Morgunblaðið - 05.10.1939, Síða 5

"Fimtudagur 5. október 1939.
ft
===== JplorgttttMaðió ...........................■. •
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón lCjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgTSarmaöur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiBsla: Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuTSi.
í lausasölu: 15 aura eintakið — 25 aura með Lesbók.
BRIMHLJÓÐ
MATVÆLASKÖMTUNIN
Matvælaskömtunin er nú
komin í fastar skorður.
Flestir sætta sig við hana, sem
illa nauðsyn. Einstaka raddir
hafa um það heyrst, að mink-
unin á neyslunni væri of lítil til
4>ess að setja upp alt þetta
bákn fyrir þann sparnað.
En ekki er hægt að líta
svona á það mál. Skömtunin
Tyrir sig gat verið nauðsynleg,
Þó ekki væri ætlast til þess að
neitt yrði dregið úr neyslunni.
Hún hefði þá verið til þess eins,
. að sjá nm, að þessar matvæla-
tegundir sem hjer um ræðir
skiftist jafnt milli allra. Ef eng-
. ar skorður væru reistar við
heimasöfnun matvæla, þá má
altaf búast við, að ýmsir tækju
■■ svo drjúgan til sín, að lítið eða
ekkert yrði eftir handa öðrum.
★
Fn þegar allra augu hvíla á
•raðflutningi þessara vörutegunda
er rjett að géra sjer grein
fy rir því, hve innflutningur
Jjeirra hefir verið mikill og hve
mikill hann þarf að vera til
jþoss að fullnægja skömtuninni.
★
Árin 1933—’37 var meðal-
Innflutningur á kaffi 519 smá-
lestir á ári, af sykri 4190 smá-
lestir, af hveiti 4997 smál., af
rúgmjöli og rúg 5532 smál.,
haframjöli 1644 smál., hrís-
grjónum og öðrum skömtuðum
kornvörum 956 smál.
En skömtunin dregur úr
þessu þannig, að af kaffi fá
menn t. d. 83% af þeim inn-
flutningi sem áður var, af sykri
■69%, sem fór til heimilaneyslu,
og er þá ekki tekinn til greina
sá sykurinnflutningur, sem fer
til iðnaðar utan heimilanna. Af
iiiveiti veitir skömtunin líka
69% af fyrri neyslu en rúg-
mjölsskamturinn er 78% af
fyrri innflutningi. Skamtur hrís-
grjóna og annara skamtaðra
kornvara 75% af því sem neysl-
;an var áður.
★
Hvaða matvöru taka heim-
ilin í staðinn fyrir þennan frá-
•drátt er skömtunin knýr fram?
Menn verða að ganga út frá
því sem vísu, að þetta auki
notkun innlendra fæðutegunda.
Að fólk við sjávarsíðuna t. d.
noti meira slátur, en það hefir
gert. Og mjólkurneysla aukist
þar sem mjólk er fáanleg. Þetta
er mál húsmæðranna.
★
Þegar kaupmenn eru að því
■spurðir, hvort almenningur felli
sig við að dregið sje úr neyslu
þessara matvara, eins og gert
-er með skömtuninni, svara
flestir því til, að þeir verði
helst varir við það, að mönnum
þyki kaffiskamturinn rýr. Er
það í fljótu bragði einkennilegt
þegar þess er gætt, að kaffi
prósentan er hæst, skömtunin
• dregur minst úr kaffineyslunni
En þetta stafar sjálfsagt af því,
hve kaffineysla manna er mis-
jöfn. Sumt fólk neytir ekki
kaffis, börn alls ekki. En þeim
eru úthlutuð kaffimerkin. Þar
sem mikil mjólk er í heimil-
um, þar er minna kaffi dimkkið,
Leikfjelagið byrjaði vetr-
arstarfsemina á því, að
sýna íslenskt leikrit. Það er
gott. Fjelagið hefir ekki lagt
mikla áherslu á það undan-
farin misseri. Útvarpið hef-
ir aftur á móti flutt allmörg
íslensk leikrit, sem hafa; ver-
ið vottur um gróandi og at-
hyglisverðan áhuga á hess-
ari listgrein.
