Morgunblaðið - 09.01.1940, Blaðsíða 5

l»riðjudagur 9. janúar 1940.
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltstjórar:
J6n Kjartanason,
Valtýr Stefánseon (ábyr*T5ara».).
Auglýsingar: Árni óla.
Ritstjörn, auglýslngar og afgreitJsla:
Austurstrœti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 8,00 á mánuttl.
í iausasölu: 15 aura eintakib,
25 aura meb Lesbók.
Álit sjómanna
Síðustu dagana hafa margir
sjómenn átt tal við Morg-
unblaðið og hvatt mjög ein-
dregið til framkvæmda í aukn-
jngu vjelbátaútgerðar hjer í
bænum, ef nokkrir möguleikar
væru þar fyrir hendi. En um
þetta mál var nýlega skrifað
hjer í blaðinu og jafnframt
skýrt frá því, að bæjraráði hafi
borist tilmæli um, að beita sjer
fyrir framkvæmdum á þessu
sviði, í samvinnu og samráð.i
við ríkisstjórnina.
Sjómenn þeir, sem átt hafa
tal við Morgunblaðið, eru þess
mjög hvetjandi, að reynt sje að
hrinda þessu máli í framkvæmd
og það hið skjótasta. Þeir eru
þess fullvissir, að ekki myndi
þetta mál stranda á aðgerða-
leysi sjómanna. Hjer í Reykja-
VÍk er fjöldi ágætra sjómanna,
er myndu fúsir til að leggja
fram f j e og starfskrafta til slíkr
ar útgerðar.
Sjómenn, sem ræddu þetta
mál við Morgunblaðið í gær
bentu á, að e. t. v. mætti fá
keypta hentuga báta í Skot-
landi. Þeir vissu til þess, að í
sumar var hægt að fá í Skot-
landi ágæta báta fyrir gott
verð, hvernig sem það mál
horfði við nú.
En hvað sem því líður, þá er
eitt víst, að Reykjavík hefir
fyrst og fremst verið útgerðar-
bær. Á útgerð hefir þessi bær
fyrst og fremst lifað og þróast,
þó útgerðin hafi nú gengið hjer
saman ár eftir ár, vegna þess að
fjöldi manna, sem haft hefir fje
Jnilli handa hefir beinlíniá forð-
ast að láta það í útgerð, því trú
manna á útgerð hefir verið í
Jágmarki.
Nú er þetta að breytast. Trú-
in á möguleika til þess að á-
vaxta fje í útgerð er vaxandi.
Og hjer bíða ótal margir dug-
miklir sjómenn, eftir því að fá
tækifæri til þess að eignast
báta eða hlut í bátum og vinna
sig upp sem sjálfstæðir fram-
leiðendur.
Hjer hefir verið bent á það,
að möguleikar kynnu að vera á
því að fá báta frá Danmörku.
Aðrir telja að komið geti til
mála að fá báta frá öðrum lönd
um.
En hvað sem þessu líður, er
nauðsynlegt, að þetta mál sje
Tannsakað nú þegar, og hafist
handa um framkvæmdir, ef þess
or nokkur kostur. Það verður að
'koma nýju lífi í útveginn hjer
í bænum, til þess að ráða bót
á því geigvænlega atvinnuleysi,
sem nú herjar þetta bæjarfje-
lag.
s
Umbæturnar í Haukadal
Eftir Hákon Bjarnaso.i skógræktarstjóra
1.—2. Kirkjan fyrir og eftir endurbygginguna. — 3. Rofahnaus í Haukadalslandi áður en liann
& var stunginn niður. Menn og liestar standa á blásnu landi. — 4. Sami rofahnaus og á mynd 3., eftir
theftingu uppblástursins. Myndin tekin áður en hrís var lagt að.
If' yrir rúmu ári skrifaði jeg >1$
A grein í Morgunblaðið, þar
sem jeg lýsti því, er cand. polyt.
Kristian Kirk forstjóri í Arósum
hafði látið gera í Haukadal í
Biskupstungum. — Á sumrinu
1938 hafði hann keypt Hauka-
dal ásamt afbýlinu Tortu. Var
land jarðarinnar síðan girt og
friðað, og var þeim framkvæmd-
um lokið haustið 1938.
