Morgunblaðið - 02.05.1939, Síða 5

ÞrlSjudagur 2. maí 1939
3
----------- JPftorgttnMai>ii>-------------------------
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Ritstjörar: Jón Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgSarraaCur).
Augtýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýslngar og afgreiSsla: Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjaid: kr. 3,00 á mánuSi.
í lausasölu: 15 aura eintakið — 25 aura með Lesbök.
r
Ragf A >geí s on >k far um
S U M A h B L Ó M
DAGUR VERKAMANNSINS
Cvo eru nefndar þær teg-
^ undir blómjurta, sem
DAGUR verkamannsins setti
sinn svip á Reykjavíkur-
jbæ í gær. Sá svipur var mjög
■með öðrum hætti en tíðkast hef-
ir undanfarið
Sú hefir verið venjan undan-
íarið, að nota dag verkamanns-
ins — 1. maí — til áróðurs fyrir
-ákveðna stjórnmálaflokka, rauðu
flokkana. Aðferðin var sú, að
krota niður á spjöld stóryrði,
sem sumpart voru lof um þá
flokka, er beittu sér fyrir þess-
um skrípaleik og sumpart
skammir og skætingur til and-
stæðinganna. Pólitískir áróðurs-
menn rauðu flokkanna voru svo
fengnir til þess að bera þessi
spjöld um götur borgarinnar,
undir hornablæstri og bumbu-
slætti.
Ekkert mátti sjást í þessum
fylkingum, sem gæfi til kynna
hverrar þjóðar þeir menn væru,
er á þennan hátt vöktu á sjer at-
hygli á götum höfuðborgarinn-
ar. Islenski fáninn var þar bann
færður, en rauði fáninn — bylt-
íngarfáninn — var hafður í fylk
ingarbrjósti og hann var látinn
setja sinn svip á alla fylking-
una.
Að lokinni göngu var stað-
næmst á torgi eða gatnamótum.
Þar komu foringjar rauðu flokk
anna fram og ávörpuðu fólkið.
Ræður þeirra gengu nálega ein-
göngu út á það, að reyna að
sannfæra verkalýðinn um, að
hans höfuðóvinur væri atvinnu-
rekendurnir. I raun og veru var
ekki unt að vanhelga meir dag
verkamannsins en gert var með
þessu.
Dagurínn í gær var með alt
<öðrum hættL Hann setti hátíðar
svip á bæinn og minti því á aðra
hátíðisdaga, svo sem sumardag-
inn fyrsta, 17. júní og fleiri.
Að vísu reyndu kommúnistar
að halda uppteknum hætti og
nota dag verkamannsins til þess
að ala á sundrung og stjettaríg.
En þeir fengu engan byr utan
.sinna þröngu vjebanda.
★
Dagurinn í gær var alvarleg
áminning til Alþýðuflokksins —
þess flokksins, sem hefir talið
sig vera sjálfkjörinn til að ráða
málum verklýðsfjelganna.
Sjálfstæðisflokkurinn, sem
hingað til hefir setið hjá 1. maí,
vegna misnotkun hinna rauðu
flokka á deginum, kom í fyrsta
sinn fram opinberlega hjer í höf
uðstaðnum í gær. Og það var
hans þátttaka, sem setti svipinn
á daginn.
Krafa Sjálfstæðisflokksins hef
ir verið og er sú, að verklýðs-
fjelögin verði frjáls og óháð póli
tísku flokkunum. Sjálfstæðis-
flokkurinn, stærsti stjórnmála-
flokkur landsins, getur ekki þol-
að það, að verkamennirnir, sem
honum fylgja að málum, sjeu
rjettindalausir í verklýðsfjelögun
um og að þeir sjeu skyldaðir til,
með fjárframlögum og á annan
■hátt, að bera uppi pólitíska starf
semi, sem þeir á engan hátt geta
aðhylst.
Þegar Hjeðinn Valdimarssson
klauf Alþýðuflokkinn og gekk
inn í fylkingar kommúnista, ljet
hann þann boðskap út ganga,
að hann vildi að verklýðsfjelög-
in yrðu óháð stjórnmálaflokk-
unum. Hjeðinn vissi mjög vel,
að þetta var heitasta ósk verka-
mannanna sjálfra.
