Morgunblaðið - 15.01.1939, Page 5

Simnudagur 15. janúar 1939.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavfk.
Ritstjórar: Jón Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgóarmaCur).
IAuglýsingar: Árni Óla.
RitstjOrn, auglýsingar og afgreiSsla: Austurstræti 8. — Simi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuSi.
í lausasölu: 16 aura eintakiS — 26 aura meS Lesbók.
SJÁVARÚTVEGURINN
A.aukafundi Sölusambands
íslenskra fiskframleið-
«enda, sem haldinn var dagana
• 5. til 6. mars f. á. voru sam-
þyktar margar og víðtækar til-
lögur sjávarútveginum til
bjargar og viðreisnar.
Þegar þessi aukafundur S.Í.S.
var haldinn sat Alþingi á rök-
.stólum. Var þessvegna fastlega
;gert ráð fyrir, að þingið myndi
taka mál útvegsins til með-
ferðar og finna einhverja þá
ilausn á þeim, sem útvegsmenn
•gætu sætt sig við.
En þetta fór á annan veg.
„Alþingi — eða meirihlutinn,
:rauðu flokkarnir — sá þann
kost vænstan, að slá ölíu á
:frest. En til þess að halda út-
'vegsmönnum við trúna, að eitt-
]hvað yrði gert til stuðnings
hinum hrynjandi útvegi, ákvað
-Alþingi að skipa milliþinga-
:nefnd til þess að rannsaka hag
•og rekstur togaraútgerðarinnar.
Þessi milliþinganefnd var
.skipuð í þinglokin, og hún hef-
iir setið á rökstólum síðan.
Útvegsmenn undu að vonum
:illa þessum málalokum á Al-
þingi. Þéir vildu því fá nýjan
;aukafund í S.Í.F. Úr því varð
þó ekki, heldur var í þess stað
.ákveðið að hafa aðalfundinn í
fyrra lagi, og var hann ákveð-
:inn 30. sept. síðastliðinn.
iEn þegar aðalfundur kom
saman 30. sept. var enn alt í
• óvissu um hvað milliþinga-
nefndin myndi leggja til mál-
:a.nna. Engar tillögur voru
Ikomnar frá nefndinni. For-
imaður nefndarinnar, Skúli
Guðmundsson atvinnumálaráð-
■herra var sjerstaklega boðaður
.á fundinn, til þess að gefa
skýrslu um fyrirætlanir nefnd-
;arinnar og ríkisstjórnarinnar.
En ráðherrann varðist allra
-frjetta.
Þessi undanbrögð atvinnu-
málaráðherra urðu til þess, að
;sú ákvörðun var tekin að
fresta áðalfundinum. Var á-
'kveðið að fresta fundinum til
10. jan., og gengu allir út frá
því sem gefnu, að þá myndi
liggja fyrir vitneskja um, hvaða
bjargráð stjórnarflokkarnir
ihugsuðu útveginum til handa.
En þegar til kom, þótti ekki
fært að halda fundinn 10. jan.,
því áð óhentugar skipaferðir
hindruðu menn utan af landi
í að sækja fundinn þá. Komu
fram mjög eindregnar óskir frá
]þessum mönnum um að fundur-
inn yrði ekki fyr en um miðjan
mánuðinn. Stjörn S.l.F. varð
við þessum öskum og ákvað að
halda fundinn 16. jan., þ. e. á
morgun.
En hvaða uppiýsingar koma
til að liggja fyrir þessum
fundi um væntanlegar tillögur
milliþinganefndarinnar?
Morgunblaðíð getur ekki
svarað þessari spurningu. Eitt
•«r þó víst, að engar tillögur eru
fram komnar opinberlega og
ekkert álit liggur fyrir frá
nefndinni.
Þessi óvissa er útgerðarmönn-
um mjög bagaleg. Vertíð er
byrjuð, en útgerðarmenn renna
algerlega blint í sjóinn um það,
hvað framundan er. Á fyrir
þeim að liggja, að fá enn eitt
taprekstursárið í viðbót við hin
mörgu, sem liðin eru? Eða
mega þeir vænta þess, að ráð-
andi flokkar á Alþingi sjái loks,
að eitthvað verði að gera út-
veginum til viðreisnar.
Fyrir liggja upplýsingar frá
milliþinganefndinni um afkomu
togaranna á undanförnum ár-
um. Reiknast nefndinni svo til,
að tap þeirra 5 undanfarin ár
hafi numið yfir miljón krón-
um á ári, eða um 6 miljónum
krónum á '5 árum.
