMai AmtiKtMrtl I. —■ *Iml '***•
ÁakrtftarcJaldi kr. ».00 á aaánnM.
f tauulln 1* anra alntaklB — II aara >aa« IiMMk.
KOSNINGARNAR OG DANIR.
Jónas Jónsson hefir ekki
rfengið að vera ráðherra flokks
síns nú um stund. Hann var þó
einu sinni farið að dreyma um
hað, að í endurminningu þjóð-
arinnar mundi hann lifa sem
„Jónas dómsmálaráðherra“,
alveg á sama hátt og Jón Sig-
urðsson er jöfnum höndum
nefndur Jón forseti.
En þót't landar hans sje ekki
svo þakklátir sem skyldi nje
langminnugir sem af er látið,
þá er það bót í máli, að miklu
meiri dýrð er um nafn hans
imeð sambandsþjóð vorri. í
augum Dana er Jónas altaf
„Justitsminister Jónsson", „Is-
lands stærke Mand“, 10 manna
maki og hár eins og Arnarfell.
Jónas getur alveg snúið við
kjörorði heiðafjelagsins
• danska: Hvad udad tabes, skal
indad vindes. Hann vinnur á
hinum erlenda vettvangi, það
sem tapast á þeim innlenda.
Þegar græða þarf sárin, gefast
honum best hin dönsku smyrsl.
Hvað er það að vera dómsmála-
ráðherra á íslandi hjá því að
"vera „Justitsminister“ í Dan-
mörku. Hví skyldi hann harma
það að íslenska ,,íhaldið“ er á
móti honum, úr því danska í-
haldið er með honum?
Ef frá eru tekin málgögn
Tímamanna á Islandi, hefir
ekki slík þakkargjörð verið
kyrjuð yfir kosningaúrslitun-
um, sem í málgagni danskra
íhaldsmanna ,Nationaltidende‘.
Þar er talað um hrakfarir só-
síalista, og þær taldar hinar
mestu, sem nokkur sósíalista-
flokkur á Norðurlöndum hafi
fengið. Það er sagt að sösíal-
istar fari eftir þá útreið varla
að gera sig merkilega við Fram
sókn, sem sje svo göfuglynd,
að bjóða þeim sæti við borð
sitt. Þar er talað um að Fram-
sókn muni endurreisa landbún-
aðinn og fyrirbyggja flóttann
úr sveitunum. En alt þetta dek-
ur er að skoða sem tilhlýðileg-
an formála, að því sem á eft-
ir kemur. í lok greinarinnar
kemur loksins rúsínan. Þar
segir á þessa leið:
„Að því er snertir sambúð-
ina milli Danmerkur og ís-
lands geta kosningaúrslitin
varla táknað annað en trygg-
ingu fyrir rólegri þróun, með
raunsæum ákvörðunum, þegar
uppsögn sambandsins kemur á
dagskrá. Ennþá hefir það ekki
verið rætt meðal ábyrgra
manna á Islandi, hver verði
endanleg afstaða íslands; en
hinir ungu íslensku sjálfstæðis-
áhangendur hafa barist mjög
fyrir því, að komið verði á'sjer-
stakri utanríkisþjónustu ífyrir
Island, og auk þess fyrir því, að
undirbúa eitthvað í áttina til
beinna slita við sambandsland-
ið, Danmörku. Áhangendur og
foringjar Framsóknarflokksins
hugsa tæplega um nokkuð þess
háttar — jafnvel þótt uppsögn
sambandsins megi engan veg-
inn koma oss Dönum að óvör-
um, hvaða stjórn sem sæti við
völd á íslandi“.
Fyrir ári síðan lýstu Tíma-
menn því yfir að „óskynsam-
legt“ væri að amast við auk-
inni íhlutun Dana á Islandi. Nú
dýrðast danska íhaldið yfir
kosningasigri Framsóknar, rjett
eins og það væri „danskur sig-
ur“. Það er ekki nema hugar-
burður nokkurra ábyrgðar-
lausra Sjálfstæðisunglinga, að
við tökum utanríkismálin 1
okkar hendur og segjum slitið
sambandinu við Dani! Ekki er
Framsókn að hugsa um slíkt!
Svona eru hugleiðingar
danska íhaldsins um kosninga-
úrslitin á íslandi, 20. júní síð-
astliðinn.
LANDVINNINGA-
STEFNA JAPANA.
