Morgunblaðið - 14.09.1939, Blaðsíða 5

fFlnitudagur 14. sept. 1939.
H
otpttbMii
Ótgreí.: H.f. Árv»kur. Reykjavlfc-
Ritstjörar: J6n Kjartanaaon or ValtjT St«ftn»»on (ábyr*B»rmaOu*).
AugrlýslnKar: Arni Óla.
Ritstjórn, auKlí'smsrar o*r afrrsibsla: Ansturstueti ». — fltntl M00.
ÁsUriftargjald: kr. t 00 A
1 lausasölu: 1S »or» stntatlb — li aura sccC L,«»t-6k.
„SIGUR FYRIR HEIMSVERKALYBINN“
E>
INN af lærisveinum Staiins
liði Einars Olgeirssonar
kemst að þeirri frumlegu nið-
r urstöðu í blaði kommúnista í
. gær, að þýsk-rússneski vináttu-
samningurinn sje „sigur fyrir
heimsverkalýðinn“. Um friðar-
• hug Stalins og öryggi smáríkj-
anna undir vemd Sovjetríkj-
anna segir lærisveinninn:
,,En friðarstefna Sovjetríkj-
ranna hefir ekki breyst. Hún er
. sú sama og tekin var upp 1917:
Barátta fyrir friðnum; friður
við öllu lönd burt sjeð frá því,
; hvaða stjórnarfar ræður í þeim,
en enga undanlátssemi við þá,
- sem reyna að særa fram styrj-
öld og kúga aðrar þjóðir. -«-
Þessi ákveðna stefna veldur
'»því einnig, að Sovjetríkin
hyggja ekki á landvinninga og
munu ekki hyggja á þá“.
Þetta voru orð hins íslenska
i lærisveins Stalins.
*
Sá fáráðlingur er ekki til í
r-allri veröldinni, að hann ekki
viti það, að það er þýsk-rúss-
neski vináttusamningurinn, sem
’. hleypti stríðinu af stað. Það
var í skjóli hans, sem Hitler
hóf innrásina í Pólland. Hann
þurfti ekki lengur að óttast hið
mikla herveldi Stalins.
Ekki er minsti vafi á því, að
báðir einræðisherrarnir, í Ber-
iín og Moskva, vissu það, um
leið og vináttusamningurinn
■ var undirritaður, að það þýddi
stríð; fyrst og fremst milli
Þýskalands og Póllands. Ef til
vill hafa einræðisherramir gert
ráð fyrir, að stríðið yrði ein-
angrað milli þessara tveggja
ríkja, því að vitað var, að þeg-
_ar Rússland hafði skorist úr
leik í varnarbandalaginu fyr
irhugaða, til verndar þeim
ríkjum, sem stóð hætta af út
þenslu Þýskalands, áttu stór-
veldi vestur Evrópu, Bretland
>og Frakkland erfitt um vik,
að koma Póllandi til hjálpar.
En hvað sem einvaldsherr-
. arnir í Berlín og Moskva hafa
hugsað um þetta, er hitt ljóst
hverjum manni, að það er þýsk-
rússneski samningurinn, sem
kom hildarleiknum af stað. Ef
Rússar hefði staðið við hlið
Breta og Frakka og gert með
þeim öflugt varnarbandalag, er
Jaillvíst, að innrásin í Pólland
hefði aldrei verið hafin. Þá
hefði Hitler valið samningaleið-
ina í stað þess að grípa til vopn-
. anna.
*
En lærisveinn Stalins hjer úti
á íslandi segir, að þýsk-rúss-
neski vináttusamningurinn sje
„sigur fyrir heimsverkalýðinn!“
Tugir þúsunda verkamanna
hafa þegar látið lífið á vígvöll-1
unum. Enn fleiri liggja í sárum
í sjúkrahúsum og líknarstöðv-
mm. Enginn veit tölu þeirra frið-
sömu borgara, karla, kvenna og
barna, sem látið hafa lífið við
loftárásir á varnarlausar borg-
ir og þorp. Enginn veit heldur
í dag hve mikið er búið að eyði-
leggja af verðmætum í stríðinu.
