Morgunblaðið - 24.03.1939, Síða 5

Töstudagur 24. mars 1939.
t
tg:et.: H.f. Árvakur, R«ykjavlk.
RJtmJörar: Jön KJartansaon og Valtýr 8tefá.nfi»ou (Abyrfir^armanur).
$ AujílýsiriKrar: Árnl óla.
Rltstjörn, auKrlýelnear oir *f#r«in«la: Auatu-rstrmtl 8. — Slml lfOO,
| ^•kriftarxJald- k*. *.00 A mAnont.
í Iau6a8ölu- lfi aura etntakJO — Sft aura Kaabök.
bætti og laun
Aðalfekjur og aukatekjur
FLUGIÐ
inum vinsamlegu umræð-
um milli hinnar þýsku
;3endinefndar er hingað kom
irá Luft Hansa og ríkisstjórnar-
innar lauk í fyrrakvöld. Gaf
ríkisstjórnin í gær út tilkynn-
ingu um hver endalok þess
:,máls urðu. Er tilkynning þessi
ibirt á öðrum stað hjer í blaðinu.
Eins og í tilkynningunni
ístendur, reyndist það á mis-
-skilningi bygt, að hið þýska
flugfjelag hefði hjer rjett til að
iá'eka flugsamgöngur. En að fje-
lagið áleit að það hefði slíkan
rrjett, kom til af því, að sam-
kvæmt samningi er gerður var
’við flugfjelagið þýska, er hluta-
tjelagið Flugfjelag íslands var
Jeyst upp árið 1931, hafði hið
þýska fjelag fengið vilyrði fyr-i
:ir því, að annað fjelag erlent
Jhefði ekki eða fehgi ekki fram
til 1940 meiri rjett en Luft
IHansa til flugs hjer, eða ef ann-
.að fjelag fengi slík rjettindi,
þá felli sami rjettur Luft Hansa
a skaut — ef til kæmi.
Nú er það alkunnugt mál, að
..„Pan American Airways“ hef-
ir haft allmikinn viðbúnað til
þess að hefja reglubundnar
ílugferðir um ísland, með til-
;styrk íslendinga sjálfra. í sam-
íbandi við þær fyrirætlanir fjekk
Ihið ameríska fjelag rjett til flug
.-aðstöðu hjer, ef vissum skilyrð-
íum um undirbúning yrði full-
mægt. En svo mikill dráttur hef-
ar orðið á því, að þessar tilskildu
framkvæmdir kæmust á, að
irjettur hins ameríska fjelags er
(úr gildi fallinn, og þá um leið
<er enginn rjettur fyrir hendi til
hins þýska flugfjelags sam-
irvæmt hinum áður um getna
-.samningi.
★
Ríkisstjórnin skýrði hinum
’iþýsku sendimönnum frá, að hún
wæri staðráðin í því, að veita
•engu erlendu flugfjelagi rjett
;til þess að halda uppi flugferð-
aum til íslands, og útiloka með
'jþví að nokkur aðstöðumunur
werði gerður milli erlendra
Jþjóða til flugs hjer.
Er þetta vafalaust rjett á-
kvörðun, og hafði mátt vera
tekin upp og tilkynt fyr. Því
við, sem eilíflega hlutlaus þjóð
:í missætti stórþjóðanna, verð-
um vitaskuld að ganga alveg
hreinlega frá því, að hjer verði
öllum gert jafnt undir höfði.
Fyrir 10 árum síðan var litið
,ú þetta nokkrum öðrum augum
.< nú. Þá var allmikið talað um
ísland sem millistöð fyrir flug-
vjelar, er færu reglubundnar
fercir yfir Atlantshaf. Að menn
myndu telja það borga sig, að
leggja þessa lykkju á leið sína,
því á flugleið þessari er hægt
að hafa styttri áfanga en á öðr-1
jum loftleiðum yfir hafið.
Nú er þetta talsvert að breyt-
ast, og líkurnar að minka fyr-
ir því, að ísland verði noklcurn-
tíma eðlilegur eða nauðsynlegur
áfangastaður fyrir flugvjelar,
sem eru í förum heimsálfa á
milli. En um leið eru þá flug-
mál hjer komin út úr flugferða-
kerfi stórþjóðanna, og orð-
in íslenskt samgöngumál og
ekki annað.
