Morgunblaðið - 17.10.1937, Blaðsíða 5

Simnudagur 17. okt. 1937.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgTJarmaCur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreitJsla: Austurstrœtl 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánutti.
í lausasölu: 16 aura elntakitJ — 26 aura met5 Lesbök.
FRAMLEIBSLA OG MARKABIR
-- Keykjavík ttrbrjef —
------- 16. okt. ---
HVERT ár sem líður færir
okkur nýjar og nýjar
sannanir fyrir auðæfum sjáv-
arins við strendur landsins.
Okkur verður ekki legið á hálsi
fyrir það, að við berum okkur
«kki eftir björginni. Islending-
ar hafa getið sjer þann orðstír
að þeir sjeu mestu fiskimenn
heimsins. Auðugustu fiskimið-
in — duglegustu fiskimennirn-
ir! Ef rjett er aðfarið á þetta
tvent að geta verið traust und-
irstaða efnalegrar afkomu
þj óðarinnar.
En það er ekki nóg að við
aukum framleiðsluna. Til þess
að framleiðsluaukningin geti
komið að fullum notum, verður
að hafa tvent í huga: í fyrsta
lagi að framleiðslan sje hag-
nýtt á þann hátt, að hún sje
seljanleg á erlendum mörkuð-
ttm, og í öðru lagi, að sú hag-
nýting skilji eftir sem mest
verðmæti í landinu sjálfu.
Frumvarp það um niðursuðu-
verksmiðjur, sem Sjálfstæðis-
menn í neðri deild flytja á Al-
þingi, miðar að þessu tvennu.
Jafnframt því, sem miðað er að
eflingu markaða erlendis, er
miðað að eflingu iðnaðar inn-
anlands. Frumvarpinu er þann-
ig stefnt gegn tveim höfuðmein
semdum íslensks viðskifta- og
athafnalífs, gjaldeyrisvand-
ræðunum og atvinnuleysinu.
En þótt frumvarpið sje fyrst
og fremst sjávarútvegsmál, þá
snertir það einnig afkomu land-
þúnaðarins, bæði beint og ó-
beint. Greinargerð frumvarps-
ans ber það með sjer að Norð-
menn flytja árlega útniðursuðu
vörur úr sjávarafurðum fyrir
rúmar 30 miljónir króna. Ekki
er tilgreint, hve mikið af þess-
ari upphæð er fyrir fiskiboll-
iur, en vafalaust nemur það
mörgum miljónum. En í fiski-
ibollur er notuð mikil mjólk.
‘Slíkur iðnaður hjer á landi
hlyti því að auka mjólkurþörf-
ina til muna. Á þennan hátt er
hjer beinlínis um að ræða hags-
munamál landbúnaðarins. En
hitt er engu minna um vert, að
sú atvinnuaukning, sem af
hinum nýja iðnaði leiddi,
mundi auka kaupgetu almenn-
ings og þannig skapa betri
markaðsskilyrði fyrir afurðir
bænda á innanlandsmarkaði,
bæði mjólk og annað. Niður-
,'suðuverksmiðjurnar, sem hjer
er gert ráð fyrir, eru því líka
hagsmunamál landbúnaðarins.
‘Reynsla fyrri ára sýndi, að
við vorum þess megnugir, að
afla markaða fyrir fiskfram-
leiðsluna, jafnóðumoghún jókst
Saltfiskframleiðsla okkar marg
faldaðist á fáum árum. Sú|
framleiðsluaukning hefði verið!
óhugsandi, ef við hefðum ekki
átt því láni að fagna, að fyrir
.fisksölunni beittust svo ötulir
menn, að þeim tókst að leggja
undir sig nýja markaði, jafn
framt því, sem framleiðslan
jókst. Var svo komið fyrir for-
göngu þessara manna, að við
Islendingar höfðum náð fót-
festu á bestu saltfisksmörkuðum
heimsins, þegar haftastefnan
kom til sögunnar.
Nú hafa hinir gömlu saltfisks
markaðir brugðist að meira eða
minna leyti. Á því sviði hafa
þó unnist nýir markaðir bæði
í Suður-Ameríku og á Kúba.