Engri þjóð utan hins hvíta
kynstofns hefir tekist að
tileinka sjer vestræna háttu,
svo sem Japönum. Þegar Jap-
an hætti að vera „lokað land“
voru dyrnar opnaðar upp á
gátt fyrir allri tækni og verk-
vísindum nútímans. Á ör-
skömmum tíma hafa Japanir
komist svo áleiðis í iðnaði,
verslunarrekstri og siglingum,
að þeir standa í fremstu þjóða
röð. Og það er ekkert vafamál
að í hernaðartækni, bæði á sjó
og landi, standa fáir þeim
framar.
Meðan heimsk eppan lamaði
viðskiftalíf og framfaramátt
stórveldanna í vestrinu, juku
þessir litlu, gulu menn iðnað
sinn og verslun, kepptust við
að bæta herlið sitt og sóttu í
sig veðrið til nýrra landvinn-
inga. Atburðir þeir, sem nú
gerast í austrinu, koma ekki
á óvai't þeim, sem hafa kynt
sjer áform og aðferðir Japana
undanfarin ár. Alt bendir til
þess að skærurnar, sem þegar
eru byrjaðar í Kína, sjeu ekki
nema einn þáttui'inn í fyrir-
fram ákveðinni hernaðaráætlun
Japana.
Þeir hafa lagt undir sig
Mansjúríu og Jehol-hjeraðið.
Með undirokun Chahar-hjer-
aðsins í ársbyrjun 1935 undir-
bjuggu þeir það spor, sem vel
má vera að þeir ætli að stíga
nú: Undirokun Norður-Kína.
Þótt það tækist er langt frá
því, að fyrirætlunum ^Japana
sje þar með lokið. Takmark
þeirra er vafalaust að ná öllu
Kínaveldi smátt og smátt á
sitt Vald, og jafnvel allri Aústur
Asíu, eins og sumir telja.
Vaxandi áhugi fyrir
islenskum
fræðum
í Banda-
ríkjunum
— Er áhugi fyrir íslenskum
fræðum í Ameríku?
— Já, og það mikill. ísland er
þar í álfu nýfundin „stjarna“ —
en stjarna, sem hefir vakið á sjer
mikla athygli nú 3—4 síðustu ár-
in. Þeir háskólar, sem þar hafa
gengið á undan í að taka upp
kenslu í íslenskri tungu og bók-
mentum eru: Harwardháskólinn,
Cornellháskólínn, háskólinn í
Chicago og háskólinn í Minnesota.
Og jeg held jeg þori að fullyrða,
að í dag sjeu síst fleiri Banda-
ríkjamenn, sem álíta að Eskimóar
byggi ísland, en hjer eru margir
íslendingar, sem halda, að í
Bandaríkjunum búi tómir „band-
ittar“!
*
— Fyrir nokkrum árum skrif-
aði jeg grein um íslensku vik-
una í Stokkhólmi og drap þar
á ýmislegt íslandi viðvíkjandi
Miss Ahna L. Olson.
— til dæmis að Njáll á Berg-
þórshvoli væri hið elsta og glæsi-
legasta tákn (symbol) fyrir alla
friðarsamninga og afvopnunarráð-
stefnur í heiminum — og það væri
mun uppbyggilegra fyrir æsku-
fólk vorrar aldar, hverrar þjóðar
sem er, að lesa Njálu heldur en
Gallastríðin eftir Cæsar. Þetta
fekk góðan byr — og vakti tölu-
verða athygli, þó jeg segi sjálf
frá.
Nú eftir dvöl mína hjer ætla
jeg að skrifa um ísland nútímans
og taka þau efni til meðferðar,
sem jeg sje, heyri og reyni hjer
á Suðvesturlandi og höfuðborg-
inni. Jeg kem bráðum aftur og þá
ætla jeg að leggja leið .mína um
Norðurland.
Þýskur blaðamaður
í kynnisför
um ísland.
Með Lyra kom hingað
þýskur blaðamaður frá
Núrnberg, sem heitir Eugen
Kusch. Hefir hann verið á
vegum þýska blaðasam-
bandsins undanfarin ár, ferð-
ast um 16 lönd og skrifað
greinar um þau. Hann er auk
þess rithöfundur og hefir ritað
Berlín og spurði hann spjör-
unum úr. Hann ráðlagði mjer
að fara til Morgunblaðsins, til
Matthíasar Þórðarsonar þjóð-
minjavarðar og ýmsra góðra
manna, og hafa tal af þeim
áður en jeg byrjaði að skrifa
um Island. Þetta þótti mjer
gott, því að hafi maður kynst
pyrir nokkrum dögum
*■ kom fyrir hjer í Rvík
skemtilegt „journalistiskt“
atvik, sem sýnir gjörla, hví-
lík bákn stórblöð heimsins
eru.
