Morgunblaðið - 02.11.1938, Blaðsíða 5

TVIíSvikudagur 2» uóv, T938.

MORGUNBLAÐIÐ
_ • . __W....
ITfW v Þír VtíHi f b vnf to ^rt- v; lfi«v»t«kf C*$«K *i*
lér íúh- «f wirtfr.ti kftr-V ftmW*í Vrtty v Uu
Jfi Urti Kir ÉtA mWiöi bihibvt pé-% ScmðB
?4í fle fertn ym wén fciym&whk ht>tft$ Qhn -?
ttttfcr fayðft*(QánÆrgHWnb§$^érfe'h v-w^íu 5,
íT j^lL * Jp9^?ívéPéT
v _toJp-Mfk )jf íy
wV>W £rt* wa «r\* tiuifjfíýilft* - míl«r ftttfp fcSjí&f?
R < iömt bÍmt ri; owíhtií bi iiTj fif m vw« Km |?ð mtpf- '•
’““'‘*t fi vfiSn ^tóp ^srtffr fi fli h\u9um» Hi*t > ,.v^ *T'tr»s f
"rhnífe k«“iws4 lítirt ácr .3r m$'f§*r p{A|mP fi*m ^ ,
ftaAwst'Uitó* itfttiM HifxnSm ndw á off
,i"uft' en w'p/H) u-úf^öf «3?$ _
fl* r'iji -~^)|irmw 1
/>7 if
_hu\mfSWi
S% éÉFTfa^tt p|TJfl' \atep£iz,£mtmfS
Un dffe4 v 15» «v M«MOWpÆl c^a»
Sttstsr^ir mirtá kimv lia intafii ex vuá Wr vu^Sftrfct
fW^4r^aMrRpttmMt«ét)M&léttufi cy tjp xsvít v tMtí'tjtí
.**»£ v f6fá*á$ffs fifr IföW&'m
i%r$toé hmk*rttó Qíh ftfftójf b; ntdbðrr •?
nJ ywJ t|-«\ ót'f f*n ?tta \V«*#W nvXóvns m#hfiC
?^ím mP’ih.ö y&Btot pjfr V®|5i«r*1«-‘íjfídW
ul%y-r ó ‘itt' vdni fviHtwiw v<srtn Iwiíhij t» fíhuitsi*T£
M)ir«rfq v^b'ttf l»1v,\M.«rtf 4m*Ö ^báínAftt'*
-b-^t»1fWyr tt'- _ -4*i, '”'5c *'t4frtrv^»ih5«stfttWmrr
VS7? ,“,t * t** **»*
* iwirft Vflitt'Turt ifvtt y-ftiu Hutt2W
•» Kr-n^' í ntu rtv ■*. 1! ifeuðiRt iiwf
httií'-Mníttairt^itT? hinitií
5Mt» WttWi •■ fljwafltk áW ÁS*
\vtvMv ^pcyfk ttfhv «
ttftíi UíA-m í'VWttt." tHi^uwy
fn ?*»u> H Sw • ftwv'T Ufy«y4
^ »y írp fi*ðVlP&feÍf
Mf itmitmi t^'iH'f >WttáA' íi «yr‘9ð&wr|»
VíTsvjo/ fttííi' ött I> if>. íwftf-
kt^iMu ^fe c?? Tttttf1 v #&&* l’ba*' ítóW jTfMwön»#
IrttiifW! Úw 'ftyt $ kflr." h<xýlÍsbi fnrbk§\é éff' blmn tttrt&í
C» tttttt ttTW/mfl' r téítíMSW
ftttst KniTí sm ftár.sfctthrá ■»>«> £r <w.
vi íks- yw.’j* f-tin}? cv
f jlr^ f4má k4«é- *«* fftöíy ftíjf
fed vuíwm rt» £ttm y^r cv 'tttnifc .y*jSa ímjfie cyt tric* l*« ',
yð 5*ffihár 4£uóvi 01 iffvu«VffctiSi $u£m vttpttíw,
íiMsttW ár-nauui kuít tTíráiíiiAgA fear «4 5tt? w Kv íi&MRghf
“■íW á?tr rti ðiíR* Ktfet yijtíHfh fkrfi^á | <&■- éeHvMrStg.