I sumar, er leið, var mikið
unnið í Haukadal, til þess að
hefta sandfok og bæta skóginn
og ennfremur var kirkjan á
staðnum endurbygð.Hefir Krist-
ian Kirk borið allan kostnað af
framkvæmdum þessum, og skal
nú skýrt nánar frá þeim.
HEFTING
SANDFOKSINS
Æins og um var getið í fyrra
var sandfokið úr rofunum ofan
við Haukadal að verða að mesta
voða fyrir sveitina, enda fór það
sílfelt í vöxt og byrgði oft sól
í heiðríku veðri þegar hvöss
norðaustanátt gekk. Til þess að
hefta fokið voru um tveggja
kíiómetra löng rof stungin niður
og tyrfð að ofan. Að þetta hafi
verið mikil vinna má ráða af
því, að meðalhæð rofanna mun
vera nærri 3 metrar.
Víða höfðu langir sandgeir-
ar teygt sig niður hlíðarnar, þar
sem vindur og vatn höfðu brotið
skörð í moldarrofin. Sandgeir-
arnir hafa lengst og breikkað
stórkostlega á síðari árum, og
/einn þeirra lengdist um marga
rnetra í einu norðanroki í fyrra
haust. Úr sandgeirunum hafa
moldarmekkirnir staðið niður
yfir bygðina er þurir vindar
bljesu. Til þess að stemma stigu
fyrir moldfokinu var hrísi
stungið niður í geirana og svo
þjett að ásýndum líkust þeir
kalskógi en eigi berum moldum.
1 einum sandgeiranna voru hrís-
kestir lagðir í garða en engum
greinum stungið í moldirnar til
þess að síður væri unt að dæma
um hvor aðferðin væri betri til
þess að ráða niðurlögum foksins.
Samkvæmt reynslu þeirri, sem
fekst á hinu fyrsta sumri, virðist
langtum heppilegra að stinga
hverri einstakri grein í moldirn-
ar heldur en að hlaða hrísgörðum
yfir þvera geirana. Á næstu ár-
um verður hægt að sjá enn bet-
ur hvor aðferðin gefst betur. En
það voru engin smáræði, sem
notuð voru af hrísi, til þess að
hefta fokið, því að 900 hest-
burðir voru reiddir úr skóginum
upp í rofin og dreift þar. Skylt
er að geta geta þess, að Gunn-
laugur Kristmupdsson var með
í ráðum um hvernig sandfokið
skyldi heft.
Sandfokið í Haukadal mun að
mestu vera stöðvað með aðgerð-
unum í sumar. Það er eigi unt
að hefta jafnmikið fok og var
i Haukadalsheiðinni að fullu á
einu sumri. Víða eru allmiklar
moldir, sem eigi var ráðlegt að
gera neitt við, en fokið úr þeim
dvínar með hverju árinu sem
líður, og norðan við hið frið-
aða land eru nokkur rof, sem
enn mun blása úr um skeið. En
þetta eru smámunir einir móts
við það, er heft var.
SKÓGRÆKTIN
Það væri synd að segja, að
vel hafi verið með skóglendi
Haukadals farið undanfarin ár
og áratugi. Haukadalur hefir
lengi verið talin ágæt sauða- og
kindajörð og jörðin því jafn-
framt verið notuð til þess ítr-
asta eins og títt er. Því er eigi
að furða þótt skógurinn og
kjarrið þar sje víðast haria
ljelegt. Samkvæmt reynslu und-
anfarinna ára er grisjun í niður-
níddu kjarri mjög oft til engra
bóta en hinsvegar stundum til
stórskemda. Á nokkrum stöðum
hefir aftur á móti gefist mjög
vel að höggva mjóar brautir
með nokkru millibili og láta ný-
græðing spretta upp af rót.
Erautir þessar eru svo breikkað-
ar á eins eða tveggja ára fresti
eftir því hve ört nýgræðingur-
inn vex.
í kjarrinu í Haukadal voru
ruddar margar brautir 5 metra
breiðar með 50 metra millibili
og hrísið úr þeim var notað
við heftingu sandfoksins eins og
áður er frá skýrt. í sumar er
ieið óx nýgræðingurinn mjög vel
í flestum brautunum og sums
staðar voru árssprotarnir hátt
upp í meter. Á stöku stað mun
nýgræðingurinn þó tæplegavera
nógu þjettur, og þar verður að
planta eða sá í skörðin. Verður
mjög lærdómsríkt að fylgjast
með þessari nýju yngingarað-
ferð á næstu árum.