íslensk leikritagerð þroskast
ekki, nema höfundarnir geti kom-
Leikrit Lofts
Guðmundssonar
og vafalaust yfirleitt meiri ið á framfæri til flutnings ein-
kaffineysla við sjávarsíðuna, en hverju af því sem hæfast er. svo
í sveitum. 'jað það sjáist hvernig ]>að stenst
þær kröfur, sem gera má og gera
Þegar gripið er inn í viðskifti
þjóðarinnar og daglegt líf, eins
og með skömtuninni, koma
slíkar truflanir víða við. Þegar
t. d. landsmönnum er fyrirskip-
að að nota ekki nema 3,6 kg. að
meðaltali á mann á ári af kaffi
í staðinn fyrir 4—5 kg., þá
verður ríkissjóður af tolli sem
nemur 64.000 krónum á ári.
En að minka sykurneyslu á
mann úr 36,5 kg. niður í 24 kg.
lcostar ríkissjóð í rýrnuðum syk-
urtolli 259.000 krónur. Kaffi-
innflutningúrinn á að minka um
87 tonn, en sykurinnflutning-
urinn um 1310 tonn. Það -er að
segja, ef hafður verður inn-
flutningur á sykri til iðnaðar,
eins og verið hefir. En iðnað-
arsykurinn er talinn vera sam-
tals 800 tonn á ári með því
sem fér til brauðgerðarhúsa.
★
Umtal hefir orðið um það, en
engin föst niðurstaða fengin
enn, svo blaðið viti, hve mikið
eigi að draga úr sykurinnflutn-
ingi til iðnaðar. Það kann að
vera, að ýmsum finnist sumt af
þeim framleiðsluvörum vera í
flokki óþarfavöru. Skal ekki
farið nánar út í þá sálma. En
eftirtektarvert er það, að sá
varningur, sem þarf nokkur
hundruð tonn af sykri, veitir
um hálfa miljón í kaupgreiðslur
á ári, og gefur nál. aðra hálfa
miljón króna í ríkissjóð í skött-
um og tollum.
Ef sú fjárfúlga hyríi, kæmi
það einhvers staðar óþægilega
við.
Skattahækkun
í Danmörku
verður á leiksviði.
Höfundur leikritsins Brimliljóð,
sem Leikfjelagið sýndi á sunnu-
dagiiui,. er nýr höfundur hjer,
Loftur Guðmundsson úr Vést-
mannaeyjum. Hánn hefir áður
samið nokkura smáleiki og ein-
hverjir þeirra muiíu hafá verið
leiknir ú) umi land. Hið uýja leik-
rit hans á það skilið, að vera sýnt
á helsta leiksviði landsins. Að vísu
eru á því ýmsir annmarkar óvan-
ingsins á leikrænni tækni, en list-
ræn tilþrif og myndarskapur í
meðferð margra atriða gera slcilj-
anlegar og eðlilegar þær góðu
viðtökur, sem leikurinn lilaut iijá
áhorfendum. Höfundurinn dreifir
sjer óþarflega mikið í sumum sain-
tölunum og dreifir þar með einri-
ig áhrifum ieiksins frá þunga-
miðju • hans, ástum og baráttu
briggja aðalpersónanna. Kraftur
leikrænna atburða lamast af ó-
þarflega ljóðrænu kvaki orðanna
á köflum. En í heild sinni er list-
ræn alvara í leiknum og festa,
þrátt fyrir alt, og ýmislegt failegt
og fjörugt í samtölunum, t. d. er
samtal sjómannanna í beitinga-
krónni vel skrifað og vel bygt og
er sá þáttur heilsteyptástur í
leiknum.
Indriði Waage, sem sjálfur leilt-
ur aðeins lítið hlutverk og óveru-
legt,i hefir sett leikinn á svið, sem
kallað er, og viðtökur sínar fyrsta
kvöldið á sýningin sjálfsagt að
nokkru leyti því að þakka að þar
er vel úr leikritinu unnið. Þó hefði
máske niátt gera meiri „bak-
grunn“ úr þjóðhátíðarglaumnum
í fyrsta þætti, en minni úr myrkr-
inu og du'lrænum fyrirbrigðum
hinna þáttanna og sá seinasti er
óþarflega langdreginn.
Aðalhlutverkið, þá stórráðu
konu sem styrinn stendur um,
leikur frú Alda Möller. Hún hefir
Alda Möller og Ingibjörg Steinsdóttir.
oft leikið hjá Leikfjelaginu og
nokkuð misjafnlega, en sjaldan
eða aldrei í stófum aðalhlutverk-
um. Aftttr á móti hefir hún liaft
öndvegishlutverk í einu eða tveim-
rr stórum , utvarpsleikritum og
skilað þeím. skörulega. Hún hefir
þarna í Brimhljóði skipað sjer á
hinn æðra bekk og leikur af
myndugleika og skilningi. Sum-
staðar sjest að vísu að það veld-
ur nokkurri áreynslu, svo að leik-
urinn verður þar óþarflega harð-
neskjulegur. En yfirleitt má segja
að þarna hefir af einlægri vinnu
og listfengri leikment verið sköp-
uð skýr ogi heil persóna.