Þannig er komið fyrir þeim
atvinnuvegi, sem stórstígastur
hefir verið og mesta björg fært
í bú þjóðar og einstaklinga á
undanförnum áratugum.
Nýjar tölur liggja ekki fyrir
opinberlega um afkomu báta-
útvegsins, en það er vist, að af-
koma hans er einnig mjög
slæm, víðast hvar.
Getur sú þjóð átt glæsilega
framtíð, sem lætur sig litlu eða
engu skifta þótt sá atvinnuveg-
ur fari í rústir, sem að lang-
mestu leyti stendur undir ríkis-
búskapnum?
Við vitum vel, hvernig á-
standið er í dag í ýmsum
stærstu kaupstöðum landsins.
Þar er alt að fara í kalda kol,
vegna sívaxandi atvinnuleysis.
Byrðar bæjanna, vegna ofur-
þunga ífátækraframfærslunnar
eru að sliga gjaldgetu þegn-
anna. Þessa erfiðleika nota
valdhafarnir til þess að gera
hróp að þeim bæjarfjelögum,
sem stjórnað er af þeirra and-
stæðin^um! Er von að vel fari,
þegar skilningurinn á hærri
stöðum er ekki meiri en þetta?
Óhugsandi er, að áfram
verði haldið að reka útveginn
með tapi. Jafnvel hinir blindu
munu nú farnir að sjá þetta. En
hvað verður gert útveginum til
bjargar? Eftir svari við þessari
spurningu bíða menn nú með
mikilli eftirvæntingu, því að á
lausn þessa máls veltur fram-
tiðin.
Símablaðið er nýkomið út og er
val efnis og frágangur hinn vand-
aðasti að venju. Ritstjórinn, And-
rjes Þormár, skrifar grein er hann
nefnir „Við áramótin“. Sami skrif-
ar minningargrein um Jónas Jens-
son símritara. Þá eru nokkrar
greinar um áhuga- og liagsmuna-
mál símafólks. Grein er um nætur-
vaktir, með mynd af Magnúsi Þor-
lákssyni. Mynd af Gunnari Bacli-
mann símritara og grein um Raf-
skinnu hans og ótal margt fleira
er í blaðinu.

-- Hei)kjavíkurbrjef —
14. jan.
íslenskir hestar í
L anmörku.
egar Knuth greifi frá Knuth-
enborg á Láglandi var hjer
i liaust, gerði hann ráðstfanir til
þess að honum yrðu sendir þrír
hestar hjeðan til prófs, sem drátt-
arhestar á búgörðum lians.
Nokkru eftir að hann liafði
fengið hesta þessa, skrifar hann
hingað á þessa leið:
„Hestarnir þrír sem jeg fjekk
eru ljómandi fallegir, steingráir
að lit. Nágrannar mínir allir dást
að því hve stórir og fallegir þeir
eru. Fjöldi bænda hafa gert sjer
ferð hingað, til þess að skoða
þessa hesta. Þeir ljúka upp einum
munni um það, að þeir hafi ekki
getað ímyndað sjer, að ósjeðu,
að íslenskir hestar gætu liaft svo
góðan vöxt“.
um í þessu skyni. En er gripur-
inn var fenginn, voru eftir í hans
vörslum kr. 12.7Ö. Þessar krónur
voru hjá honum óráðstafaðar í
nokkur ár. En þó upphæðin væri
ekki hærri, datt honurn í hug að
mynda úr þessu minningarsjóð, er
bæri nafn Sigurðar E. Sverresen
og konu hans Ragnhildar Jóns-
dóttur. Kúmlega 10 árum seinna
lagði hann fje þetta í aðaldeihl
Söfnunarsjóðsins, og hækkaði þá
upphæðina í kr. 40. Einn af vensla-
mönnum þeirra hjóna lagði sjóðn-
um kr. 75, en Guðjón jók við
þessar kr. 12.75 síðar meir kr.
300. Með vöxtum og vaxtavöxt-
um og viðbótum þessum hefir
hinn litli vísir til sjóðs, er eitt
sinn var, rúmlega hundraðfaldast.
YerSIaun til
Strandamanna.
