Morgunblaðið - 14.07.1939, Page 5

Föstudagur 14. júlí 1939.
; ' jfftorgtmMaðið _
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjörar: Jón Kjartanaaon og Valtjr SteffLnaaan ULbyrKttttrnutDnaJ.
Auglýsingrar: Árnl Óla.
Rltstjörn, auglýsmgar o* afgTeiOala: Austurstrœtl t. — Slnri 1800.
Áskriftargjald: kr. 8,00 & uÁnuOl.
t lausasölu: 15 aura eintaklb — 26 aura »et5 LeabOk.
FJÁRHÆXrUSPILIÐ
Sennilega hefir íslenska þjóð-
in aldrei þreifað á því
■ «ins greinilega og einmitt nú á
þessu ári, hve miklum og góð-
um kostum okkar land er bú-
ið og hve miklir eru möguleik-
. arnir fyrir því, að öllum þegnum
Jjjóðfjelagsins geti liðið vel.
Frjósemi hinnar íslensku
moldar er mikil; það finnum
við best, þegar tíðarfarið leik-
ur eins í lyndi við okkur og síð-
.astliðinn vetur og vor. Sláttur
mun víða hafa byrjað fullum
mánuði fyr en venjulega og
faðan náðst inn jafnóðum ilm-
andi og hvanngræn. Sumir
bændur munu nú búnir að
-ihirða alla töðuna.
Fyrir nokkrum dögum byrj-
uðu Akurnesingar að taka upp
kartöflur. Þær voru þá orðnar
eins þroskaðar o'g bestar verða
oft á haustin. Mun slíkt fátítt
ef ekki einsdæmi hjer á landi,
í byrjun júlímánaðar.t
Undanfarna viku hefir hinn
mikli síldveiðifloti landsmanna
fært þjóðarbúinu ógrynni verð-
mætis. Skipin hafa fylt sig á
svipstundu, fast upp við land-
steinana. Svo mikið hefir borist
.að af síld, að verksmiðjurnar
hafa ekki haft við að vinna úr
• síldinni. En' í birgðageymslum
1 verksmiðjanna safnast verð-
mæti, sem nemur miljónum
króna fyrir þjóðarbúið. Og alt
er þetta vara, sem auðvelt er
. að selja á erlendum markaði.
Alt þetta, sem hjer hefir ver-
:lð drepið á, sýnir okkur og sann'
ar, að gæði okkar lands og
möguleikarnir mörgu, sem við
það eru tengdir eru svo miklir,
að vissulega ætti öllum þegnum
landsins að geta liðið vel.
• ★
En þegar minst er á síldveið-
:arnar og þær miklu vonir, sem
eru tengdar við þenna atvinnu-
veg, bæði nú og síðustu árin,
verður ekki hjá því komist, að
benda einnig á skuggahliðarn-
•ar.
Við vitum vel, hvers er vænst
af síldveiðunum nú í ár. Við
vitum einnig, hvað þær þurfa að
færa þjóðarbúinu, til þess að
vel fari. Meðalveiði og meðal-
verð fyrir afurðirnar er ekki
snóg. Til þess að alt fari vel,
þarf síldin að færa þjóðarbúinu
25—30 milj. króna. En til þess
að það geti orðið, þarf annað-
hvort veiðin að verða langt yf-
ir meðalveiði undanfarinna
ára, eða þá hitt, að verðið, sem
fyrir síldarafurðirnar fæst,
verði mun hærra en verið hef-
ir. Um verðið er það að segja,
að það er nú nokkurnveginn á-
kveðið, svipað og undanfarið,
og mikið af afurðunum; selt
fyrirfram. Verður því von
manna um, að síldarútvegurinn
íbjargi þjóðarbúinu að þessu
sinni, að byggjast eingöngu á
mikilli veiði.