Yalur Gíslason og Gestur Páls-
son fara vel með sín hlutverk og
Alfreð Andrjesson er „sjerdeilis“
fjörugur „sovel drukkinn sem ó-
drukkinn" eins og þar stendur.
Frú Ingibjörg Steinsdóttir leikur
gamla konu, fátækp, en fulla af
misjafnlega spakri speki og for-
spá, og er þar að auki gigtyeik
og haltrandi, — og það er leikur
frúarinnar líka, þó að hann sje
annars gerðnr af alvöru.
Bæn 6r- beðin í leikslokin og
valið til þess Faðir vorið, alveg að
óþörfu og heldur til óþæginda fyr-
ir áheyrendur og hefði verið hófi
nær, að velja þá sjóferðabæn, sem
persóöurriar hafa verið að tala xun
rjett áður, en virðast ekki hafa
getað rifjað upp fyrir sjer.
Þannig var Brimhljóð, þrátt
fyrir alt, þakkarverð og virðingar-
verð sýning. Loftur Guðmundsson
ætti að eiga framtíð fyrir sjer og
tilþrif hans eru svo góð, að með
aukinni leiksviðsreynslu hans ætti
næsta leikriti lians að geta orðiS
ennþá betur tekið en þessu.
v. þ. a.
Helstefnan
-- og hinn bjargandi sannleikur
F
Khöfn í gær. FÚ.
jármálaráðherra Dana liefir
lagt fyrir þingið tillögur um
hækkun tolla á tóbaki, öli, áfengi
og súkkulaði og er áætlað að þess-
ar hækkanir nemi samtals 34 milj.
króna. Ilann leggur auk þess til,
að tekju- og eignaskattur til rík-
isins skuli hækkaður um 40% og
er áætlað að skattahækkun þessi
gefi ríkissjóði 47 milj. króna tekj-
ur umfram það sem áður var.
Fjárlögin eru lögð fyrir þingið
með 16miljón króna tekjuhalla.
Er búist við, jafnvel þó að
skattahækkanir þessar nái fram
að ganga, að tekjuhallinn vaxi í
meðförum þingsins.
Valur Gíslason.
Það sem jeg ástunda um-'
fram alt, er að reyna að
rita það sem rjett er og
satt. Hitt hirði jeg minna
um, hvort ótrúlegt muni
þykja eða ekki.
I.
Það er óhætt að segja að aldrei
hefir styrjöld háð verið jafn
hættuleg framtíð mannkynsins og
sú er nú geisar. Aldrei hafa mögu-
leikarnir til morðs og eyðilegg-
ingar verið aðrir eins og nú.
Aldrei eins mikið í húfi. Því að
um ekkert minna er að ræða en
það, að algerlega verði skotið loku
fyrir breytingu þá frá Helstefnu
til Lífstefnu, sem vitkaðri verur
liafa verið að reyna að koma fram
hjer á jörðu. Menn eru að tala
um að styrjöld þessi muni lengi
standa, svo árum skiftir, jafnvel
heilan áratug. Yirðist mjer sem
öll von mundi þá úti vera ef svo
færi. Mundu þá verða ógnaaldir,
hræðilegri en áður eru dæmi til í
sögu mannkyns vors, og mundi
svo fram fara uns jörðin væri
mönnum óbyggileg orðin. En þó
þarf ekki svo að verða. Sá sann-
leikur er þegar fundinn sem bjarg-
að gæti, ef hann væri aðeins þeg-
inn.
II.
Hver gáfumaðuriun eftir annan
hefir lýst því vfir, að í þessum
hildarleik geti hin litla íslenska
þjóð ekkert að gert, aðeins verið
algerlega áhrifalaus vottur að
hamförum jötnanna. En því fer
fjarri að þetta sje rjett. Hjer er
það eimnitt sem sannast gæti það
sem sagt hefir verið, að frá ís-
landi muni ljósið koma, ljósið sem
bjargar. Þekking mannkynsms
þarf að komast í það horf, að
fullkomnari lífverur geti beitt
sjer hjer betur en orðið er, verur
sem þá fljótt mundu geta gert
það lýðum ljóst, hver er tilgangur
FRAMH. Á SJÖTTU SfiDU.