Morgunblaðið - 13.09.1939, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 13. sept. 1939.
Surtarbrandurinn
á Skarðströnd
Er þar eldsneyli
sem munar um
Rannsóknanefr.d ríkisins, sú ei'
skipúð var í vor til þess að
ránnsaka ýms hagnýt efni, hefir
haft mörg mál til meðferðar. Og
fíeiri bætast við nú, síðan styrj-
öldin hófst. í nefndinni eru þeir
Ásgeir Þorsteinsson verkfræðing-
nv, Bmil Jónsson vitamálastjóri
og Pálmi Hannesson rektor.
En Steinþór Sigurðsson er
framkvæmdastjóri. — Nefnd-
in hefir m. a. fengið til at-
hugunar eldsneytisþörf lands-
rnanna og hvað hægt er að gera
til þess að bæta úr yfirvofandi
eldsneytisskorti.
Á ófriðarárunum síðustu var
nnnið talsvert af éldsneyti hjer
innanlands, brúnkol og surtar-
bæandur. M. a. var tekinn surtar-
brandur í námu, sem er nálægt
Skarði á Skarðsströnd, og fluttur
hingað til Reykjavíkur.
Um síðustu helgi fór rannsókna
nefndin þangað vestur til þéss að
athuga, hvort tiltækilegt myndi
vera að vinna þar surtarbrand í
stórum stíl. Sigurður Jónsson, for-
stjóri Slippsins, var og með í för-
inni.
í gær átti blaðið tal við Ásgeir
Þorsteinsson og spurði hann urn
það, hvernig þeim hafði litist á
námuna. Skýrði hann svo frá:
Surtarbrandsnáman er alveg
niður við sjó, og liggur því mjög
ákjósanlega til þess að koma efn-
inu frá sjer. En mjög er það ó-
víst, hve mikið er þarna af surt-
arbrandinum. Lagið er sagt 70
sentimetyar á. þykt. Þ.egar surtar-
brandurinn var unninn þarna,
voru grafin manngeng göng inn
í hlíðina, þannig að surtarbrands-
lagið var neðst í göngum þessum.
Ofan á lagi þessu er þjettur mó-
hélluleir. Var hann tekinn ofan
af surtarbrandinum, svo hann
myndaði þrep í göngunum, og síð-
an sett sprengiefni undir lagið,
svo það sprakk upp og molaðist
sundur, Var surtarbrandinum
svo ekið í hjólþörym út úr »ám*,
unni.
Þetta er hæ'gt áð gefá ehn 1 dag
aíeð einföldum útbúnaði. En af-
rfeksturinn verður þá líka eftir
því, og ekki mikill. Annað mál er
það, hvort surtarbrandurinn þarna
ér svo mikflí', a?5 það taki því að
kpsta til mikils útbúnaðar, vjela
óg boranaí. Við efumst um það að
prannsökuðu máli. 'mmmmmmmmmm
% Þegar surtarbrandurinn var
tlnnihn þama á áfúhum, þá var
hann sóttur þangað vestur og
fluttur hingað til Reykjavíkur.
Þeir sem námuna unnu seldu tonn
íð á 100 krónur. Það þóttu
góð kaup, þegar eldiviður var
hjer sem dýrastur.
KOLASALAN S I.
Ingólfshvoii, 2. hæð.
Símar 4514 og 1845.
0 0 9 ® 0 0 § Gi
íKnyjALT
Skðmtunin
PRAMH. AP ÞRIÐJU SÍÐU.
Birgðatalning
verslana.
J)agana 16. og 17. þ. m. skulu
allir þeir, sem selja skömtunar-
vörur, framkvæma birgðatalningu
og senda bæjarstjórnum eða
hreppsnefndum skýrslu yfir birgð-
irnar.
