Morgunblaðið - 06.09.1939, Blaðsíða 5

Miðvikiidagur 6. sept. 1939.
4
— ^lorgttuWaJid--------------------------------
Útget.: H.í. Árr»kUT, BcrkjBTlk.
Rltstjörar: Jta Kjartcnaxm oc Valtjr BtattMHn (Ibmtanutv).
AuKlýsla*ar: Aral Ötc.
Rltstjórn, aucljslniar eg ntrrslSaln: Aaatantmtl R. — Rls
Áskriftargjttld: kr. 1,00 A aa&nnOl.
f lausasðlu: 16 aura •intnklB — II nurn n«9 LiaabAk.
OÞRIFN AÐIIR
Dagblaðið Þjóðviljinn birti
í gær grein um ,,Deild
|)ýska nazistaflokkinn í Reykja-
vík“. Heldur blaðið því fram, að
stjórnarvöldin eigi að banna til-
veru þessarar „flokksdeildar"
lijer í Reykjavík, þar sem hún
starfi í anda og undir stjórn út-
lendra manna.
Afstaða Morgunbl. til ein-
ræðis og lýðræðis er lesendun-
«m kunn, og þarf ekki um hana
að orðlengja. En að hve miklu
leyti ásakanir kommúnista í
.-garð þessarar ,,flokksdeildar“
sjeu rjettar er blaðinu aftur á
anóti ekki kunnugt. En af fyrri
skrifum kommúnista í garð
þessara núverandi bandamanna
þeirra, má gera ráð fyrir, að
ifrásögnin sje eitthvað ýkju-
blandin í kommúnistablaðinu.
★
. En ein er „flokksdeild“ hjer
á landi, sem öllum almenningi
*er kunn, og starfar algerlega
mndir erlendri stjórn. Og það er
vútgefandi Þjóðviljans, kommún-
:istaflokkur íslands. Sú flokks-
• deild lætur talsvert til sín taka,
í ræðu og riti, sem kunnugt er,
þó árangurinn af öllu saman sje
ekki í samræmi við allan
bægslaganginn.
Þegar þessi flokksdeild frá
Moskva stingur upp á því, að
banna skuli hjer starfsemi, sem
er undir erlendri stjórn, banna
blöð, sem gefin eru út fyrir er-
; lent fje, banna hjer áróður, sem
stjórnað er frá erlendu hervaldi,
1 þá fer ekki hjá því, að menn,
^sem á annað borð gefa starfsemi
í kommúnistaflokksins gaum,
: hugsi sem svo: Hvað eru þessir
menn að fara? Eru þeir að
' vekja eftirtekt á sjer, með því
;■ að benda á hve hættulegt það
xgetur verið þjóðinni að hjer
skuli vera starfandi flokksdeild,
sem að öHu leyti lýtur erlendu
valdi, eins og kommúnistarnir
; gera, sem láta ekki aðeins skipa
sjer fyrir verkum erlendis frá,
Iheldur eru svo gersamlega
stefnulausir og skoðanalausir*
iað þeir vita aldrei að kvöldi,
hvaða stefna þeim er fyrirskip-
uð að morgni. Eins og þegar
Iþeir hjer á dögunum gengu til
hvílu sem svarnir óvinir nazista-
:.stjórnarinnar, en voru ekki bún-
iir að strjáka stýrurnar úr aug-
1 unum næsta morgun, er tilkynn-
iingin var gefin út um, að upp
ifrá þessari stundu væru þeir,
Ibandamenn nazistanna.
Þeir geta glegst um það dæmt
>sjálfir, hve forsmánarlegt það
«er, þegar flokksdeild sem komm
:únistaflokkurinn, skoðanalaus
»og stefnulaus, sem hann er, er
:,gersamlega ofurseldur erlendu
xvaldi.
★
Samkvæmt áliti greinarhöf-
undar í Þjóðviljanum, í gær á
ríkisstjórnin að banna starfsemi
slikra flokka hjer á landi.