En er nokkur verkamaður til,
sem trúir því að hann verði
frjáls undir handleiðslu komm-
únista? Áreiðanlega ekki, enda
vita allir, að það er fals hjá
kommúnistum, þegar þeir eru að
boða óháð verklýðsfjelög. Þeir
meina ekkert annað með þessu
en það, að þeir vilja sjálfir
drotna í verklýðsfjelögunum á
sama hátt og Alþýðuflokkurinn
hefir gert.
Það er þetta, sem Alþýðuflokk
urinn verður nú að skilja. Hann
verður einnig að skilja hitt, að
verkalýðurinn er ákveðinn í að
heimta sinn rjett — sitt frelsi.
Ef Alþýðuflokkurinn vill
verkalýðnum vel, verður hann nú
þegar að taka höndum saman
við Sjálfstæðisflokkinn og bjarga
verklýðsfjelögunum úr klóm
kommúnista.
Þessir tveir lýðræðisflokkar —
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðu-
flokkurinn — eiga í sameiningu
að byggja upp frjáls og óháð
verklýðsfjelög.
Lofsamlegir dóm-
ar um Stefano
Islandi
Islenski söngvarinn, Stefanó ís-
■ landi, hefir fengið framúr-
skarandi lofsamlega dóma fyrir
söng sinn í óperunni Boheme á
konunglega leikhúsinu í Kaup-
mannahöfn.
Politiken segir að hann hafi
sigrað alla áheyrendur með hin-
um gæsilega ljóma raddar sinn-
ar.
Nationaltidende segir að þetta
sje mesti sigur, sem Stefanó ís-
landi hafi unnið og sje það auð-
sýnilegt, að söngvaranum sje ait
af að fara fram.
Social Demokraten segir, að
Stefanó íslandi sje söngvari, sem
konunglega leikhúsinu sje sómi
að hafa á meðal starfsmanna
sinna. (F.Ú.).
Nánari frjettir eru nú komnar
af meiðslum þeim, er rússneski
flugmaðurinn, Kokkinaki, hlaut
er hann varð að nauðlenda á
flugi sínu til New York. Hafði
hann fótbrotnað er flugvjelin
lenti. (F.Ú).
vaxa upp af fræi sem sáð
er snemma á vorin, blómg-
ast þegar líður á sumarið
og deyja svo þegar veturinn
gengur í garð.
Meðal þessara einæru jurta eru
nokkrar tegundir sem þrífast
prýðilega með því að sá þeim beint
í beðið þar sem þeim er ætlaður
staður yfir sumarið, og sóma sjer
svo vel að rjett er að ætla þeim
pláss í hverjum garði. Sumum
garðeigendum þykir þó sem mikið
sje fyrir þeim liaft — þetta að
þurfa að sá til þeirra á hverju
vori. Bn þetta er misskilningur,
því fjölæru blómin þurfa ekki
minni hirðingu ef vel á að vera.
Og ef rjettar tegundir sumar-
blóma eru valdar og þær eru not-
aðar rjett, gefa þær hinum fjölæru
ekkert eftir og blómgunartími
sumra þeirra er svo langur að
mikið yndi má hafa af þeim. Fræ-
ið er tiltölulega ódýrt, svo ekki
þarf í mikinn kostnað að leggja
eins og þegar þarf að kaupa plönt-
ur af einvaxnari tegundum, sem
aldar hafa verið upp í vermireit-
um.
Það má koma sumarblómum fyr-
ir svo að segja hvar sem er, í heil-
um beðum; milli trjáa og runna
og sá þeim í raðir meðfram göt-
um og alstaðar eru þau til mikillar
prýði.
★
Hjer á eftir verða talin upp
nöfn þeirra tegunda sem auðrækt-
uðust eru við okkar skilyrði, sem
hepnast altaf prýðilega ef þeim
aðeins er sáð nægilega snemma.
Rjett er að vera búinn að koma
fræinu í mold fyrir miðjan maí.