íslenskur blaðamaður bauð
tveimur erlendum .kollegum'
sínum til kvöldverðar oe:
þegar gestirnir voru sestir
til borðs dró hann fram
nafnspjöld beirra beggja,
lagði á borðið og spurði:
Who is who? — hver er nú
hver? — en niðri í horninu
á báðum nafnspjöldunum
stóð:
Einkafrjettaritari fyrir New
York Times á Norðurlöndum.
En híew York Times er eins og
kunnugt er eitt stærsta dagblað
í Ameríku. Hvorugur þessara
frjettaritara vissi um hinn, eða
höfðu heyrt hvors annars getið.
Og svo bar fundum þeirra sam-
an í Reykjavík!
*
Annar þessara frjettaritara var
Svend Carstensen, ritstjóri Press-
ens Radioavis í Höfn — og var
hans getið hjer í blaðinu fyr.
En hitt var Miss Alma Luise 01-
son — kona af sænskum ættum,
er kom hingað til Reykjavíkur
fyrir nokkrum dögum.
Morgunblaðið hefir átt tal við
Miss Olson og spurt hana um
fyrirætlanir hennar hjer á landi.
— Erindi mitt er fyrst og
fremst að kynnast íslenskum sögu-
stöðum með eigin augum í tilliti
til að skrifa um þá og kynna þá
heiminum, eftir því sem jeg hefi
tök og tækifæri á.
Undanfarin ár hefi jeg skoðað
flesta merkustu sögustaði í Nor-
egi, Svíþjóð, Danmörku og Lett-
landi — og svo er jeg komin
hingað og liefi þegar sjeð Þing-
velli, Skálholt og Hlíðarenda, auk
þess, ^em jeg kom að Gullfossi og
Geysi, — þó sá alkunni ágæti
hver fengist ekki til að gjósa fyrir
mig og liðsforingjana á Aviso
„Grille“. Verð jeg því að líta svo
á að Geysir vilji ekki gjósa fyrir
Þýskaland og Bandaríkin!
— Hafið þjer ekki skrifað áður
um ísland, sem frjettaritari New
York Times á Norðurlöndum?
— Jú, — en aðallega um bók-
mentir, og þó sjerstaklega þær
bækur, eftir íslenska höfunda, sem
út hafa komið á erlendum málum.
•5eg skrifaði t. d. fyrir skömmu
grein um síðustu bók G. Kambans
— Jeg ser et stort, skönt Land —-
því í Ameríku er nú uppi sterk á-
hugaalda fyrir íslenskum fræðum,
og ekki hvað síst öllu því, er
snertir Eirík ráuða.
bók, sem heitir „Die christ-
j liche Kunst in Rumánien“, auk
1 þess margar smásögur. Hann
er málamaður mikill, og um
leið og hann talar við frjetta-
ritara Morgbl., mælir hann á
íslensku.
Annars hefir hann talað
sænsku.
— Hvar hafið þjer lært ís-
lensku?
— Fyrir skömmu er út kom-
in í Þýskalandi íslensk mál-
fræði eftir þýskan mann. Hana
hefi jeg lesið og lært, en auk
þess hefi jeg lesið fornsögur
yðar og er hrifinn af þeim.
Þjer munuð þá vera kom-
inn hingað til þess að hrósa
oss íslendingum fyrir forn-
mál og fornar venjur?
— Ónei, en slíkt meta Þjóð-
verjar mikils, og áður en jeg
fór frá Þýskalandi, náði jeg
í Jón yfirkennara Ófeigsson í
einhverju landi lítið, þykist
maður geta skrifað um það
stóra bók; kynnist maður því
betur verður það örðugra.
— Hvað ætlið þjer þá að
dvelja hjer lengi til að kynn-
ast oss og hvað ætlið þjer að
fara víða?
— Jeg þarf að fara yfir eins
og fugl fljúgi. Jeg þarf að
drekka í mig áhrif Norður-
lands og Suðurlands. En jeg
ætla mjer ekki þá dul að rita
um annað en fyrir augun ber
— ekki beinlínis um þjóðina
og hina merkilegu fortíð henn-
ar. Þó kitlar blaðamann og rit-
höfund í fingurgómana að
gera það, því að dásamlegt er
að sjá hvérnig þjóðin hefir
haldið einkennum sínum í jafn
hrjóstugu landi og hjer er.
Jeg heyrði það áður en jeg fór,
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.