í Þýskalandi með
Val og Víking
En Morgunblaðið er, í þessu,
sem öðru algerlega á öndverðri
skoðun við Þjóðviljann. Það á
ekki að banna starfsemi komm^
únistaflokksins hjer í landi, þó
hann sje undir erlendri stjórn,
þó hann sje skoðanalaust verk-
færi, og þó hann vinni, það sem
hann megnar, gegn hagsmunum
þjóðarinnar.
Því með því að gera slíkar
ráðstafanir, er hinum íslensku
þjónum hinnar rússnesku harð-
stjórnar gert altof hátt undir
höfði.
Þeir Islendingar, sem hafa i
sjer geð til þess að ganga rúss
neskri einræðisstjórn á hönd,
gerast skósveinar Stalins og Co.,
þeir eiga að hafa leyfi til þess
Mönnum á að vera það frjálst á
íslandi að gera sig að ræflum,
ef þeir hafa á því einlægan og
einbeittan vilja.
Það er óþrifnaður að starf-
semi slíkrar flokksdeildar. Það
færi betur á því, að hún væri
hjer ekki til. En aðferðirnar,
sem beita á gegn henni eiga
ekki að vera neinar ofbeldisað-
ferðir, engin bönn. Fólk á að fá
sem sannasta og gleggsta vit-i
neskju um kommúnistana og alt
þeirra athæfi, um undirlægju-
hátt þeirra við Rússa, um svik
þeirra gagnvart þjóðinni um
stefnuleysi þeirra og allan
þeirra ræfilshátt.
Með þjóðinni á að vaxa and-
úð gegn svona fólki, svo sterk,
að áhrif þeirra, fari minkandi
með degi hverjum, uns slíkir
þjóðleysingjar verða gersam-
lega áhrifalausir uns þeir verða
úti, á hjarni þeirrar fyrirlitning-
ar, sem frjálsborin þjóð sýnir
slíkum mönnum.
Guisburg, 25. ágúst.
T allan dag höfum við ver-
ið á ferðalagi á vestur-
landamærum Þýskalands og
erum nú staddir í landa-
mæraborginni Trier.
Það eru ekki nema fáir okkar.
sem fylgst hafa með undanfarna
daga og höfum vitað, að vel gæti
svo farið, að við yrðum að snúa
Eftir Vivax
litlum fyrirvara
Þjóðverjar væru
Nýtt áhalú
I rafmagnsgirðingar
Otto B. Arnar loftskeytafræð-
ingur hringdi til blaðsins í
gær og sagði svo frá:
Jeg sj
að sagt
í Morgunblaðinu í dag,
er þar frá notkun raf-
magnsgirðinga erlendis. Mjer datt
því í hug að minnast á, að jeg
hefi nú undanfarið haft í smíðum
áhald, sem ætlað er til þess að
setj a rafstraum á girðingavír.
Straumurinn er mjög lítill, en
nægir t.il þess, að ef skepnur koma
við vírinn fá þær rafmagns-kipp,
aðeins brot tir sekúndu. Er þeim
þetta alveg ósaknæmt, en þó svo
óþægilegt, að skepnur munu f«vð-
ast girðingarnar.
Rafmagnseftirlit ríkisins hefir
athugað þetta áhald, og telur ekk-
ert við það að athuga tekniskt.
Svo ætla jeg að fá Búnaðarfjelag
íslands til að láta gera tilraunir
með þetta. En ekki hefir orðið úr
því enn.
heimleiðis með
Vegna þess að
komnir í ófrið.
En í dag var ekki lengur hægt
að leyna okkur, að eitthvað al-
varlegt er á seyði.
Þegar við fórum frá Duisburg
við Rín í morgun snemma, var
alt jafn friðsamlegt og áður, sól-
in skein í heiði og alstaðar var
fólk við vinnu sína í bæjunum og
úti í sveitunum á ökrum eða við
heyskap. En er komið var nær
landamærunum, fórum við að
taka eftir hermannaflokkum hing
að og þangað, við vegi og sjer-
staklega við brýr, þar sem loft-
varnabyssum hafði verið komið
upp.