En eftirspurnin frá þessum
löndum vegur auðvitað ekki
nándar nærri móti markaðstap-
inu í Miðjarðarhafslöndunum,
sjerstaklega á Spáni. Þess-
vegna verðum við nú að róa
að því öllttm árum, að taka upp
þá hagnýtingu aflans, sem full-
nægir kröfum annara neytenda
en þeirra, sem fyrrum voru að-
alkaupendur fisksins. Og um
eflingu hinna nýju markaða
eigum við að fara að dæmi
þeirra, sem áður unnu nýja og
nýja markaði, jafnframt því
sem framleiðslan margfaldað-
ist.
Ekki ætti að verða ágrein-
ingur um það, hver nauðsyn
á því er, að framleiðslan sje
hagnýtt, svo sem markaðsskil-
yrðin krefjast á hverjum tíma.
Þess vegna er þess að vænta,
að ekki þurfi að koma til á-
rekstra milli þingflokkanna út
af frumvarpinu um niðursuðu-
verksmiðjur. En það er skilj-
anlegt að Sjálfstæðismenn eigi
forgöngu þessa máls. 1 hópi
þeirra eru flestir þeir, sem út-
gerð stunda. Þeir vita því af
eigin reynslu, hvar skórinn
kreppir að. Það er þess vegna
engin tilviljun að Sjálfstæðis-
menn hafa jafnan barist fyrir
þeim tillögum, sem sjávarút-
veginum hafa orðið happasæl-
ust.
Frumvarpið um niðursuðu-
verksmiðjur er vafalaust eitt
merkasta úrræðið sem bent hef-
ir verið á nýlega til viðreisnar
í atvinnnulífi þjóðarinnar. Ef
framkvæmd málsins kemst í
góðar hendur, ætti að mega
vænta mikils árangurs. Með
þeirri nýju hagnýtingu hvers-
konar sjávarafurða, sem þar
um ræðir, er gerð tilraun til að
bæta í senn úr tveimur mein-
semdum, gjaldeyrisskortinum
og atvinnuleysinu. Það er leit-
ast við að afla markaða er-
lendis til samræmis við afla
sjávarafurða heima fyrir. Með
því einu móti getur framleiðsl-
an haldist í horfi.
Hjónaband. Brúðkaup sitt
hjeldu í gær ungfrú Nína Þórðar-
dóttir, Sveinssonar prófessors,
Kleppi, og Daníel Sumarliðason,
eftirlitsmaður S. V. R. Heimili
þeirra verður á Vífilsgötu (C-
götu) 2. '
Finnur og síldin.
rein Haraldar Böðvarssonar,
er birtist hjer í blaðinu á dög
unum, þar sem hann lýsti við-
skiftum sínum við síldarúfvegs-
nefndina, hefir vakið mikla at-
hygli. Þar er með látlausum orð-
um lýst þeim erfiðleikum, sem
íslenskir framleiðendur eiga við
að stríða á þessu sviði. Erfiðleik-
arnir geta að vísu verið margir,
þegar krept er að öllu framtaki
manna með síhækkandi sköttum
og tollum, þegar ofan á það bæt-
ist verðhækk'un á útgerðarvörum
öllum, hækkaður tilkostnaður,
vaxandi dýrtíð.
En Haraldur Böðvarssbn á Akra
nesi, eins og ýmsir aðrir síldar-
útvegsmenn, er leggja sig fram
til að auka framleiðslu þjóðar-
innar og atvinnuna í landinu,
vinna bug á þessum erfiðleikum,
en verða síðan að gefast upp
gagnvart þeirri plágunni sem
þeim er þungbærust, og það er
Síldarútvegsnefndin, sem með
ýmsum hætti torveldar eða þver-
girðir fyrir, að þeir komi hinni
ljettsöltuðu síld á markað.
Allar horfur eru á, að flett
verði rækilega ofan af atferli
Finns Jónssonar í þessum málum.
Haraldi Böðvarssyni hefir Finn-
ur engu getað svarað. Hinar ó-
mótmælanlegu staðreyndir eru
þessar: Þó erlendir síldarkaup-
endur bjóði hátt verð fyrir hina
íslensku framleiðslu, skellir Finn-
ur við því skollaeyrum, neitar að
gefa leyfi til að selja síldina.
Hjer á árunum ætlaði Finnur
Jónsson og flokkur hans, með vís-
indalegri „planökonomi“ (skipu-
lagi), að útrýma atvinnuleysinu í
landinu. Það er öllu líkara því,
að skipulag þessara herra miði að
því, að auka atvinnuleysið, fjár-
þröng þjóðarinnar og vandræði
almennings.