Þetta, að eiga ár eftir ár alt
undir velgengni eins atvinnu-
vegar, sem er áhættusamur og
getur brugðist, er vissulega of
mikið fjárhættuspil. Hvar stæði
ríkisbúskapurinn, ef síldveiðin
brygðist? Við þurfum ekki ann-
að en að líta á kaldar tölur hag-.
skýrslanna til þess að sannfær-
ast um, að ef slíkt ætti fyrir að
koma, myndi það ríða ríkisbú-
skapnum að fullu.
★
Þetta fjárhættuspil í atvinnu-
lífi okkar íslendinga verður að
hverfa. Við megum ekki halda
áfram uppteknum hætti, að
tefla altaf á tæpasta vaðið.
Það þykir ekki forsjáll bóndi,
sem ár eftir ár treystir á vetr-
arbeitina og blíðviðrið — og
setur því á miklu meiri fjenað,
en hann getur fóðrað á heyjun-
um. Hjá honum hlýtur að verða
fellir, ef verulega harður vetur
kemur.
Eins fer fyrir ríkinu, ef það
heldur áfram að tefla á tæpasta
vaðið og byggir alla sína af-
komu á velgengi eins atvinnu-
vegar. Þegar hann bregst, hryn-
ur alt í rústir.
Ríkisbúskapurinn verður í
framtíðinni að byggjast upp á
traustari grundvelli en nú er.
Við verðum að læra þá list, ís-
lendingar, að kunna áð sníða
okkur stakk eftir vexti. Fram-
farir eru góðar og sjálfsagðar,
pn því aðeins koma þær að fullu
gagni, að þær sjeu reistar á ör-
uggum og heilbrigðum grund-
velli.
Ríkisvaldið hefir ekki kunnað
sjer hóf undanfarið. Það hefir
ger1) of miklar kröfur til þegn-
anna. Það hefir hagað sjer eins
og bóndinn, sem setur á „guð
og gaddinn“. Ár frá ári vaxa
kröfurnar og altaf er treyst á
velgengni eins atvinnuvegar.
Þetta verður að breytast. Rík-
ið verður að stilla sínum kröf-
um í hóf. Það verður að leggja
kapp á, að fá fleiri stoðir und-
ir þjóðarbúskapinn, en nú eru,
með því að skapa fjölþættara
atvinnulíf. Svo verður það á öll-
um tímum, að miða sínar kröf-
ur við meðal-afkomu hvers at-
vinnuvegar.
Ef þessari reglu væri fylgt,
þyrftum við íslendingar engu
að kvíða um framtíðina. Þá
myndi eitt gott síldarár verða
svo mikill styrkur fyrir ríkis-
búskapinn, að hanri gæti safnað
sjer stóru forðabúri og fengi
staðist aflaleysisár.
Nú er hinsvegar alt upp etið
jafnóðum og meira að segja
fyrirfrarri. Þetta má ekki svo til
ganga lengur.
Ríkisskip. Súðin var á Stykkis-
hólmi í gærkvöldi.
m
10. þing alþjóða
verslunar-
Pi n g i Alþjóðaverslunar-
ráðsins í Khöfn er nú
lokið fyrir skömmu. — Stóð
þingið dagana 26. júní til 1.
júlí.
Einn af þremur fulltrúum
íslands, sem sóttu þingið, dr.
Oddur Guðjónsson, skrif-
stofustjóri í Verslunarráðinu
(auk hans voru Magnús
Kjaran og Haraldur Árna-
son), er kominn heim fyrir
nokkrum dögum, og hefir
tíðindamaður blaðsins haft
tal af honum.
ráðsins
Samtal við
dr. Odd Guðjónsson
Af skrifum erlendra blaða
verður sjeð að þingi þessu hef-<
ii verið mik.ll gaumur gefinn
urn allan heim og ályktanir
þess taldar mikilvægar. Þingið
sátu alls um 1300—1400 full-
trúar frá 41 landi.