Moldina þarf að stinga upp og
bera á og fræinu á að sá 2—3
cm. djúpt. Þó ber að athuga að
sáðdýpt fer nokkuð eftir stærð
fræanna, þannig að mjög smáu
fræi ber að sá grynnra en stóru.
Hirðing er ekki í öðru fólgin en
að sjá um að illgresi nái ekki að
vaxa, svo að ekki dragi það úr
þroska sumarblómanna.
I upptalningunni nota jeg grasa
fræðislegu nöfnin, því það er altaf
eitt og hið sama á hverri tegund,
en alþýðlegu nöfnin stundum
mörg á sömu jurtinni.
1. Acroclinium róseum. Eilífðar-
blóm. Eitt algengasta og þakklát-
asta blómið. Til með bæði ljós-
rauðuni og hvítum, einföldum og
afkrýndum blómum. Eins og nafn-
ið bendir til geymast blómin afar-
lengi þurkuð svo hafa má yndi af
þeim alt árið. 30—40 cm. á hæð.
2. Ceutaurea cyanus. Kornbióm.
Aðaltegundin er blá, en þau eru
einnig til með öðrum litum. Plant-
an há og grannvaxin, enda vex
hún erlendis sem illgresi á korn-
ökrum og nýtur sín þar vel, blá,
innan um gul kornöx. Rjett er
vegna hvassviðra sem lijer eru tíð
að biðja frekar um fræ af lág-
vöxnum kornblómum.
3. Cheiranthus raaritimus.
,,Mára“. Danska nafnið er „Strand
levköj“. Er af ætt krossblómanna,
TufÞigu blóm sem
sáð skal til i mai
enda harðgert eins og þau flest.
Blómin blá, rauð og hvít og geisi-
mörg á hverri plöntu. Byrjar
stundum að blómgast 8 vikum eft-
ir sáningu. Er ágætt að sá í bein-
ar raðir meðfram götum.
4. Cynoglossum linifolium.
„Ilvítt gleym mjer ei“. Alkunn-
ugt blóm hjer og auðræktað.
5. Dimorphoteca aurantiaca.
„Gullbrá“. Körfublóm. Tiltölulega
nýtt lijer á landi og því ekki al-
gengt, en ætti sannarlega skilið
að veta það, því blómin eru stór
og litfögur. Aðaltegundin er rauð-
gul, en einnig til í mörgum öðr-
um. litbrigðum. En blómin eru að-
eins opin í sólskini og þurru veðri,
en krónublöðin snúast skringilega
saman í raka og dimmviðri. En
þegar sólin skín glaðast er þessi
tegund ein af þehn, sem prýðir
blettinn sinn best. 25—30 cm. á
liæð.
6. Escholtzia califomica. Er oft
nefnd „Gullvalmúga“. Aðalteg-
undin gul, en er einnig til í öðr-
um liturn; um 40 cm. á hæð. Gam-
all og góður kunningi garðeigenda
hjer, sem altaf er gaman að heilsa
upp á aftur.
7. Gypsophila elegans. Brúðar-
slæða. Hefir fíngerð og falleg
blöð, með ljósrauðum eða hvítum
blómum. Bæði góð ein sjer og með
Öðrum blómum og mikið notuð í
blómvendi með öðrum tegundum.
40—50 cm. há.
8. Linaria maroccana. Stundum
nefnd „Þorskamunnur“, þó tæp-
lega sje það viðeigandi nafn á
þessari litlu fallegu jurt. Blómin
eru í mörgum litbrigðum og að
lögun minna þau á „Ljónsmunn“-
blóm sem hjer er vel kunnugt, en
eru miklu minni. Blómgast 8—9
vikum eftir sáningu. 25—30 cm. á
hæð. Blómin endast vel, skorin af
og sett í vatn.
9. Linum grandiflorum. Rauður
Hör. 25—30 cm. há jurt, blómin
dökkrauð eða ljósrauð og lyktin
af þeim heldur vond. En ánægju-
legt er að eiga þessa jurt á litlum
bletti í garðinum.
10. Matthiola Cicornis. „Grísk
levköj". Planta um 25 cm. há, með
litlum ljósrauðum blómum — og
lætur lítið j7fir sjer. En angar
mjög mikið og vel og einkum seint
á kvöldin. Yegna ilmsins er hún
víða ræktuð erlendis.