tt’iW s^ítrwB'c-ttöáJ'I?^ ¥4í|j$$£
ð^fcafigíwssfe^nl ftt-Höya. v kv'H ’>*•'• U. St» -.*>ib* T
áFH« ceia ihMt itt«Ot 1w W««í*c Vf» f«K tagart'
«•)>*£’ fá »>tt' tfSd dlitt ud b&wt 4t'údrf;.
T %/F »S tt«B flii» ymt- Wtti <T^ hflísisi Ar offf' vW;
yá w tp-*'* vánr tíifc i? tea veýmwr s HA,feu tiöttj v
«ftttf-ef£öj$f?ftþtti vttíttM*- Wð rift Wðff d«fy«r
iÝlw!« gofl* iíiit&jii^^ifcrt Kttr«'WíW íifJr ttítttr /vu- IfOVV
fafftfeiR# fWtmÍn ai iár- fi y4rt ^r # ghtlfcjA^fciuK lystt"1 dw.;
t «i* dMná wdcl#aághi>i t'#rfhjg|p«PM£ ífttr öiðjmí
pfl?» ftfyBK- sijjw1)\- ci.ltthr 'fti feiíso^
KttiJfeSWAr 'OT i'.WíM ft' HáF gfHÉl
Sr: ’ Tf'it ,.^r’ uimUrt jysr,- oHwhin 5w*as»«' «*■.
I^ttíSmAW i4- ámttttt fSflMÉní isðí uri fijiftfct ^Ar
, fisdf ;<ðiu yiasw
^wöwflyyiv v fecwí öltfy 2 ihJiR m> hiýs(i*'im
cajer Hwa *p eöWnmnnf pna Jumw 4c fot&xaiftfl ?1í»
Wp 1& V WöttJttn 'if y4R$Ar%tk«bK *WW*w4
ieir^zt.&iinfrf-thMbu ^jttvhkgá hw4r fd glfwrf'
fcasit cw WoaÖ. áa3«)r tn -* íllr hnfecgá fi 0 Váa kurr ;
^ báu v Hxfewf átiít-yð^ jWt <r Wr fvóftó prbt* fi iS
crp*#*® Wcr fi i^tv Wrt v Wtt*n'«* vr«w yfe $m W H
ftcwrmay* Wn tyðifi vwWuOr • Mfií fctói w pftí j
1híW YtiwW’w WÍ Wu **>??» Hioirftrf C* *«tníú 3 í&’ « 5
^Vf' fe)4r Vv ^isrdrRö Jt cHn W WFm& drht fi>jr $£ ?
%si»di»Éðí hewfliiwútíc ttir * w í> ^W-%
T frustt Ikifc&fnfl-Ulðfe 4» tttt tfil-tcku ba S.!0jtmiÖ íTáaf#
wtr þs* fiJmn ktd fem jjte wyfcw fl« fttVwmm lív WdWj
toitWfeneiorWftfeTifcdwt tohe W fHSfciavmwV kíL 't)sW.'
«?B Wrttf 1*» ttnMwtr ttr í>pW nl álff b«PfiJ '-ife tP$Sty vcfe
Wiv'vot»SSÖ“ H*tÆMjwswyátivfed t»A*hö&aim£JUV^
v^ör ju»<bun- Husér tí cij 4llu* ftdyWArfar „
íVSftw «1««ths4 Httrv cfct WttAWílwjWtM® W ‘W’6 |
lumrffli 1eirfkbád>tim$ pMHMtrh} ídfr/ ffl |
ttt > mötr ue&tttó U«vö ttwnis fftífttí* í'ttál- í
Eftir Valtý Stefánsson
!TÍ Ð U S T U áratugirnir
hafa verið hinir viS-
burðaríkustu í sögu
þjóðarinnar. Aldrei
hafa jafn gagngerSar og miklar
breytingar orðið hjer á jafn
skömmum tíma, á stjórnarhátt-
um, atvinnuvegum og óllum
kjörum okkar Islendinga.
