Morgunblaðið - 27.01.1940, Page 6

MORGUNBLAÐIÖ
Laugardagur 27. jan. 1940.

Úr daglega lífinu
■fí'Á
Mngvallakirkja var flntt á þann stað
seni hún er nú á 16. öld. Það var Alex-
íus Pálsson er síðar var ábóti í Viðey
cr i'lutti kirkjuna úr kirkjugarðiiiurri og
norður á hólinn þar sem hún er,
segir mjer Matthías Þórðarson þjóð-
minjavörður. Alexíus var prestur á
Þuigviilluin áður en hann varð áhóti.
Hann var kraftamaður mikill. I veggj-
um kárkjuhnar er hanú !réisti voru björg
Stór er nefndir voru „ábótasteihar“,
tuliö að hann hafí reynt krafta sína
með því :að kófna - þeim í veggina.
bíífjli->: ; (s^,r *■*.'
Matthías giskar á, að á þessum samai
161, ogjkirkján er nú hafi timburkirkja
sú staðíð, er Ólafur helgi gaf til Þing-
valla. Byggir hann þá ágiskun sína m.
a. á því, að það var ekki bændakirkja,
Og því líklegt að hún hafi einmitt verið
utan kirkjugarðs, en bændakirkja var
á Þingyöllum og þá í garðinum.
Ekkj ;er ómögulegt- að Alexíus Páls-I
son- bafi vitað að kirkja Ólafs helga
hafí verið þama á hólnum, og það hafi
iýtt, undir hann að flytja sína kirkju
þangað. En þetta eru alt getgátur, seg-
ir M. Þ. j .
UbA!.; ★
Annars er einkebnilegt að menn
sfculi hafa haldið áfram að nota kirkju-
garðinn á Þingvöllum, þó hann sje svo
lágur, að vatnsborð árinnar hljóti að
standa uppí í grÖfuhum, ef grafir eru
teknar í venjulegri dýpt.
★
'Óírhögulegt er að neita því, að nafnið
„íslensk fræði“ er notað í óviðfeldinni
merkingu, því það nafn er aðeins látið
tákna sögufróðleik. Eræðimaður er eft-
maður
og ekki
annað. Ög þegar menn stofna fjelög
til þess að safna fræðum, er snerta á-
kveðin hjeruð, þá binda menn sig svo
til eingöngu við sögulegan fróðleik.
Ejarri fer því að jeg hafi nokkuð á
móti- söguþekkingu. Hún er góð og
sjálfsögð. En hún má ekki verða yf-
írdrotnandi yfir þeim fróðleik, sem ekki
síður heyrir nútímanum til. Þegar menn a
taka að sjer að safna „fræðum“ hjer-
aða, ættu þeir ekki að gleyma jarð-
fræði þeirra, grasafræði og öðrum fróð
leik sem að gagni kemur, svo sem fróð-
leikuum um það, hvemig menn best
geta lifað í hjeraðinu og hagnýtt sjer
fándáins gæði — og hvemig menn verða
par búskussar og amlóðar.
\ 1 mörg ár hafa blöð Fram.sóknar-
JÖokksins frætt landslýðinn um það, hve
mikii siðspilling sje í henni Revkjavík.
Höfuðstaður landsins sje orðinn hið
mesta ósiðseminnar bæli. Þarf ekki að
ð nábar. Hefír útmáluri“Eram-
sóknarblaðanna oft íborið þann svip, að
íjjeir Tímamenn vafru-ráð’-fræða lands-
lyðinn um, hvílíkt ,,ófremdarástand“,
is og þeir kalla það, ríki þar sem
}&m*böncL. Framsólgiar|lgkksins nær
þlkinu ekki sem skyldi(!)
^ Tyf ★'
- ’ Sagan um , ,n á t-t fat a- b a rdaga n n “ á
^afnarbakkanum .ííífyfljraitór, kom eins
og hún væri kölluð í hendur siðapost-
fi Framsóknarflokksins Þama var
gt að benda sveitafólkmu á, hvemig
þííið væri í Revkjavík. Kvehfólkið rykí
ajttt' BíTrff í útlendu skipin jafnskjótt og
þau væm komin upp að hafnarbakk-
gnum. Og af þessu leiddi margt, svo sem
eíns og „slagurinn“ þegar hinn erlendi
áripstjóri var fókfæddur í handalögmáli
gíð kvensumar að morgni dags, fyrir
Sllra augum er við höfnina vom.
. *
Ut af hugleiðingum manna um næt-
urlífið við höfnina hefir svo spur.nist
uppástunga, sem ekki má gleymast.
Hún verður að geymast í annáhim
FRAMH. AP ÞRIÐJU SÍÐU.