★
Það var hið þýska flugfjelag
Luft Hansa sem með tilstilli
nokkurra íslenskra áhugamanna
kom hjer á h.f. Flugfjelagi ís-
lands, er rak innanlandsflug
hjer í nokkur sumur, eins og
menn muna. Hið þýska fjelag
lagði til vjelarnar og flugmenn
að nokkru leyti. En fjelagið
fjekk ekki f járhagslegan grund-
völl, og komst í þrot. Luft
Hansa tapaði þar talsverðu fje.
Menn voru þakklátir fyrir þessa
forgöngu hins þýska fjelags, og
fyrir þá reynslu er af starfsemi
hins fyrv. ísl. flugfjelags fjekst.
En það fór þó ekki betur en svo,
að flug lagðist hjer alveg niður
um skeið. Og þannig er altaf
hætt við að fari með samgöngu-
mál vor, þegar þau ekki vaxa
og þróast „í íslenskum jarð-
vegi“, ef svo má að orði kom-
ast. Það er því vafalaust affara-
sælast, að við íslendingar sjálf-
ir höfum flugsamgöngurnar í
okkar höndum, þó fjárskortur
og mannfæð geri það að verk-
um, að við þurfum máske að
bíða nokkuð eftir því, að fá
reglubundnar loftferðir yfir
hafið út hingað. Við höfum
eignast duglega og djarfa flug-
menn, sem vilja mikið í sölurn-
ar leggja til þess að koma hjer
á flugferðum innanlands. í
höndum þeirra er það mál að
komast inn á alveg nýja braut,
sem sje þá, að hjer verði í fram-
tíðinni landflugvjelar og hætt
við að nota vjelar sem setjast
aðeins á vatn. Með því að finna
eða gera nægilega marga flug-
velli, verður hægt að koma flug-
inu víðar við, en þegar þarf að
þræða með ströndum fram.
Nú er verið að safna reynslu
í þessum efnum, og síðan verð-
ur að byggja á þeirri reynslu
farsæla lausn þessara mála, við
okkar hæfi.
Nemendasamband Kvennaskól-
ans hjelt fjölsóttan fund í Odd-
fellowhúsinu 22. þ. m. Ýms fje-
lagsmál voru rædd. Til skemtunar
var: Flutt kvæði, steppdans, söng-
ur og dansað. Áhngi virðist mik-
ill hjá Nemendasambandinn fyrir
að hlúa sem hest að skólanum.
Eimskip. 'Gullfoss er í Leith.
Goðafoss kom frá útlöndum í gær-
kvöldi. Briiarfoss er í Kaupmanna
höfn, fer þaðan 31. þ. m. Dettifoss
var í Vestmannaeyjum í gær. Lag-
arfoss er á Austfjörðum. Selfoss
er í Keflavík.
„Gamall klerkur" hefir
skrifað Morgunblaðinu
eftirfarandi grein:
C^.jerstakt opinbert em-
bætti, eða æfistarf í al-
menningsbörf, ætti að vera
hvort tveggja í senn: Hæfi-
lega og nægilega stórt eða
mikið til að starfa forsvar-
anlega við, fyrir hvern með-
almann, sem til þess er skip-
aður, og um leið svo launað
að við það megi starfa og
lifa hóflegu og heilbrigðu
lífi eftir sannri og eðlilegri
þörf og nauðsyn, án alls
tísku- og tildurstilkostnaðar.
En ef eða þegar eitthvert em-
bætti er þannig launað, en þó svo
annalítið, að vel má við það hæta
öðru starfi, einu eða meiru, handa
færum meðalmanni, þá ætti lionum
að vera bæði skylt og ljixft. að
taka við því, og vinna það forsvar-
anlega, án nokkurra sjerstakra
lamia fyrir það, nema því aðeins,
að persónulegur, peningalegur
kostnaður hans aukist við það.
Því að eins og það er óliæfa og
óráð, að svelta þarfan og nauð-
synlegan þjón á launaskamti langt
fyrir neðan sanna þörf og nauð-
syn, eins er það, og ekki síðnr,
hættulegt óráð og afleit óhæfa,
að ofala nokkurn mann á launum,
sem eru langt fyrir ofan sanna
þörf eða nauðsyn mannsins sjálfs
eða þjóðfjelagsins, sem heldar
hann.