Heildsöluverslanir mega ekki
afhenta skömtunarvörar til smá-
söluverslana nema gegn innkaups-
leyfi, bæjarstjóra, hreppsnefnda
eða skömtunarskrifstofu. Þeir
skulu hafa birgðatalningu 16. og
17. þ. m. og senda skömtunarskrif-
stofu skýrslu ttm birgðirnar, svo
og um innkaup jafnóðum.
Ef nauðsyn krefur má flytja
vörubirgðir úr einum landshluta
til annars, og er heimilt að taka
vörur eignarnámi, ef eigendur
láta þær ekki góðfúslega af hendi.
Leiðbeiningar
fyrir Reykvíkinga
Þessa dagana eru borin í hús
eyðublöð, til útfyllingar. Þessi
eyðublöð eiga menn að hafa til út-
fylt á laugardag eða sunnudag,
og afhenda þau á þeim stað, sem
þeir verða kvaddir á, til þess að
veita móttöku skömtunarseðlum.
Á annari síðu eyðublaðsins (A;
skulu heimilisfeður rita nöfn alls
heimilisfólks og teljast þar alltr
þeir, sem borða og búa á heimii-
inu.
Þeir sem selja utanheimilismönn
urn fæði skulu ekki telja þá með,
heldur krefja þá um matvæla-
seðla., Þeir gefa og sjálfir skýrslu.
Á hinni síðu eyðublaðsins (B)
skal tilgreina, að viðlögðum dreng
skap, birgðir af rttgmjöli, hveiti,
haframjöli, kolum, hrísgrjónum
'(og öðrum kornvörum), kaffi og
sykri.
Ríður á, að rjett sje frá skýrt
og ekkert undan dregið.
Bæjarstjórn fól 5 manna nefnd
að annast alt, sem snertir skömt-
un matvæla og nauðsynja. í nefivl’
inni eru: Guðmundur Ásbjörnsson,
Gunnar Thoroddsen, frú Ragn-
hildur Pjetursdóttir, Kjartan Ól-
afsson múrari og Árni Benedikts-
son bókari.
Skömtunarskrifstofabæjarins
verður í Tryggvagötu 28 og verð
ur framkvæmdastjóri hennar dr.
Björn BjörnssoJí hagffæðingur/
Skrifstofan verður opnuð á mámts
dag.
Úthlutun skömtunarseðla fer
fram í öllum barnaskólunum
(fjórum) á laugardag og sunnu-
dag.
Verður nánar auglýst síðar
hvernig menn skuli mæta.
En menn verða að muna, að
hafa þá meðferðis útfylt eyðublöð-
in, semi send eru í húsin þessa
dagana.
Sennilega verður síðar að fara
fram sjerstök könnun á kolaþörf
hvers hilss í bænum og birgðuin
þeim, sem húsinu tilheyra.
Sjómenn og kyndarar á dönsk
um skipum fá stríðsáhættuþókn-
un, er nemur 250% á skip, sem
sigla á áhættusvæðinu og 125%
fyrir skip, sem sigla á öðrutn
svæðum, Eystrasalti og- Miðjarð-
arhafinu.
Hvalatorfan á Barða-
strönd og hagnýting
hennar
Hákon í Haga var illa fjarri
góðu gamni á sunnudags-
kvöldið var, þegar 180 marsvín
hlupu á land á Barðaströnd,
skamt innan við Haga, í
Hvammslandi. En hann hefir
haft tal af þeim hvalbændum,
,er hreptu þenna feng. Blaðið
hafði tal af Hákon í gær. —-
Hann skýrði svo frá:
Marsvínatorfan var á leið út
með ströndinni, og fór svo ná-
lægt landi, að hún sem sagt
strandaði á sandrifi þarna fyrir
neðan Hvamm. Margir af hvöl-
unum grófu sig niður í sandinn
með miklum bægslagangi.