Rkki aetla jeg að fara að lýsa
þeim breytingum, sem orðið
hafa með þjóðinni síðustu 30—
40 árin. Eins og allir vita, get-
ur hver maður á landinu, sem
náð hefir fimtugsaldri, talað
við börn &g unglinga um gamla
daga, eins og hann hefði lifað
fjarlæga tíma, hann getur lýst
breytingum þeim, sem hann
sjálfur hefir lifað, eins og
hreinasta æfin-týri. I blöðum og
tímaritum úir og grúir af þess-
um frásögnum. í>að er eins og
fólk þreytist aldrei á að segja
frá því, að öll þjóðin hafi lif-
að í Ijelegum hreysum, að hjer
hafi enginn vegarspotti verið,
að fólk hafi soltið heilu hungri,
undir eins og eítthvað bar út
af, fátækt og úrræðaleysi hafi
með öllu ætlað að buga þjóð-
ina.
Og síðan gera menn saman-
burðinn á þessu og því, sem nú
er, kyrstöðunni, sem var og
framförunum, sem eru dásam-
legar á marga lund.
Þetta er æfintýri líkast alt
saman. Það er satt. Og síst
dettur mjer í hug að lasta fram-
farir þær, sem hjer hafa orðið.
En að þær allar sjeu óaðfinnan-
legar og með þeim ágætum eins
og oft er talað um, það undir-
skrifa jeg ekki. Og það undir-
skrifar enginn hugsandi maður.
En gagnrýniáþeim yrði of langt
mál að þessu sinni. Jeg læt mjer
nægja að benda á aðalatriðið.
Pað er komið ofmat á hinar
verklegu framfarir þjóð-
ar vorrar, þroska og menning-
arstig vort er oft metið eftir
hinum efnislegu framförum og
framkvæmdum einum. Fram-
farirnar hafa orðið svo örar, að
fjöldinn allur af fólki hefir mist
sjónar á öðru þjóðgildi en því,
sem reiknað verður, talið og
vegjð.
Fátæk þjóð, sem barðist á
■ takmöhkum hungursneyðar,
Maut vitanlega að eignast hug-
sjón um bætt skilyrði, bætta líð-
,an frá vógg:u til grafar. Menn,
:sem lifa í rökum moldarkofum,
(eignast hugsjón um bætt húsa-
kynni. Eyjai'jjjóð, sem á ekkert
skip, eignast hugsjón um skipa-
atól og bættar samgöngur. Fólk,
sem hefir lamið fótastokkinn
öld fram af öid eftir lítt rudd
um götum, grípur fee'ins hendi
vegaibótum og biiatæk ii. Og sú
kynsjóð, sem þráð hefir meiri
bóklega mentun en hún fjekk,
sendir glöð börn sín í hvern
skólann á fætur öðrum.
í öllum þessum nýjungum og
framförum hættir mönnum til
a.ð gleyma því, sem er aðalat-
riðí alls þessa, gleyma, hver er
undírstaðan, grundvöllurinn, á
hvei-ju það byggist, að þjóð vor
fjekk sjálfsforræði og rjettí sig
úr kútnum. Mönnum finst, að
hugsjónir þær, sem þjóðin sjer
að orðið hafa að veruleika, sjeu
það haldgóða, varanlega, það,
sem við getum bygt á, ásamt
hagstæðum verslunarjöfnuði og
öðrum slíkum góðuro hlutum.
En menn gæta oft ekki nægi-
lega að því, að þegar efnis-
legar hugsjónir komast i fram-
kvæmd, þá er lífsþróttur þeirra
úti. Svangur maður, sem fær
þá hugsjón uppfylta, að verða
saddur, hann hefir um leið
gleypt hugsjón sína.