í Aachen, hinui frægu heilsu-
lindaborg snæddum við hádegis-
verð. Þaðan er östutt til landa-
mæra Hollands og Belgíu. Með-
fram þjóðveginum, sem við ókum
eftir, gaf að líta landamæravíg-
girðingar Þjóðverja, Westwal, eða
Siegfried-línuna svonefndu.
Upphaflega var gert ráð fyrir,
að við fengjum að skoða þessar
víggirðingar, en vegna hins al-
varlega ástánds var hætt við það.
Nú sáum við víggirðingarnar að-
eips álengdar, og hingað og þang-
að verkamenn, sem voru að vinna
við að víggirða kjallara, sem enn
er ekki að fullu lokið við. Beggja
megin vegarins voru endalausar
raðir af margföldum gaddavírs-
girðingum og rjett við sjálfan veg
inn voru gaddavírsbunkar og
stóreflis trje, sem haft er til taks
til að setja yfir veginn, ef stöðva
þarf umferðina snögg'lega.
Meðfram sjálfum víggirðingun-
um eru steyptir þrístrendir stein-
ar, sumir um meter á hæð og aðr-
ir minni. Steinaröð þessi er ca.
1—2 metrar að hreidd og bryn-
drekar eiga ekki að geta farið yf-
ir þessa torfæru.
★
Leiðin, sem við fórum meðfram
landamærunum, frá Aachen til
Trier, er um 170 km. löng. Á allri
þessari leið voru endalausar rað-
ir hermanna og hergagnafarar-
tækja. Við ókum í gegn um fjölda
mörg þorp í hinu undurfagra Ei-
fel-hjeraði', sem er eitt af frjósöm-
ustu og fallegustu lijeruðum
Þýskalands. Landið er hæðótt og
skiftast á skógivaxnar hlíðar og
gulir akrar. Veðrið var dásam-
legt. Alla þessa leið ókum við í
opnum almenningsvagni, sem rúm
ar um 40 manns. í Aachen var okk
sagt, að 6000 slíkir vagnar
og víðsvegar í borginni gat að
líta fána þessara 12 þjóða, þar
sem þeir blöktu saman í hæguha
andvaranum eins og tákn um vin-
áttu og bræðralag þjóðanna í
milli. I raun og veru bar ekkert
vott um, að neitt óvanalegt væri
í vændum, nema ef vera skyldi
hinar endalausu hermannaraðir á
vegunum. Fólkið var vingjarnlegt
og glatt og er við þustum fram-
hjá verkamannahópum meðfram
veginum, litu þeir upp og heils-
uðu með útrjettri hendi og gleði-
brosi á vör. Hermennirnir heils-
uðu okkur á sama hátt,
I skógunum meðfram veginum
voru hermenn víða við ýmiskonar
störf. Sumir vom að leggja síma-
línur, aðrir böðuðu sig í sólskin-
inu og virtist enginn asi á þeim.
Á einum stað var hermannaflokk-
ur búinn að reisa útvarpsstöð, pað
sá maður á loftnetastöngunum.
ur
væru í notkun um þessar mundir
til að flytja verkamenn, sem
vinna við víggirðingarnar, til og
frá vinnu. í Aachen virtist alt ró-
°gt. Borgin var 811 fánum skreytt
í tilefni af alþjóðaveðreiðum, er
þar fara frám þessa viku. 12 þjóð-
ir taka þátt í þessum veðreiðum
Eins og jeg gat um í fyrstu,
höfum við ekki getað orðið þess
varir undanfarna daga, að neitt
óvanalegt væri í aðsigi. En hafi
maður haft augu og eyru opin,
veitti maður því eftirtekt, að
Þjóðverjar þeir sem með okkur
eru, hafa verið að ræða um liorf-
urnar, en ekki hefir verið hægt á
þeim að sjá, að þeir óttuðust
neitt, frekar þvert á móti.
Allir voru glaðir, er frjettin
barst um, samninga Þjóðverja og
Rússa.
Menn fóru þó ekki dult með
það, að þeir bjuggust við að Þjóð
verjar og Rússar skiftu Póllandi
á milli sín, en enginn gerði ráð
fyrir, að Bretar nje Frakkar
myndu hreyfa legg eða lið og að
sú skifting myndi ekki taka
marga daga.