Hægt var að ganga þurrum
fótum út að hvölunum, þar sem
þeir brutust um í sandinum. —
Margt manna safnaðist skjótt
saman á hvalfjöruna. Um þrjá-
tíu vaskra manna mun þar hafa
verið. Þeir lögðu hvalina með
ljáum, önnur vopn höfðu þeir
ekki.
Hverjir eru það, sem eiga
þenna mikla hvalreka?
Eigendur Hvamms eru erf-
ingjar Salóme heitinnar Guð-
mundsdóttur, er var ekkja Gísla
Gíslasonar sem lengi bjó í
Hvammi og átti jörðina. Einn
þeirra er Karl Sveinsson á
Brjánslæk, sem var tengdason-
ur þeirra Hvammshjóna. En nú-
verandi bóndi í Hvammi heitir
Páll Pálsson. Annars skiftist
vitanlega fengurinn að nokkru
milli þeirra manna, er vinna á
hvalfjörunni.
Hve mikill þungi er áætlaður
vera í öllum hvölunum?
Þeir eru 180. Margir þeirra
20—24 fet á lengd og á að
giska 2—21/2 tonn.
Nú er að koma þessu í verð.
|Jeg vil, segir Hákon, að hval-
bændur selji þetta ódýrt, og
selji hvalina í heilu lagi. Hægt
er að koma vjelbát nálægt
sandinum og draga hvalina á
vírstreng út í hann. Komið hef-
ir til mála að selja eitthvað af
/þessu til hvalastöðvarihnar á
Suðureyri,. Og nokkrir Reyk-
víkingar eru að hugsa um að
■ sækja hval þangað vestur.
I gærkvöldi var kominn þang-
að annar togarinn frá Patreks-
firði, og ætlar að taka það sem
hann getur af hvalnum. Vindur
er hagstæður til framskipunar
sem best má verða.
«><><><><><>0<><><><><><>0<><><><>
! !
vmn
Laugaveg 1. Sími 3555
Útbú Fjölnisveg 2. Sími 2555.
Skákmútið:
íslendingar vinna
Búlgara með l\ : \\
Samkvæmt einkaskeyti til
Morgunblaðsins í gær, frá
Buenos Aires, þá hafa íslend-
ingsir nú keppt við Rúlgara í
keppninni um forsetabikarinn.
Úrslit urðu þau að íslend-
ingar unnu með 21% gegn 11%.
Baldur Möller vann Tsvetcov
á fyrsta borði.
Jón Guðmundsson vann Nei-
circh á öðru borði.
Einar Þorvaldsson gerði jafn
tefli við Kiprof á þriðja borði,
og Kantardjeff vann Guðmund
Arnlaugsson á fjórða borði.
Búlgarar hafa aðeins einu
sinni keppt við Islendinga á al-
þjóða skákmóti, en það var í
Munchen 1936, og unnu ís-
lendingar þá með 5 gegn 3
(þrjá vinninga, fjögur jafntefli
og eitt tap).
Aðeins einn af þessum Búl-
görum hefir áður keppt við ís-
lending, en það var Kiprof, og
vann hann Baldur Möller í
Munchen 1936.
Búlgarar hafa aðeins einu
sinni áður keppt á alþjóða skák
móti, í Múnchen 1936. í fyrri
hluta þessa skákþings í Buenos
Aires kepptu Búlgarar í 4.
flokki, og fengu 21% vinning
gegn Frakklandi, einn vinning
gegn Lettlandi og tvo vinninga
gegn Boliviu, en ekki er vitað
enn hve mikið þeir fengu í við-
ureigninni við Chile og Þýska-
land, og Uruguay.
VERSLUNARSKÓLINN.
FRAMH. AF FIMTU SÍÐU.
blaðaútgáfa. Skóíinn hefir einnig
tvívegis haft útvarpskvöldvökur.