Friðunar hefir nú notið í
Haukadal í rúmt ár og þótt
ekki sje unij lengri tíma að
ræða, er alveg undravert, hve
allur gróður hefir tekið miklum
stakkaskiftum. — Afarvíða er
bjarkargróður að teygja sig
upp úr jörðinni þar, sem hvergi
vottaði fyrir honum áður. —
Reyndin verður efalaust sú, að
björkin mun breiða sig yfir stór
svæði, þar sem enginn hefir orð-
ið bjarkar var um áratugi. Er
það sama sagan og á Vöglum
á Þelamörk og við Eiða.
Glegst sjást þó áhrif friðun-
arinnar við girðinguna neðst í
sandgeirunum. Utan girðingar-
innar eru allir bjarkar- og grá-
víðisrunnarnir stýfðir og nag-
aðir, en innan við hana hafa
þeir margir hækkað um helm-
ing og sumir meira á einu sumri.
Utan girðingar eru grös öll nög-
uð ofan í rót, en innan hennar
stóðu öll með fræi í haust. Nú
var haustið með afbrigðum gott,
svo að allir viðarsprotar hafa
náð fullum þroska og þau fræ,
sem falla í góða jörð, ættu
að geta vaxið upp snemma á
næsta vori. Er mikils um vert
að fá einmuna gott veður að
hausti, því að það flýtir meira
fyrir uppgræðslu landsins en
nokkuð annað.
Neðst í sandgeirunum hefir
gróðurinn þotið upp í skjóli
hríssins. Ber þar mest á grá-
víði og sauðvingli. Elfting og
björk eru og mjög algeng. En á
moldunum, sem allur gróður
er blásinn af, er elftingin eina
plantan, sem þrífst. Hinir djúp-
og víðskriðulu jarðstönglar elft-
ingarinnar gera henni kleift að
hafda velli og nægjusemi henn-
ar er alveg frábær því að mold-
irnar eru afar ófrjóar. Er elft-
ingin ásamt björkinni og meln-
um mesti nytjagróður landsins,
því að þessar plöntur græða best
„sárin foldar“.
KIRKJUBYGGINGIN.
í Haukadal stóð gömul kirkja
og fornfáleg. Var hún upphaf-
lega bygð árin 1842—1843. Við
haldi hennar var mjög áfátt, og
mun hún hafa verið fátækleg-
asta og hrörlegasta guðshús á
landinu og er þá mikið sagt.
Gólfið var orðið svo fúið að
göt voru dottin á það og mátt-
arstólpar flestir fúnir að neðan.
Er óskiljanlegt hvernig húsi?%
hjekk uppi*
Kirk forstjóri lagði svo fyrir
s. 1. vor, að kirkjan skyldi end-
urbygð og þokkalega frá henni
gengið jafnframt því, sem aðrar
framkvæmdir væru unnar, í
Haukadal. Kirjan var látin.
halda sinni upphaflegu mynd
að mestu leyti. Einu verulegu.
breytingarnar voru þær, að
kirkjuhvelfingin var lengd
nokkuð og kirkjuloftið minkað,
kórinn var aðeins hækkaður frá
gólfi og einum glugga bætt við.
Útlit hennar fjekk og dálítinn
annan svip við að þakskegg var
aukið.
Frágangur allur á hinni end-
urbygðu kirkju er hinn vand-
aðasti og á þetta hús að geta
staðið um langan tíma án þess
að þurfa verulegra viðgerða við.
Alíir máttarviðir voru smurðir
með cuprinoli til þess að ending
þeirra yrði meiri og hvergi var
fúablettur skilinn eftir í hinum
gömlu viðum.
Að innri frágangi er kirkjan
hin vistlegasta og vel máluð og
lakkeruð í hólf og gólf. I stað
' altaristöflu var sett fagurlega
útskorið Kristslíkneski eftir Ás-
mund Sveinsson í gróp í veggn-
um yfir altarinu. Er það hinn
mesti kjörgripur og sómir sjer
mjög vel.
VEGLEGUR MINNISVARÐI.
Með hinum miklu fram-
kvæmdum í Haukadal hefir
Kirk forstjóri unnið ómetanlegt
gagn, sem síðari kynslóðir
kunna efalaust langtum betur
að meta en við, er nú lifum. Hið
forna höfuðból var komið í eyði,
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.