En það skiftir nú þegar hundr-
uðum miljóna, og suin verð-
mætin eru óbætanleg.
En alt er þetta „sigur fyrir
heimsverkalýðinn“, segir læri-
sveinn Stalins hjer úti á íslandi,!
Hvað meinar hann? Meinar
hann það, að stríðið, með öllum
hörmungunum, kunni að lokum
að vekja þá langþráðu von
kommúnista, að koma af stað
heimsbyltingu? Þegar mestu
menningarríki veraldarinnar
eru örmagna eftir langvarandi
styrjöld, flakandi í sárum, þá
hugsa kommúnistar sjer til
hreyfingar. Þá á að ráðast á
þjóðirnar örmagna og kúga þær
undir yfirráð ,,friðarvinarins“
í Moskva!
Yfirburöir járn-
brautanna
Við íslendingar höfum þolað
margt af kommúnistum. — Við
höfum þegjandi og aðgerðalaus-
ir horft á, þegar kommúnistar
hafa verið að útbreiða allskon-
ar lygar og óhróður um ísland
erlendum blöðum og tíma-
ritum. Þar hafa þeir haldið
uppi skipulagðri landráðastarf-
semi, án þess að stjórnarvöld
landsins hefðust handa.
Oft og mörgum sinnum hafa
kommúnistar hjer unnið svo til
sakar, að fullkomlega hefði
verið rjettmætt að banna þeirra
starfsemi með öllu. Að þetta
hefir samt ekki verið gert, staf-
ar eingöngu af því, að menn
hafa fundið, að ekkert verkar
betur til þess að uppræta ill-
gresið úr okkar þjóðfjelagi, en
starfsemi kommúnista sjálfra.
Nú flytja kommúnistar þann
boðskap, að stríðið sje einhver
háleit hugsjón, sem boði „sigur
fyrir heimsverkalýðinn“, þ. e.
kommúnismann. Þeir segja enn
fremur, að einvaldsherrann í
Moskva þoli enga „undanláts-
semi við þá, sem reyna að særa
fram styrjöld og kúga aðrar
þjóðir“!
Þegar þessi ummæli birtast
í blaði kommúnista hefir Stalin
sent her að austurlandamærum
Pólland. Skyldi her Stalins
vera þangað kominn til þess
að hjálpa Pólverjum? — Eða
skyldi hin tilgátan vera senni-
legri, að Stalin sje að minna
Hitler á endurgjaldið fyrir vin-
áttusamninginn, ef Pólland
skyldi verða gersigrað?
Lærisveinar Stalins hjer eiga
vafalaust eftir að skýra þetta
nánar. En haldi þeir bara á-
fram á sömu braut, því að þá
verður ekki langt að bíða þess,
að kommúnisminn verði upp-
rættur með öllu hjer á landi.
Yfirburðir járnbrautanna
eru í því fólgnir, að þær
geta flutt meiri þyngsli og
með meiri hraða en bifreið-
arnar; því að þær bifreiðar,
sem komast hraðar en braut-
arlestir, eru eingöngu íþrótta
tæki, en hafa enga hagnýta
þýðingu.
Bestu farþegabifreiðar nútím-
ans geta því aðeins náð líkum
hraða og fljótar brautarlestir, að
öll skilyrði sjeu mjög fullkomin —
vegurinn liarður og eggsljettur.
Það er „Teina-Zeppel inskipið';
svonefnda sem hefir náð mestum
hraða allra þeirra samgöngutækja,
sem ganga á járnbrautarspori.
Þessi lest ók með 232 km. hraða
milli Berlín og Hamborgar. Þar
knýr orkan ekki fram hjólin held-
ur loftskrúfu eins og á flugvjel,
sem togar vagninn áfram. En
Þjóðverjar eru hættir að smíða
þessa vagna. Þeir þóttu hættuleg-
ir — höfðu það til að lyftast upp
af teinunum, eins og þeir ætluðu
sjer að fljúga. En hugmyndin er
60 ára gömul.