Þetta var 10 þing alþjóða-
verslunarráðsins. Ráðið var
stofnað eftir stríðið af nokkr-
um stórþjóðum, til þess að
greiða fyrir heimsviðskiftun-
um. Þessi viðskifti voru þá
lömuð. En störf Alþjóðaversl-
unarráðsins þóttu gefast svo
vel, að nú eru þáttakendur í
því nær allar menningarþjóðir
heims. Verslunarráð íslands
gerðist þáttakandi í því í fyrra.
★
„Þetta er í fyrsta skifti, sem
við íslendingar tökum þátt í
þingi Alþjóðaverslunarráðsins,
sem haldið er annað hvert ár“,
segir dr. Oddur Guðjónsson. —
„Þingið var sett í Ráðhúsinu í
Kaupmannahöfn mánudaginn
26. júní og voru þar viðstadd-
ir auk þátttakenda, og stjórn-
ar Alþjóðaverslunarráðsins,
Kristján konungur, krón-
prinshjónin og fulltrúar er-
lendra ríkja. Var þingsetning-
in hátíðleg mjög.
Setningarræðuna flatii Hol-
ger Laage Petersen, forseti
þingsins. Auk þess fluttu ræður
Stauning forsætisráðh., Viggo
Christensen, yfirborgarstjóri í
Khöfn, Thomas J Watson, for-
feeti Alþjóðaversluna'rráðsins
og fyrverandi forsetar þess
van Vlissingen og Alan Ander-
'son“.
Eitt af fyrstu verkum þings-
ins var að kjósa nýjan forseta
til næstu tveggja ára. Kosinn
var Svíinn Sigfrid J. Edström, í
stað Ameríkumannsins Mr.
Thomas J. jWatson, sem verið
hafði forseti í undanfarin tvö
ár.
„Störfum þingsins var þann-
ig háttað, að fundir voru
' haldnir1 á hverjum morgni, þar
sem ýms efni varðandi nær all-
ar greinar viðskiftalífsins voru
rædd. Voru haldnir samtímis'
4—5 fundir og gátu fulltrúar
valið sjálfir hvar þeir vildu
helst vera.
Fundir þessir voru aðallega
umræðufundir. Voru þar eink-
'um ræddar álitsgerðir og störf
fastra nefnda alþjóðaverslunar-
ráðsins, tillögur, sem leggja átti
fyrir þingið, svo og ýms tækni-
banka-, gjaldeyris-, skatta-,
tolla-, iðnaðar- og samgöngu-
mála.
Síðdegis fóru aðalfundirnir
fram, þar sem allir fulltrúarnir
komu saman. Á þessum aðal-
fundum fluttu ræður nafntog-
aðir menn á sviði heimsvið-
skiftanna. — Bar þar jafnt á
kaupsýslumönnum, iðj uhöldum,
bankamönnum og sjerfræðing-
um í hagvísindum. Voru dag-
lega flutt 4—5 20-m'ín. erindi,
svo að fundirnir stóðu jafnan
ýfir í 2—3 klst. Eftir erind-
in voru umræður frjálsar
um þau efni, sem fitjað hafði
verið upp á.
Meðal heimskunnra manna^
sem þarna komu fram, voru
van Vlissingen, Pirelli (ítalski
iðjuhöldurinn), hagfræðingur-
inn Condliffe, von Schröder,
þýski bankastjórinn, sem á sín-
um tíma var sagður hafa átt
þátt í því, að Hitler komst til
valda, Svíinn Wallenberg,
Bramsnæs þjóðbankastjóri, ít-
alski bankamaðurinn Conti,
danski kaupsýslumaðurinn Svan
holm o. fl. o. fl.
Erindin voru, eins og vænta
mátti mijög fróðleg, enda þótt
oft kæmi fram all-mikill skoð-
anamunur. Á þessum síðdegis-
fundum fóru þó litlar umræð-
ur fram, en tækju menn þarna
til máls, þá var það aðallega til
að bregða aukinni birtu yfir
einstök atriði í erindunum, sem
ekki þóttu hafa verið dregin
nógu glögt fram.