Nú er auðlieyrilega komið ann-
að hljóð í strokkinn, þó flestir
telji, að Bretar muni sitja hjá og
orðsending Chamherlains til Hitl-
ers sje hótun ein, sem enga þýð-
ingu hafi. Sjálfsagt verður búið
að skera úr þessu, er íslenskir les-
endur sjá grein þessa.
En livað sem því líður, þá er
ekki nokkur vafi á því, að Þjóð-
verjar trúa á mátt sinn og meg-
in og þó ekki hvað síst á foringja
sinn Adolf Hitler. Ung stúlka, sem
einn knattspyrnumannanna ís-
lensku dansaði við á véitingahúsi,
sagði:
„Yið erum sannfærð um, að for-
inginn bjargar okkur án þess að
til ófriðar komi“.
Þá gætir og nokkurs stór-
menskugalsa hjá sumum að manni
virðist. Einn af íþróttaleiðtogun-
um, sem okkur fylgja, og sem
annars er gætinn maður og róleg-
ur, sagði við mig í gær, er talið
barst að Póllandsmálum:
„Á jeg að sýna yður nýju mynt
ina í Varsjá?“
Hann tók upp úr vasa sínum
eitt ríkismark og hjelt að mjer!
Annar sagði eftirfarandi
„skrítlu":
„Það er sagt að ófriðurinn hef j-
ist 29. ágúst. Pólverjar segjast
ætla að berjast til þess síðasta.
Styrjöldin stendur því í hæsta
lagi í þrjá daga!“
Hvprt sem Þjóðverjar búast við
stríði eða ekki, má þó segja það,
að rólyndi almennings er ein-
stakt. Á öllum skemtistöðum er
yfirfult af kátu og ánægðu fólki,
íþróttamótin eru vel sótt og unx
götur þeirra bæja, sem við höfum
farið um, gengur frjálslegt vel bú-
ið. og augsýnilega ánægt fólk. —
Hvort ánægjan er bygð á skökk-
um forsendum eða ekki, mun síð-
ar koma í Ijós.
★
Rjett í því að jeg er að ljúka
við þessar línur, kemur fyrir at-
vik, sem hefir haft mest áhrif á
mig og þá fjelaga mína, sem voru
vitni að því.
Við búum, hjer í gistihúsi í Tri-
er, sem stendur við eina aðalgöt-
una. Klukkan er orðin 1214. eftir
miðnætti og það eru aðeins fáir
okkar, sem ekki erum háttaðir.
Alt í einu kveður við mikill
söngur fjölda manna á götunni.
Jeg geng út að glugganum til að
vita, hverju þetta sæti um hánótt,
og þá gefur að líta endalausar
raðir hermanna, gangandi eða í
vögnum.
Þeir íslendinganna, sem enn
eru vakandi, hlaupa út á götu og
brátt safnast mikill mannfjöldi
beggja megin götunnar, þar sem
hermennirnir fara.
„Heil Hitler“, köll og önnur
gleðihróp heyrast frá mannfjöld-
anum. Hermennirnir eru í öllum
herklæðum og alvopnaðir. Flestir
bera blóm á brjósti sjer. Þetta
eru alt kornungir menn.
Er jeg sný mjer að manni, sem
hjá mjer stendur, og spyr hvert
hermennirnir sjeu að fara, segir
hann: „Til frönsku landamær-
auna“ — landamærin eru aðeins
örfáa kílómetra frá borginni.
Við íslendingarnir stöndum £
hnapp og horfum á þessar þús-
undir ungra og hraustra pilta,
sem ef til vill er verið að leiða
beint á blóðvölbnn. Við getum
ekki tekið þátt í gleðilátum fólks-
ins.
Karlar og konur hlaupa til her-
mannanna og kyssa þá, — bráð-
ókunnuga menn.
Einn yngsti maðurinn í flokkn-
um segir í furðutón: „Þeir eru
ekki eldri en jeg!“
Um leið og við göngum heira
á gistihúsið aftur verður einum
okkar að orði:
„Jeg hefi aldrei fundið það eina
vel og nú hve gott er að vera
íslendingur“.