11. Nemophila, Alkunnugt blóm
hjer. Svíar nefna hana „Prins
Gustavs öga“ — eftir hinu vin-
sæla tónskáldi. Lágvaxin, með blá-
um blómum, stönglarnir jafnvel
skriðulir. Mörg liðbrigði. Þrífst
vel undir trjám, eins og latneska
nafnið bendir til, þar er það skjól
sem hún þarf á að halda ef henni
á að vegna vel. Nemophila er und-
urfögur eftir mitt sumar, þegar
blómgunin stendur hæst.
12. Rhodanthe maculata. Eilífð-
arblóm sem er fljótt að koma til.
Gott til þurkunar eins og Cicro-
clinium.
13. Asperula azurea. Skógar-
stjarna. Er með bláum, smágerð-
um blómum, en þegar mörg koma
saman eru þau skemtileg. Hentug
í bryddingar meðfram götum, fyr-
ir framan önnur blóm, því jurtin
er ekki há.
14. Phacelia campanularia. „Blá-
klukkubróðir“. Lágvaxin, jurt með
bláum blómum. Krónublöðin bera
einn þann fegursta bláa lit sem
til er, með gulhvítum duftberum.
Er heldur sjaldgæf í görðum bjer
en ætti skilið útbreiðslu.
15. Iheris. Getur þróast vel ef
snemma er sáð. Hæð 20—30 em.
Blómin hvít, rauð og blá, ilmandi.
16. Lupinus. Úlfabaunir. Um 60
cm. háar. Dafna vel á skjólgóðum
stöðum. Blómin blá, hvít, rauð og
gúl. Beinvaxin og prúð jurt. Blöð-
in einnig mjög fögur.
17. Papaver Rhoas Shirley. Siíki-
valmúga. Alþekt lijer. Fræið ör-
smátt. Alla vega lit blóm, bæði
einföld og afkrýnd. Fleiri teg-
undir af sumarvalmúgum koma
einnig til greina.
18. Boragó officinalis. Hjól-
króna þrífst hjer ágætlega, en er
grófgerð. Blómin blá, stjörnumynd
uð með svörtum duftberum. Fræg
hunangsjurt, sem randaflugurnar
heimsækja mikið. Kryddjurt sem
munkar ræktuðu á miðöldum.
Gamalt latneskt máltæki liljóðar
svo: „Ego Boragó gaudia semper
ago“: Jeg Boragó, ber gleðina
altaf með mjer. — Enskur grasa-
fræðingur seg-ir frá því að á dög-
um Elísabetar drotningar hafi
menn etið blóm og blöð af Boragó
til að komast í gott skap. Máske
væri þetta reynandi fyrir fúllynt
fóllt! Jurtin inuiheldur margs
konar sölt.
19. Phacelia tanacetifolia er
nafnið á annari hunangsjurt, sem
þrífst hjer ágætlega. Og það eyk-
ur fjölbreytnina að hafa nokkrar
plöntur af lienni, þó ekki sje hægt
að telja hana til þeirra fegurstu.
20. Tetragonia expansa heitir
belgjurt ein lítil og er eiginlega
talin til matjurta, því belgirnir
etu ætir. Hún verður um 20 cm.
á hæð og ber liárauð blóm og er
ágæt að sá í. raðir meðfram gang-
stígum; t. d. í matjurtagarðinum,
sem einnig á að vera til prýði við
hvert hús ef hann er vel hirtur
og vel og skipulega í hann sett.
★
Þá hefi jeg talið hjer upp
tuttugu blóm er sá má úti hjer
og hafa yndi af. Fleiri mætti
til tína ef vel væri leitað, en þess-
ar hjer upp töldu tel jeg árviss-
astar. Þær eru til prýði í garðin-
um þar sem þær standa rótfastar
og gott ér að eiga sumarblóm til
að skera af til skreytingar inni
hjá sjer. Augað heimtar sitt, eins
og maginn og það er gott að geta
líka látið eitthvað eftir þeim. —
Nú er jörð klakalaus hjer um
| slóðir og rjett að sá til þessara
1 sumarblóma fyrstu vikuna í maí.