Við höfum á undanfornum
árum ekki veitt því
nægilega eftirtekt, að hinar
verklegu framkvæmdir með
þjóð vorri, framfarir þær, hin-
ar sýnilegu, sem sprottið hafa
af stjórnfrelsi og sjálfstæði
voru, eru allar beinlínis frá
einni og sömu rót runnar, stafa
frá þjóðarhugsjón okkar Islend-
inga. Það er þjóðræknin, þjóð-
erniskendin, þjóðarmetnaður-
inn, hið andlega sjálfstæði
okkar, sem við fyrst og
fremst eigum franjfarir okkar og
tímanlega velgengni að þakka.
Hefðum við á eymdar-
tímunum glatað þjóðerni okkar
og þjóðarkend, vilja okkar og
mætti, til þess að lifa sem and-
lega sjálfstæð þjóð, í efnalegri
fátækt okkar sem þá var, þá
værum við ekki til sem íslend-
lingar, þjóðin væri glötuð, tung-
jan glötuð, andleg menning vor
glötuð, og landið ekki annað
eða meira, en hjálenda ein-
hverrar annarar þjóðar.
Því ætti það að vera öllum
lýðum ljóst, að hin andlega fá-
tækt, hið andlega gjaldþrot er
öllum armóð verri. Og þetta
getur dunið yfir þjóð vora, jafn-
vel þrátt fyrir sæmilegt gjald-
eyrisástand, afkomu og afla-
brögð, eins og verkin sanna. En
þjóðarhugsjónir, þjóðmenning
og þjóðerniskend er það varan-
lega, sem er öllum efnalegum
framkvæmdum og líkamlegri
vellíðan dýrmætari.
★
Engin þjóð í víðri veröld ætti
að eiga auðveldara með
það en við, að skilja til hlítar
þessi au.gl.jósu sannindi.
Öldum saman voru Þingvellir
höfuðstaður hins íslenska lýð-
veldis, sem að ýmsu leyti, að því
er snertir þjóðarþroska og
menningu, var í fremstu röð
samtíðar sinnar.
En höfuðstaður lýðveldisins
var óbygður. Það var ekki hin
verklega menning, ekki vegir
og stórhýsi, sem báru uppi hina
fornu menningu íslendinga sem
heimurinn dáir enn í dag. Fátt
getur bent okkur skýrar á það
en hinn óbygði höfuðstaður, að
það eru hin andlegu verðmæti,
það eru hugsjónirnar, sem eru
hið haldgóða, hið varanlega
með þjóð vorri, sem frelsi okk-
ar og sjálfstæði og öll núver-
andi efnaleg velgengni bygg-
ist á.
Sultur, einangrun, harðstjórn,
eða fullkomlega skeytingarlaus
og skilningslaus stjórn, .jarð-
skjálftar, öskuföll, drepsóttir,
ofsóknir og illdeilur á meðal á-
hrifamanna þjóðarinnar, hafa
þjakað þjóð vora öld eftir öld.
En ekkert af þessu drap úr
henni hið andlega líf, þjóðar-
hugsjónina, sem við síðar og
einkum hina síðustu áratugi
höfum notið ávaxtanna af.
★
Það er öllum fullkunnugt,
að valdhafar þjóðar-
innar hafa síðasta áratuginn
hætt á fremsta hlunn með hag-
nýtingu á lánstrausti þjóðarin-
ar erlendis, og varið hinu er-
lenda lánsfje langt um of til
óarðbærra hluta.
Altof margir landsmenn láta
sjer þetta vel lynda. Verður
þetta ekki skilið á annan veg,
en þann, að þessi sljófleiki
manna stafi af því, að þeir setja
stundarhagsmuni ofar framtíð-
aröryggi þjóðarinnar. Stafar ís-
lensku þjóðfrelsi að sjálfsögðu
voði af slíku framferði og hugs-
unarhætti.