Samningar stjórn-
arflokkanna.
útvarpsumræðunum frá Alþingi
á föstudaginn sögðu þeir frá
því ráðherrarnir Eysteinn Jónsson
og Haraldur Guðmundsson að
samningar stæðu nú yfir um
framhald stjórnarsamvinnunnar.
En þeir vöruðust að gefa nokkuð
í skyn um það, hverjar horfur
væru á samkomulagi.
Enginn efast um, að Alþýðu- og
Framsóknarflokkurinn bræða sig
saman, þó ekki væri nema til þess
að ráðgast um og undirbúa næstu
„sprengingu“, þ. e. með hvaða
hætti þeim væri þægilegast að
koma næst fram fyrir kjósendur
landsins, sem andstæðingar, er ó-
mögulega gætu átt samleið(!)
Innbyrðis pex og reipdráttur
innan flokkanna um það, hvernig
þeir eigi að skiftast á að vera
ráðherrar, getur engum úrslitum
valdið í þessum efnum.
Innsiglið á samvinnuna gefa
kommúnistar, eins og Einar 01-
geirsson við útvarpsumræðurnar á
föstudaginn.
Skilnaðarsök stjórnarflokkanna,
sem gefin var upp í vor, var þjóð-
nýtingin, sem Tímamenn þóttust
vera alveg andvígir.
Magnús Jónsson benti rjettilega
á það í ræðu sinni, að fjárlög
Framsóknarflokksins andanfarin
ár stefndu beina leið til vaxandi
þjóðnýtingar. Þetta yrðu þeir sósí-
alistar að viðurkenna. Vinstri
flokkarnir kæmu sjer saman um,
að draga altaf meira og meira af
starfseminni í landinu undir ríkið.
Þannig væri hin grímuklædda
þjóðnýting framkvæmd.
Og Magnús var ekki fyrr búinn
að sleppa orðinu, en Einar Olgeirs-
son fletti grímunni af, og sagði
að frá sjónarmiði kommúnista
værU fjárlögin batnandi — í þjóð-
nýtingarátt.
Spaugilegt mont.
útvarpsræðu sinni á föstudag-
inn reyndi atvinnumálaráð-
herra að koma fyrir sig stærilæti,
en fórst mjög klaufalega. Talaði
hann all-drembilega um það, að
Sjálfstæðismenn myndu nú vera
búnir að missa vonir um, að kom-
ast nokkurntíma í stjórnaraðstöðu
í landinu, nema með stuðningi
annara flokka. En vel hefði Har-
aldur ráðherra mátt líta nær sjer.
Hvenær hefir Alþýðuflokkurinn
haft von um að komast í stjórnar-
aðstöðu upp á eigin spýtur. Er
það fyrir atbeina Alþýðuflokksins
eins að hann sjálfur, Haraldur
Guðmundsson, er kominn í ráð-
herrastöðu? Hann ætti að muna
sjálfur hvernig han.n er kominn
þangað, svo vel kann hann að
sögn við sig þar.
Og þegar þessi ráðherra efnir
til slíks samanburðar milli flokks
síns og Sjálfstæðisflokksins, þá
ætti hann líka að hafa á bak við
eyrað úrslit síðustu kosninga. Síð-
an hann varð ráðherra Alþýðu-
flokksins hefir fylgismönnum
Alþýðufl. beinlínis fækkað, á sama
tíma sem kjósendum Sjálfstæðis-
flokksins fjölgar um þúsundir.
Árið 1934 fekk Alþýðuflokkurinn
11269 atkv., en í vor ekki nema
11084. En þó kjósendur Sjálf-
stæðismanna í 6 kjördæmum kysu
að hálfu eða því nær einvörðungu
Bændaflokkinn, þá hækkar at-
kvæðatala Sjálfstæðismanna að
miklum mun. Atkvæði flokksins
1934 vou 21974, en í vor 24132.
Það er því ekki ofmælt að Sjálf-
stæðiskj ósendum hafi raunveru-
lega fjölgað um 4—5 þúsund
þessi ár, sem flokksmönnum Har-
aldar ráðherra hefir fækkað.
Sýrukerið.
ó forsendurnar sjeu þessar,
leyfir Haraldur Guðmunds-
son sjer að tala um, að Sjálf-
stæðismenn sjeu að tapa trúnni á
málstað sinn og framtíð flokksins.