þeirra með, til þess að innrtst.t
sjer djarfar og göfugar hug-:
sjónir er sjeu henni leiðarljós,
er hún þarf að halda á allri
orku anda og handa, til að ná
til fyrirheitna landsins, þ. e.
landsins okkar, eins og spámenn
og spekingar sjá það í hugsjón-
um sínum.. u x, - ,,q
Að kveikja kjark og áræði,
að breyta deyfð og doðamóki í
líf, fjör og athafnir, það er verk
hinna langsýnu skálda.
Síðan rakti síra Ólafur nokk-
ur æfiatriði Binars Benedikts-
sonar, mintist glæslegra for-
eldra og góðra ætta, skólanáms,
sýslumannsára A.. Rangárvalla-
sýslu. En síðan kvaðst ræðumað-
ur ekki hafa getað fylgt æfi-
ferli hans í 25 ár, fyrri en Ein-
ar kom .að eignarjÖrð.sinni Her-j
dísarvík 1932, þá 68 ára að
aldri.
Þá vjek ræðumaður að tvískift
ingunni í fari og starfi Einars,
enda kvað hann haft eftir Ein-
ari sjálfum, að í honum vfeeru
tvær persónur, veraldarmaður-
inn, glæsimennið og skáldið. En
bak við allar hans margbreyttu
sýslanir, og viðburðarríku at-
hafnir, leyndist altaf mikið brot
af skáldinu. Hahn fyrirleit fjár-
magn í sjálfu sjer, en mat gildi
þess og nauðsyn fyrir framfar-
ir og velsæld hinnar efnalitlu
þjóðar.
JEG SKAL VERÐA SKÁLD
Bekkjarbróðir Einars hefir
sagt frá því, að meðan hann
var í skóla, bar lítið á skáld-
skpaargáfu hans. Hann hafði
gert þar tyrfið kvæði um Egil
Skallagrímsson, er f jelagár hans
heyrðu og rjeðu honum frá frek
ari tilraxuium í þá átt. Eh hann
svaraði: „Jeg skal verða skáld“.
Síðan lýsti ræðumaður því
hve vandvirkur hann var, aldrei
kom neitt frá honum nema met-
ið og fágað, því skáldskapurinn
var honum heilagur. Menn
skyldu hann seint. Hver kvæða-
bókin eftir aðra kom út, án þess
almenningur sinti þeim að
marki. Uns nokkrir menta-
menn hófu þar gullleit og fundu
þar margt ómetanlegt. Og fljótt
stækkaði hópur þeirra gullleit-
armanna.
Hjartfólgnustu yrkisefni hans
kvað ræðumaður verið hefði
landið og tungan. Um íslensk-
una sagði þessi víðförli gáfu-
maður m. a.:
„Jeg skildi að orð er á Islandi til
um alt sem er hugsað á jörðu“.
Þá vjek ræðumaður að af-
stöðu skáldsins til kirkjunnar
málefna. Hann vah að vísu á
ytra borðipu meirj veraldarmað-
ur en kirkjunnar maður. En
insti maður hanébke'mur m. a.
fram í kvæðinu þar sem hann
lætur prestinn í hinu fátæka
brauði segja:
„Mín kirkjai er lágreisth og
hrörlegt hof“, en þar mátti þó
segja: -f''
„Einn er stór. Hjer er storma-
undir „boddýinu“. Er ekki nokkr hlje,
ur yafi á,efaeinhvejp.Jiefði o-í'ðið : hjer stöndum við jafnt fyrir!
fyrír, þa hefði ik hTotið stórínPÍðst j drotni“. t
höfuðstaður, sem talandi tákn
þess, hve höfuðborgin okkar er óþrosk-
uð árið 1939-— 40, og bve umbótatil-
lögur geta bjer verið fáránlegar.
★
Það á að bæta siðferðið í bænum
með bárujámsgirðingu.
Girðingin á ekki að vera utan um
,,skipakvenfólkið“, og væri það þó nær
að taka þá vesalinga fyrir sig og hafa
umsjón með þeim. — „At ósi skal á
stemma“ sagði Þór forðum, og misti
ekki marks. -jf
Uppástungaa' er um það, að það á
að reisa girðinguna utan um böfnina,
sebíistandandi auglýsingu uin, að „skipa
kvenfólk“ sje hjer til. Erlendir sjó-
menn, sem stíga hjer á land, geta brátt
komist ,að raun um, hvemig hin tilvon-
andi „idiotiska“ girðing er til komin,
og geta þá dregið af henní sínar álykt-
anir.
Ef manndáð bæja'rýfirVálda er nokk-
ur í þá átt, að bindra Skipahei msóknir
kvenWá, þarf ekki annað til en leggja
sVð 'fýfii1/ áb 'lögreglá bæjarins hindri
þær gestakomur með öllu. Til þess er
nægur manbáfli. Eögregluliðið gétur
sjeð um þetta, ef vilji og framtak er
fyrir hébdi, og það jáfnt bvört nokk-
ur girðing er um hbflliha eða ’ekki. *
★
Því þéir, seni í alvöru halda, að
girðing eftir hafnarbakkanum útiloki
kvennaferðir í erlend skip, stinga böfð
inu í sánd, eins og ’strútár, og vilja
ekki s‘já,. AðganguS’ áð ákiþum, Sém
við hafnarbakkann liggja, er eftir sero.