Málin, - sem þannig voru
rædd, komu síðan fyrir sje-r
staka deild þingsins, hina svo
nefndu ályktanadeild. — Þar
sömdu sjerstaklega kjörnir
jfulltrúar ályktanir í hverju
máli, sem lagðar voru fyrir að-
alfund síðasta þingdaginn. Þó
voru ekki aðrar ályktanir lagð-
ar fyrir fundinn en þær, sem
fult samkomulag - hafði náðst
um í deildinni.
Samtals voru samþyktar 30
ályktanir og voru þær að efni
til mjög márgvíslegar, svo sem
um gjaldeyris- og peningamál,
skatta og tollamál, iðnaðar- og
samgöngumál o. fl. Sú ályktun-
’in, sem út á við hefir sínnilega
vakið mesta athygli, er hin svo-
kallaða „friðarályktun“, þar
sem skorað er á stórveldin að
skipa sjerfræðinganefnd til
að rannsaka efnahag sinn og
fjárhag með það fyrir augum,
að síðan verði skipuð alþjóðleg
nefnd til þess að gera tillögur
um raunhæfa lausn á þeim
vandamálum, sem koma fram
við þessa rannsókn. Með því að
taka þannig á vandamálunum,
myndi verða hægt að greiða
fyrir friðsamlegum viðskiftum
milli þjóða.
★
Um fyrirkomulag þingstarf-
anna er að öðru leyti þetta að
segja:
Þingið hafði Kristjánsborgar
höll að n^estu leyti til sinna af-
nota. — (Aðalfundirnir voru
haldnir í þingsal ríkisdagsins
danska, en aðrir fundir í
smærri sölum. Annars fekk
hver þjóð, eða tvær þjóðir sam-
an, sjerstakt herbergi til sinna
afnota, þar sem var nokkurs
konar skrifstofa eða upplýs-
ingamiðstöð fyrir þær. Við
höfðum t. d. stórt herbergi á-
samt annari þjóð. Þangað gat
hver maður komið, sem vildi
fá einhverjar upplýsingar um
Island, eða komast í samband
við íslenska kaupsýslumenn.
— Komu til okkar fjölmiargir
menn frá ýmsum löndum til
þess að fá hjá okkur upplýs-
ingar. Eins fórum við til ýmsra
þjóða til þess að fá vitneskju
um viðskifti þeirra og tilkynn-
ingar
★
Það lætur að líkum, að eitt
mesta vandamálið á þingi, þar
sem fulltrúar frá 41 þjóð
koma saman, er málið —
hvernig hægt sje að gefa öll-
um þjóðum kost á að fylgjast
með þingstörfum á máli, sem
þær skilja.
Þarna á þinginu voru þrjú
aðalmál viðurkend jafn rjett-
há, enska, franska og þýska.
En nú gat það verið að full-
trúarnir skildu ekki öll þessi
þrjú mál. Því var þess vegna
svo fyrir komið, að við hvert
borð var haft heyrnartól og á
borðinu lítil pjáturdós. Ef nú
fulltrúinn skildi ekki það mál,
sem erindin voru flutt á í það
og það sinnið t. d. frönsku, þá
gat hann stilt pjáturdósina á
annað mál, sem hann skildi,
ensku eða þýsku. Heyrði hann
þá ræðuna í heyrnartól fyrir
munn túlks, sem þýddi hana
jafn ’óðum og hún var flutt.
Sjálfir stóðu túlkarnir uppi á
svölum, þar sem ekki heyrðist
til þeirra nema í hljóðnem-
ann • sem þeir töluðu í, en
þeir hlustuðu aftur fyr-
ir sitt leyti á ræðuna í heyrn-
artól frá hljóðnema við aðal-
ræðustólinn. Voru þarna þaul-
vanir túlkar, sem starfa á veg-
um Þjóðabandalagsins.
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.