Hann segir ennfremur í brjefi
sínu, að þeir íslenskir hestar, sem
danskir bændur eigi að venjast,
sjeu svo litlir, að þeir þyki ekki
duga sem plóghestar, eða fyrir
vagna með þungum ækjum. En
ef frá íslandi kæmu alment eins
stórir hestar, eins og þeir stærstu,
sem nú eru til á Islandi, þá myndi
auðvelt að afla niarkaðs í Dan-
mörku fyrir þá, því þeir myndu
keyptir í stað þeirra hesta, sem
nú koma þangað árlega frá Lit-
liauen.
Verðið miðað við
stærð.
m samkepnina við lithauisku
hestana segir greifinn enn-
fremur í brjefi sínu:
„Árlega er veitt innflutnings-
leyfi til 'Danmerkur fyrir 5000
hesta frá Lithauen, þó naumast
hafi svo margir gengið hjer út
á síðari árum. Þeir eru 58—62
þuml. á hæð (bandmál á herða-
kamb) og eru seldir í Kaup-
mannahöfn fyrir kr. 550—750.
Verð á íslenskum hestum í Höfn
er nú kr. 250—275. Segist hann
ekki véra í neinum vafa um, að
verðið á íslenskum hestum í Dan-
mörku mundi liækka um 75—
100%, ef það tækist að fá hjeðan
liesta sem nálguðust 60 þml. að
bandmáli.
Það er áreiðanlega fullkomið
íhugunarefni, hvort ekki ber að
breyta til um útflutning á hross-
um hjeðan af landinu, selja úr-
valshross, í því skvni að fá fyrir
þau mun hærra verð en tíðkast
hefir.
Vel ávaxtað fje.
íðan hinn þjóðkunni merkis-
maður Guðjón Guðlaugsson
náði áttræðisaldri, hefir hann
dregið sig í hlje frá störfum, enda
er starfsæfi hans orðin löng og
margt hefir hann lagt á gjörva
liönd.
Eitt af aðaleinkennum í fari
Guðjóns hefir alla tíð verið fram-
úrskarandi hagsýni og góð fjár-
geymsla. Sjóðstofnun ein og á-
vöxtun, sem hann hefir haft með
höndum, er glögt dæmi þessa.
Árið 1894, er Sigurður E.
Sverresen hafði verið sýslumaður
Strandasýslu í 30 ár, gáfu nokkr-
ir vinir hans honum minjagrip, í
þakklætis og viðurkenningarskyni
fyrir framúrskarandi hjeraðs-
stjórn. Guðjón stóð fyrir samskot-
Fyrir nokkrum árum afhenti
Guðjón sýslunefnd Stranda-
sýslu sjóð þenna, og er hann eign
sýslunnar. Samkvæmt skipulags-
skrá hans má verja 5/6 af vöxt-
um hans til verðlauna fyrir frarn-
úrskarandi endurbætur á jörðum
í Strandasýslu. Var það í fyrsta
skif-ti á síðastliðnu ári, að veita
mátti verðlaun úr sjóði þessum.
En til úthlutunar hefir ekki kom-
ið enn.
Þegar sýslunefnd Strandasýslu
tók við þessari g'jöf, sem á sjer
þessa einkennilegu sögu, vottaði
sýslunefndin þessum fyrverandi
forvígismanni Strandasýslu, Guð-
jóni Guðlaugssyni sjerstalct þakk-
læti fyrir trúmensku lians og
áhuga um velferðarmál Stranda-
sýslu, bæði fyr og síðar.
Niðurstöður bú-
reikninga.
uðmundur J ónsson kennari
á Hvanneyri hefir undan-
fárin ár unnið ötullega að því að
örfa bændur til þess að halda bú-
reikninga og' að gefa þeiin léiðbein
ingar, sem vilja um slíkt reilm-
ingshald læra. Hafa verið haldin
námskeið á Hvanneyri, til þess að
veita mönnum haldgóðar leiðbein-
ingar í búreikningum. Þá hefir
hann og, sem kunnugt er, haldið
einskonar búreikninganámskeið í
útvarpinu árlega.
Fullkomna búreikninga hefir hann
fengið frá bændum í ýmsum sveit-
um, sem hann hefir borið saman
og samið yfirlit jdir, svo úr þeim
fáist aðgengileg fræðsla um bú-
rekstur þessara bænda. Fyrir
íslensk búvísindi og liagfræði
hefir Guðmundur þegar unnið
þarft verk með þessu starfi sínu.
En lijer er mikið og vandleyst
verkefni og væri óskandi. að
hann mætti lengi vinna að því enn.