Er þetta svo eftir hlutarins eðíi,
og þarf varla skýringar við. Varla
má þó hugsunin eða krafan vera
sú, að laun allra embætismanna
skuli vera hnífjöfn, heldur lagast
nokkixð eftir tegund og eðli eixx-
hætta, staðliáttxun og clýrleika
lífsnauðsynja, svo og mismuxxandi
tilkostixaði við skvlduverk enx-
bættamia. En lxjer nxá lxelst ekk-
ert vera „of“ eða „van“; ekkert
hærra og ekkert lægra en eðlileg
þörf og naxiðsyn lcrefxxr, ef vel á
að vera og fara fyrir þjóðfjelagi
og þegnxxm, og ekki alt að rifna
og springa af óánægjxx, gremju
og sundrxxng vegna misrjettisins.
★
Þarf ekki þessu frekar að lýsa.
Það lýsir sjer nú sjálft. En það
var nú aðallega ein enxbættis-
mannastjett í landi hjer og laxxn
hevmar, sem lxjer átti unx að ræða.
Það er prestastjettixx ög laun
heixixar lxjá þjóðimxi. Þau laun
hafa löngum verið lág og bág;
lægst og hágust launa allra ann-
ara starfsmanna ríkisins. Nxx nxega
þau þó heita góð og mikil lijá
því senx áður var, ef alt er til
tínt, og öllu til skila haldið, enda
þótt emx sjeu þau lægst og lítil-
mótlegust.
Eu fyrir utan það, er ýnxislegt
við þau að athxxga, óeðlilegt, ó-
væixlegt og hvumleitt.
Eins og kunnugt er eru em-
bættislaun flestra eða allra ís-
leixskra presta bxxtuð snndur í
tvent: Svokallaðar aðaltekjur,
greiddar af hinu opinbera, og
aukatekjur, sem greiðast eiga af
einstaklingum, og ixxnkallast af
tekjuþega sjálfum.
Þetta hefir mjer lengi fundist,
og því nxeir sem jeg verð eldri og
sje og heyri, hugsa og reyni fleira
og meira, bæði ónáttúrlegt, rangt
og óheppilegt, auk þess sem það
er flækjulegra og óhreinna, að
eitt og sama embætti, eða opin-
hert skyldustarf í þörf og þágu
almennings, slculi vera launað úr
ýmsum áttum, eða af mörgum að-
ilum, eius og lengstunx hefir átt
sjer stað um ísleusku prestsem-
bættin.
★
Mjer liefir fundist og enda skil-
ist það eitt eða eðlilegast og rjett-
látlegast, og jafnframt einfaldast
og lieillavænlegast, að livert það
embætti, sem ríkisstjórn skipar í,
og veitir, til fullrar skylduþjón-
ustu, og unx leið til lífsfram-
færslu þeim, sem hlýtur, sje ein-
göngu og beint launað að öllu
leyti af veitandanum, sltipandan-
unx sjálfum, ríkinu, og þá eiixnig
jafnhliða, að hinn skipaði emhætt-
ismaður vinni öli sín embættis-
skylduvérk fyrir sín fastákveðnu
lxreinu opinheru iaun ein, án
nokknrra svonefndra aukatekna
frá einstaklingum, sem hið opin-
bera þó ákveður og fyrirskipar
þeim.
En auðvitað þurfa þá þessi unx-
töluðu einu laun, að vera svo, að
við þau inegi lifa lióflegu, reglu-
sömu og heilbrigðu lífi, og for-
svaranlega starfa til upphygging-
ar, við sæmilegan eða nauðsyn-
legan kost húsnæðis, fæðis og
klæðis, og þá ekki minni að upp-
hæð en sveita prestalaunin teijast
nxx sanxtals á pappírnunx, þ. e.
aðaltekjxxnx og aukatekjur þeirra
til samans.
Hinar svonefndu „aukatekjur"
presta eru taldar að vera: Til-
tekin greiðsla einstaklinga fyrir
svoköllxxð „aukastörf", sem eru:
Barnaskírnir, fermingar, lijóna-
vígslur og líksöngur.