Þessir nemendur hafa hlotið
fyrstu ágætis einkunn á þeim ár-
úm, sem skýrslan nær yfir: Ólaf-
ur M. Ólafsson, Rvík, Þorsteinn
Þorkelsson, Ároessýslu, Þórdís
Aðalbjarnardóttir, Hafnarf., Har-
aldur Ó. Leonhards, Rvík og
Vilhj. Guðmundsson, Dalasýslu.
Loks er í skóiaskýrslunni sagt
frá heimsóknum ýmsra gamalla
nemenda, sem fært hafa skólan-
um góðar gjafir, en margir Versl-
unarskólamenn AÚrðast halda vel
hópinn og safnast um sinn gamla
skóla. Verslunarskólinn er nú 35
ára. Fremst í skýrslunni eru
minningargreinar um Ól. G. Eyj-
ólfsson, Ditlef Thomsen og B. H.
Bjarnason.
Samgöngurnar
á sjónum
Ðráðabirgða ófrið-
aruppböt danskra
sjómanna
Á auka aðalfundi sjómanna-
fjelagsins danska var samþykfe
ályktun þess efnis, að krefjast
hlutar af ágóða skipafjelag-
anna. Ófriðaruppbótin var sam-
þykt aðeins til bráðabirgða. —
Fjelagið skorar á ríkisstjórnina
að koma í veg fyrir það, að út-
gerðarmenn raki saman fje eins
og í stríðinu 1914—18. Einnig-
krefst fjelagið þess, að fleiri
fullorðnir og fullgildir hásetar
verði hafðir á skipunum og a5
12 stunda vinnudagurinn verði
styttur. Ef stjórn sjómannafje-
lagsins tekst ekki að komast
að samningum á hæfilega
skömmum tíma, má tafarlausfe
segja upp núgildandi samkomu-
Iagi.
Oulrænar sagnir
FRAMH. AF FIMTU SÍÐU.
ustu draugasögum, sem birst hafa
á prenti, og minnir hún að efni
allmjög á sögu þá, er Þórbergux*
Þórðarson hefir skráð í Grá-
skinnu af viðureign Axels sýslu-
manns Tulinius og sjódruknaða
mannsins frá Aberdeen. Önnur af
sögum Friðgeirs Bergs nefnist
Svipleg lest. Skýrir hann þar frá
sýn, sem er full af ógn og, að jeg
ætla, einstök í siurii röð. Þá munu
fáir geta lesið söguna Barnið, án
þess að kenna geigs og hryllings.
Þorgeirs-boli kemur mjög við einat
söguna, er gerist vestan hafs, en>
þar hefir höf. dvalist árum sam-
an. Virðist boli all hamrammur
enn og ekki hafa dasast að mun
við vesturförina. Verkfærakistan
er merkileg saga og margþætt. Ögr
fleiri mætti nefna, þótt þessar sje?
einna kröftugastar.
Allir, sem yndi hafa a£ vel sögö
ura dulrænum sögum — og flest-r
ir íslendingar hafa það — hljóta
að una sjer vel við lestur þessara
sagna Friðgeirs Bergs. Jeg gat
ekki hætt við þær fvr en jeg hafði
lokið bókinni; og skulu þeir báð-
ir, höfundur og útgefandi, hafa
þökk fj^rir hana. J. Kr.
Þjóðsögur Olafs Davfðssonar, II. bindi
er nýkomið út. Safn þetta mun jafnan skipa veg-
legan sess á meðal merkustu bóka, sem skráðar hafa
verið á íslenska tungu. Ef þessu bindi verður eins
vel tekið og I. bindinu, þá mun ekki langt líða, þar
til III. bindi kemur út. En þá er lokið útgáfu þessari,
sem er úrval úr safni Ölafs. — Þetta bindi er stór
bók, yfir 400 síður, en miðað við stærð mjög ódýrt.
Kostar í kápu 10.00 kr. Er komið í allar bókabúðir
í Reykjavík og verður sent innan skamms öllum bók-
solum í iandinu. Útgefandi er Þorsteinn M. Jónsson,
Akureyri.