Þó er hitt miklu verra, og
hættulegra þjóðmenning vorri
og þjóðfrelsi, að h.jer skuli
vera starfandi stjórnmálaflokk-
ur, sem hefir sagt sig að heita
má úr lögum við aðra lands-
menn. Á jeg þar við kommún-
istana.
Þessir menn hafa, sem kunn-
ugt er, afsalað sjer sjálfs-
fákvörðun og sjálfsforræði, og
gefið sig erlendri, fjarskyldri
einræðisþjóð á vald.
Skilyrðislaus hlýðni við fyr-
irmæli flokksstjórnarinnar
heimtar flokkur þessi af öllum
fylgismönnum sínum. En fyrir-
skipanirnar, sem farið er eftir,
eru í öllum aðalatriðum sóttar
til alþjóða áróðursskrifstofu
kommúnista í Moskva.
ísland er ekki lengur ættland
þessara manna í andlegum
skilningi, heldur hafa þeir helg-
að sál sína og krafta asíatiskri
einræðisþjóð og pólitískri trú-
villu hennar. Þeir hafa glatað
íslenskri þjóðarhugsjón og eru
glataðir synir ættjarðar sinnar.
En aðgerðalaus horfa íslensk
stjórnarvöld á áróður þessara
manna ár eftir ár, og sækja jafn
vel til þeirra stuðning og styrk
í hinni pólitísku baráttu og
verða þeim háð, meðan erfið-
leikar atvinnuveganna aukast,
og bolmagn þjóðarinnar á fjár-
hagssviðinu fer þverrandi.
Pegar við Islendingar á sól-
björtum sumardögum lít-
um yfir landið okkar, finnum
við þann fögnuð í brjóstum okk-
ar, sem jeg á engan hátt treysti
mjer að lýsa, enda er það
skálda og annara listamanna
að gera grein fyrir þeim geð-
hrifum.
Á þeim fagnaðarstundum
blessum við þá menn, sem
fundu þetta land handa okkur,
forfeður okkar, sem liðu hung-
ir og hörmungar öldum saman,
en gleymdu aldrei að þeir voru
Islendingar, biðu aldrei það
landlega gjaldþrot að týna þjóð-
arhugsjón sinni.
Finst okkur ekki einkum á
slíkum stundum sem forfeður
okkar hafi alið frelsishugsjónir
sínar og sjálfstæðisþrá gegnum
hörmungar aldanna, til þess að
við, niðjarnir, gætum notið fulls
frelsis, með fullum eignarjetti
á landinu?
Eða getum við nokkurntíma
gleymt því, að frelsishugsjónin
er formóðir íslensku þjóðarinn-
ar?
Er slík hugsun ekki enn ó-
bærileg velflestum fulltíða Is-
lendingum að frelsi þjóðarinn-
ar glataðist úr höndum núlif-
andi kynslóðar? Að alt, sem
forfeður vorir á landnáms- og
lýðveldistímanum unnu þjóð
vorri til ágætis, og alt sem eft-
irkomendur þeirra varðveittu
og ávöxtuðu með trygð þjóð-
rækni sinnar, og alt, sem við-
reisnarmenn síðari alda börð-
ust fyrir þjóðinni til handa,
týndist og færi forgörðum fyr-
ir tilverknað þeirrar kynslóðar,
sem mesta hefir þekkingu á
hagnýtum hlutum, mesta tækni,
mest f jármagn og mest þægindi,
af öllum kynslóðum, sem lifað
hafa í þessu landi?
En þegar menn hugleiða
hvernig best verður við því
spornað, að svo hörmulega
takist til, þá sjá þeir sem er, að
hvorki verklegar framkvæmdir
landinú, nje lagfæring á við-
skiftum þjóðarinnar við litlönd
eða aðrir efnislegir hlutir eru
þjóðinni líftrygging.
Leiðarljósið besta er hið sama
Gg áður var, leiðarljósið, sem
lýsti þjóðinni gegnum eymd og
myrkur fyrri alda, frelsisþráin,
þjóðarhugsjónin.