En öll þessi verk eru þó i eðli
sínu hrein og bein embættis-
skylduverk, uixnin fyrir kristilegt
mannfjelag engu síður en fyrir
I viðkomandi einstaklinga, alveg
eins og lxver önnur prestsleg
skylduverk, svo sem prjedikanir,
messugerðir, húsvitjanir o. fl.,
sem „aðaltekjur“ eru greiddar
fyrir af lxinu opinbera.
011 þessi prestsverk, hvert fyrir
sig og til samaiis, eru því sama
eðlis og sama tilgangs í raxxn og
veru, og verðskuida því öll jafnt
ein og sömu laun af alþjóð, sem
á annað horð telur sig kristna og
heldur því og kostar kristna
presta.
★
Jeg veit svo sem hverju þessu
verður svarað af sumum. Því verð-
ur svarað á þá leið, að „auka-
verkin“ svokölluðu sjeu einkamál
einstaklinga; þeir eigi það við
sjálfa sig, hvort þeir láti prestana
skíra hjá sjer, ferma, gifta og
kannske líka jai’ða, og sjeu því
rjettir til að borga, svo að þetta
komi hinu opinbera ekki við.
En hvers vegna var og er þá
hið opinbera að skipta sjer af
þessum aukaverkunx, með því t. d.
að semja og lögbjóða greiðslu-
taxta fyrir þessi verk? Eða mun
ekki þjóðfjelagi lconxa það neitt
við, er þjóðfjelagsþegn fæðist;
eða það, hvernig hann er upj>-
fræddur og alinn, eftir lengra eða
líf hjer undir nppeldi og áhrifum
þjóðfjelags síns alls? Eða má þá
ekki alveg eins kalla það einka-
mál einstaklinga, og hinu opin-
bera óviðkomandi, livort eða hvern
ig einstaklingarnir, þjóðfjelags-
þegnarnir, hagnýta sjer önnur
prestsverk, svo sem messugerðir
ogi aðra prestsþjónustu, sem ríkið
þó launar? Jú, jeg held það, og
finn engan mun á neinum þessara
verka, hvað eðli og tilgang þeirra
snertir. !Þau eru öll jafnt lögboð-
in og nauðsynleg skylduverlc ' í
þágxx alls þjóðfjelagsins, eða því
til uppbyggingar í heild, og eiga
því að rjettu lagi öll að launast
af hinu opinbera.
Og svo er enn eitt: Þessi lög-
skipuðu embættisskylduverk, auka
vei’kin, hafa verið pg eru enn
greidd yfirleitt af þeinx, sem síst
skyldi; þeini yfir lxöfuð, sem
stuðla mest, og margir hest, að
uppbyggingu mannfjelagsins, og
alment eiga eðlilega erfiðast tun
peningaútlát, bai’naeigendum og
uppalendunx, senx um fram aðra
verða mikið á sig að leggja og
nxiklu til að kosta til uppeldis og
fræðslu barna sinna, engu síður
fyrir þjóðfjelagið en sjálfa síg
eða hörnin. Ennfremur er hjer um
að í’æða óeðlilega greiðslukröfxi
af hendi þeii’ra þjóðfjelagsmeð-
lima, senx hafa í lxeiðri og halda
Guðs og góðra manna lög, hollar,
nauðsynlegar reglur og góða siði.
með sómasamlegri og þjóðhollri
sanxhuð lcarls og konu, eða lög-
lielguðum hjúskap, til þjóðfjelags-
legrar uppbyggingar; og svo Ioks
af hendi þeirra fjelagssystkina,
sem eftir nxeira eða minna veik-
inda -og dauðastríð. raunir og
fjelát, verða að lcosta æðimikln
til jarðarfarar vina sinna og
vandamanna. Ef alt þetta kemur
Tekki öllu þjóðfjelaginu við, svo
að því beri ekki að taka urrt-
ræddan þátt í því, þá skil jeg
elcki hvað franxar er.
★
EulJyi’ða má líka. að til þessa
höfum vjer prestar flestir fundið.
og að það hefir verið, er enn og
mun verða, nxeðan svo búið steniJ-
ur, næsta hart og tilfinnanlegt
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.