Það er alkunnugt mál, að marg-
ir bændur láta mjög reka á reið-
anum með reikningshald í at-
vinnurekstri sínum, sjálfum sjer
til hins mesta tjóns. En þegar á
það er bent, að þeim sje nauð-
syn á, að fylgjast sem nákvæm-
legast með fjárhagsafkomunni í
hinum ýmsu greinum búnaðarins,
er viðkvæðið venjulega það, að
slíkt reikningshald sje svo flókið
og tímafrekt, að þeir hafi engin
tölc á því.
Vissulega kemst þetta mál ald-
rei í það horf, að allir bændur
haldi fullkomna búreikninga. En.
minna má gagn gera. Og þó ekki
væru nema fáir bæiulur í hverri
sveit eða hjeraði, sem leggja í þá
fyrirhöfn, þá getur það , verk
þeirra orðið nágrönnum þeirra og
öðrum til mikilla leiðbeininga.
Reikningsyfirlit.
T" il að gera úr reikningum
þeim, sem Guðmundi berast,
almennar leiðbeiningar, hefir
hann gefið íit fjölritað hefti um
þá, fyrir árið 1936, er hann nefn-
ir „Skýrslu um niðurstöður bú-
reikninga fyrir árið 1936“. Er
þetta fjórða hefti af skýrslum
þessum.
Það yrði langt mál að rekja
aðalefnið í skýrslu þessari. Raikn-
ingarnir, sem hann hefir fengið
fyrir árið 1936, eru alls 40. Eru
þeir úr 12 sýslum, en flestir úr
Borgarf jarðarsýslu. Þaðan eru
þeir 12. Úr Dalasýslu eru þeir 6.
17 af þessum reikningum eru
frá einstökum mönnum. En hinir
frá eftirlitsmönnum búreikninga-
fjelaga. Eftirlitsmenn þessir eru
5 og' eru það þessir: Magnús Guð-
mundsson, Skörðum, Dalasýslu,
Þórarinn Þörfinnsson, Spóastöð-
um, Árnessýslu, Sæmundur Björns-
son, Hríshóli, Barðastrandar-
sýslu, Guðjón Gíslason, Súlunesi,
Borgarfjarðarsýslu og Guðmund-
ur Gíslason, Höfða, Dýrafirði.
H eild arniðu r stöður.
Ikaflanum um heildarniðurstöð-
ur búreikninganna segir m.
a.: „Stærð jarðarinnar hefir all-
mikil áhrif á hreina arðinn. Heild-
ararðurinn vex mjög ört með
stærð jarðarinnar. Það gerir
reksturskostnaðurinn að vísu líka,
en ekki eins. Og þar af leiðir, að
arðurinn vex með aulcinni stærð
fasteignar". Er þetta sýnt með
tilfærðum niðurstöðutölum.
Um arðinn af búrekstri þeirra,
sem Guðm. Jónsson hefir reikn-
inga frá, fyrir árið 1936, er þetta
að segja í stuttu máli. Hreinn
arður af búunum nam að meðal-
tali kr. 247.47, og hafa þá verið
dregin frá arði búanna ca. 5% af
því fje, sem í búunum liggur.
Búsrentan reyndist þetta ár í
39 búum að vera 5.86%, að meðal-
tali að vísu allmisjöfn, frá -4-
5.21—19.0%, en lijá 28 bændum
af 39 var liún milli 2% og 10%.
Fjörefni.
Ulfaþytur sá, sem lijer var um
áramótin útaf ummælum
nokkurra lækna um fjörefni og
heilsufar bæjarbúa, ávexti og
mjólk, mun nú að mestu hjaðnað-
ur, a. m. k. í bili. En eftirtekta-
vert var það, hvernig blöð Fram-
sóknarflokksins tóku því máli.
Oll fjörefnavísindi eru, eins og
allir vita, ný af nálinni. En þau
eru ekki hætishót ómerkilegri
fyrir það. Það er almenningi altof
vel kunnugt, að fjökli fólks á
landi hjer lifir við sífelda van-
heilsu, getur ekki á heilu sjer
tekið, hefir lífsþrót’t og starfs-
þrek mjög af skornum skamti ár-
um saman. Ekkert er líklegra en
mikið af þessu stafi frá mataræð-
inu. En þegar menn fara að líta
1 aftur í tímann og tala um vellíð-
FRAMH. Á 8JÖTTU SÍÐU.