En hvernig er umhorfs í Al-
þýðuflokknum um þessar mundir?
Er ekki rjett hermt í aðalmál-
gagni flokksins, að forráðamenn
hans liafi ? alt sumar setið við
samningagerð um að leggja flokk-
inn niður, en mynda nýjan flokk
með kommúnistum? Er hægt að
hugsa sjer algerðari uppgjöf fyrir
noklcurn stjórnmálaflokk?
Því það er ekkert fljótræðisflan
þeirra sósíalistabroddanna, að
vilja ganga í flokksbandalag við
kommúnista. Þeir finna vel hina
algerðu upplausn í Alþýðuflokkn-
um um þessar mundir. Þeir finna
að þar sem áður ríkti samúð og
traust t garð Alþýðuflokks-
ins, þar er nú andúð og
fyrirlitning. Alþýðan íslenska
finnur vel hvað að henni snýr.
Margir alþýðumenn, sem í mörg
ár hafa álitið að Alþýðuflokkur-
inn yrði þeirra hjálparhella, hafa
nú orðið fyrir algerðum vonsvik-
um. Sundrungin í flokknum fer
vaxandi. Broddarnir finna bálandi
andúð gegn allri þeirra ráðs-
mensku. Flokkurinn er í björtu
báli. En foringjarnir sem slungn-
astir eru að snúa sinni snælda
hafa fundið sín sýruker og ætla að
bjarga sjer yfir í náðarfaðm
Moskva-kommúnista, vitandi vel,
að Alþýðuflokkurinn stendur eft-
ir sem brennandi rúst.
I skóla reynslunnar.
nginn, sem hlustaði á fjár-
málaræðu Eysteins Jónsson-
ar á föstudaginn var, gat verið
í efa um, að ræðan bar vott nm
það, að ræðumaður liefir nú í
nokkur ár verið nemandi í skóla
reynslunnar. Fagurgalinn um á-
gæti Framsóknarflokksins var
horfinn. Fullyrðingarnar um, að
þeir Tímamenn væru sjálfkjörnir
til að leysa úr öllum aðkallandi
vandamálum þjóðarinnar voru
sömuleiðis ekki teknar fram.
Aftur á móti lýsti nú ráðherr-
ann öllu greinilegar en áður,
hvaða vanda hafi borið að hönd-
um, hvaða verkefni þurfi að leysa.
En hann gerði fremur litlar tiÞ
raunir til þess að benda á, hvern-
ig ætti að leysa verkefnin.
Verkefnin.
örutollurinn hefir rýrnað.
Yerðtollurinn gefur ekki
helming í ríkissjóð á við það sem
áður var. Innflutningur er bann-
aður á þeim vörum, sem mestan
gáfu verðtollinn. Ellegar þá að
farið er að framleiða þessar vörur
í landinu sjálfu.
Jeg þarf nýja tolla til þess að
fylla í þetta skarð, sagði Eysteinn
Jónsson, ellegar þá að draga þarf
úr útgjöldum ríkisins. Hann hliðr-
aði sjer hjá að segja afdráttar-
laust eins og er, að þjóðin er orð-
in fátækari og verr á vegi stödd
en hún áður var. Við höfum ekki
efni á, að kaupa þær vörur, sem
við keyptum um skeið. Fátæktin
er kölluð „gjaldeyrisvandræði"!
Það er fínna orð í stjórnmálunum
og því notað.
Þó fjámálaráðherrann nefndi
sparnað, þá hallaðist liann heldur
að liinu að auka þyrfti álögur á
þjóðina, mæta fátæktinni með því
að gera vaxandi kröfur til gjald-
þols fátæklingsins. Ekki er ráð-
herrann lengra kominn í skóla
reynslunnar, en að hann heldur
að þessi leið sje hugsanleg út úr
ógöngunum.
Lánstraust og
framleiðsla.
jármálaráðherrann kveið því,
að umsóknir myndu koma
fleiri til þingsins um ríkisábyrgð-
ir, en hægt væri að sinna. Mönn-
um Ijeki hugur á, að koma ýms-
um stórum fyrirtækjum í fram-
kvæmd, sem þyrftu á erlendu
lánsfje að halda, og ábyrgð rík-
isins.
En hann varð að hryggja þegn-
ana með því, að ríkissjóður myndi
PRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.