★
Hraða járnbrautanna liefir
fleygt mikið fram á síðustu árum,
og stafar það vitanlega af auk-
inni samkeþni af hálfu flugvjela
og bifreiða. Þannig styttist öku-
tími hraðlestanna milli Chicago
og San Francisco um 12 tíma árið
1936, er nýjar eimreiðar voru
teknar í notkun Ein þessara lesta
heitir „Græni Demanturinn“ og
eru 12 vagnar í lestinni, og hún
kostaði yfir eina miljón dollara.
Hún fer leiðina á þriðjungi skemri
tíma en eldri lestarnar.
Og þarna situr maður ekki eins
og síld í tunna og hossast eða
hristist. Maður situr eins og í rúm-
góðu leikhúsi eða maður tekur sól-
bað í legustól undir beru lofti,
en þó í skjóli. Líka getur maður
fengið sjer snúning í danssalnum
í lestinni, eða setið í kollustól yfir
cocktail í barmun milli máltíð-
anna, sem eru framreiddar í rútn-
góðum matsal.
’Gluggarnir í þessari lest eru úr
tvöföldu gleri, sem ekki getur
brotnað. Milli rúðanna er sjer-
stök lofttegund, svo að aldrei kem-
ur móða eða dögg á gluggana. —
Nýjustu tíraðlestirnar í Banda-
ríkjunum og Canada ei'u reknar
með eimtúrbínum og rafmagni og
fara hátt upp í 190 km. á klukku-
stund. Þær hafa um 5000 hestöfl
og ættu að geta dregið 20—30
stóra vagna með rúmi fyrir 3—
4000 farþega.
I öllum þessum vögnum eru út
varpshlustfr við hvert sæti, svo að
ekki þurfi að hafa ónæði af gjall-
arhornum í vögnunum. Þessar
hraðlestir hafa miklu meiri öku-
lengd á dag en eldri lestirnar.
Lestin milli Chicago og Minnea-
polis fer t. d. fram og aftur sam-
dægurs — 1410 km. Það er ná-
lægt því eins og þjóðleiðin kring-
i’m Island.
★
„The flying Scotsman“ lestin
fræga, sem gengur milli Glasgow
og London, er jafnan fljótust allra
enskra hraðlesta. Hraðamet hins
klukkustund. Leiðin milli Glasgow gólfið. Þannig getur ríka fólkið
og London er farin á 6^2 fíma, komist hjá að drepast úr leiðind-
samkvæmt áætluninni. En það um þegar það er á leiðinni fr.i
þykir of langur sprettur fyrir París til sælustaðanna við Mið
brautarmennina og þess vegna eru jarðarhafið.
höfð mannaskifti á miðri leið. ★ 4
Allar stóru lestirnar hafa sitt
nafn, og
Elsta lestarnafnið í Englandi er 17 vagnar. Og þar er kvikmynda-
City of San Francisco“ tíeitir
er sá siður ævagamall. 11 ^ lest 1 Californíu. f henni em
„The Irish Mail“ og hefir það
hús, hársnyrtistofur fyrir konur
loðað við póstlestina frá London °" karla, billiardstofa og sv*>
til írlands í 90 ár. Frægustu lest- margar „íbúðir“ með mörgum her-
ir Englands heita þessum nöfn-j hergjum, handa þeim, sem ekki
um: „Royal Scot“, „Queen afláta si- muna um skildinginn.
A+_'Þetta er stæling á „fljótandi hóteí-
'unum“ og munurinn er mikill á
Scots“, „Cheltenham Flyer“,
lantie Caost“, „Mancunian“ oc
„Golden Arrowsem lieldur 4. iþessum samgöngutækjum og gÖmlu
fram suður yfir Frakkland undir 1 uxavögnunum, sem landnemarnir
nafninu „La Fléche d’Or“. En notu8u forðum til ferða sinna vest-
frægasta hraðlest Frakklands er
„L’Oiseau Bleu“ >— Blái fuglinn,
sem gengur frá París til baðstað-
anna vestur við haf.
ur yfir sljetturnar.
Á Norðurlöndum hafa Danir
hraðastar jámbrautasamgöngur,
síðan Danir tóku upp hin sve-
Þessar frægu hraðlestir hristastJnefndu „Lyntog . Þau geta fariS
svo lítið, að ekki gutlast úr fullu með um 100 km' 1,raða> en annars
glasi eða
þær með
úndunni.
kaffibolla. Og þó fara
45 merta hraða á sek-
— Járnbrautarmenn hafa jafn-
an liaft gaman af að glíma við
hraðametin, þó ekki væri nema í
tilraunaskyni. Og þó undarlegt
megi virðast þá gátu járnbraut-
arlestir náð geysihraða fyrir mörg-
um árum. Það var ekki notað þá,
því að það þótti of dýrt. En nú
nota menn sjer það. Þannig ók
lest ein í Pennsylvaníu tíu km. á
þremur mínútum árið 1903, en að
vísu voru ekki nema tveir vagnar
í lestinni. Þetta er 200 km. hraði
á klukkustund, eða sami hraðinn,
sem Þjóðverjar eru núna að reyna
að ná, á ríkisjárnbrautum sínum.
Mesti hraði, sem leyfður er á
járnbrautum Frakklands er 125
km. Og fjalla-lestirnar þar í landi
eiga hægt með að fara svo hart.
Eimreiðar þessara lesta eru á tíu
öxlum og hafa sömu orku og eim
reiðar Bandaríkjamanna, 5000 HK
En það hefir exki þótt ómaksins
vert að taka upp straumlínusnið
á þessum fjallabrautum, og voru
þó Frakkar forgöngumenn í
straumlínunotkuninni, sem sparar
afar mikla orku á tíraðagengum
ökutækjum.
Frönsku járnbrautirnar áttu
nýlega 100 ára afmæli. Það er ým-
islegt einkennilegt við þær, m. a.
það, að þær aka allar til vinstri,
þó að önnur samgöngutæki í land-
inu hafi tekið upp hægri-akstur.
Fyrsta franska járnbrautin var
milli París og St. Germain og var
21 lcm., en í vor var brautanet
landsins 70.000 km. Mesta brauta-
krossgata landsins er í Dijon og
þar fara um 100 hraðlestir hjá á
hverjum degi. En frá Gare St.
Lazare í París fara 200 lestir til
nágrannabæjanna milli kl. 5 og 3
síðdegis á dag.
I frönsku lúxuslestunum hefir
nii alstaðar verið settar drykkju-
stofur. Ýmist lieill vagn með sæt
um eða þá dansvagn, þar sem hægt
jykja 65 km. á klukkustund sóma-
samlegur járnbrautarhraði á nor-
rænu löndunum. Norðmenn eiga
erfiðasta aðstöðu, því að þar er
brattlendi mest og beygjur flest-
ar. I fyrra gerðr. þeir tilraun með
danska „eldingalest“ og í sumar
fer frönsk eimreið þrjár ferðir á
viku milli Osló og Bergen, með
fólk, sem vill borga vel fyrir sig.
Þessi „Michelinbus“ fer vegalengd-
ina á 6% tíma með viðstöðum, en
hraðlestin er 11 tíma. Og „buss-
inn“ er þægilegri, því að hann
rennur á gúmmíhjólum á teinun-
um. —
Áttræður:
Jón í Akurhúsum

Attræður er í dag Jón Þorfinns
son í Akurshúsum, Garði.
Þótt aldurinn sje orðinn hár, þá
er Jón þó framúrskarandi ern og
ekki heTir honum fallið verk úr
hendi, því að þegar jeg hitti hann
um daginn, sagði hann, að bann
væri ráðinn á netaskip í haust. En
síðastliðið ár var hann formaður
á bát, fjögra manna fari.
Jón hefir stundað sjó frá því
hann var sex ára gamall og „tíefir
síðan flotið“, eins og hann orðar
það.
Hann er fæddur í Hofi í Garði
og ólst þar upp; síðan bjó hann
fljúgandi Skota er 186 km. á er að fá veitingar krinsum dans-
FR4MH. Á SJÖTTU SÍÐU.