áður frá sjávarsíðunni, eins og bver
vill ?' Eða ætíi „siðagirðingarmerin“
bugsi sjer að setjá grind í Káfnaríhyrin-
ið/'svo „kvennaför“ komist ekki þá leið-
ina að skipunum? Eða á að hafa girð-
ingu meðfram ytri höfn með við-
eigálidi stfandvárnarvirkjum i
Yonandi verður þetta mál ekki látið
níður falla, heldur rætt svo rækilega, að
það verði aldauðá. Én uþp af þessari
afkáralegu tillögu vakni meðvitund
um það, að hjer þarf stór-
lega áð hæta mentfln og uppeldi kven-
þjóðarinnar. En að uppeldi og hugar-
fari verður aldrei breytt með girðing-
um — bvorki úr bárujárni eða öðru.
Jeg er að velta því fyrir mjer, hvort
með nokkru móti geti orðið kyrstaða
á hlaupári.
Glannalegur
akstur
U
m 6 leytiö í gærdag vildi
það til á gatnamótum
Bankastrætis og Skólavörðustígs,
að ’bíl var ekið svo glannalega, að
. f .
mikil mildi var að ekki skyldi
hljótast stórslys af.
Vörubíl með „boddýi“ var ekið
upp Bankastræti með miklum
hrjti$af,,Jíúsið, eða „boddýið“, var
laust á palljniim , er bíllinn
be^rgði upp Skóíavörðustíginn var
hraðinU' svo mikill og rykkurinn á
bílnum, a?f *^,fiod9ýið“ þeyttist af
paJiiwujiJ, -á, .gajvgst j ettjna., v,
Það vildi svo heppilega til, að
á þessu augnabliki var enginn
staddur á stjettinni, þar sem
„'boddýið“, fjell, en svo sem tvo
imetra frá var maður á gangi og
munaði því minstu að hann yrði
Og eins sást hans innsti maður
í síðasta kvæði síðustu ljóða-
bókariniiar, þar sem hann segir
m. a.:
þSkammvinn æfi þú verst í vök
þitt verðmæti gegnum lífið er
S fórnin“.
Þá mintist síra Olafur síðustu
ára skáldsins, eftir að hann flutti
til Herdísarvíkur, hvernig hann
„hvarf aftur til duftsins“, og varð
barn í annað sinn, og að lokum
flntti hann þakkir til ástvina hans
og sagði síðan:
„Hann, sem vjer kveðjum í dag,
dró mjög að sjer athygli manna í
lifanda lífi, og hann mun halda
áfram að gera það, eftir að hann
er hniginn að velli. Það er ekki á
voru valdi, að sjá nje meta hve
miklu slíkur andans æðsti prest-
ur getur komið til vegar eftir að
hann er dáinn. En minning slíkra
rnanna ber oss að meta og meta
vel“.
Er síra Ólafur hafði lokið ræðu
sínni söng kirkjukórinn sálminn:
„Hvað bindur vorn hug við heims-
ins g]aum“, og er hann eftir Ein-
ar Benediktsson, en hefir stundum
í seinni tíð verið notaður við jarð-
arfarir.
Því næst ljek Björn Ólafsson
Adagio eftir Bach á fiðlu, með
undirleik Páls ísólfssonar.
RÆÐA BISKUPS.
Þá flutti Sigurgeir Sigurðsson
biskup ræðu, þar sem hann lýsti
skáldskap Einars og glæsimensku,
Sjþknuði þjóðarinnar, og hvers
1vænt^ rfiegi,„af áhfifujn Binkrs , í
framtíðinni. En Sigurgeir bisknp
hafði nm skeið náin kynni af
skáldinu, hugsjónum hans, athöfn-
um, drenglund og höfðingsskap.
Er biskup hafði lokið máli sínu
flutti hann blessunarorð yfir þeim
látna, en fánarnir í kórdyrúm voru
Játnir drúpa.
Þá var sunginn þjóðsöngurinn
„Ó, guð vors lands“, tvö erindin.
Og síðan spilaði Páll ísólfsson
sorgargöngulag eftir Beethoven.
Og síðan strjálaðist fólkið hægt
og hægt út lir kirkjunni. En kist-
an stóð óhreyfð og beið flntnings
til Þingvalla í dag .En Lúðrasveit-
in Ijek nokkur lög fyrir kirkju-
dyrum, m. a. lagið „Rís þú unga
íslandsmerk|“.
ÞINGVELLIR.
Líkfylgdin leggur af stað til,
ÞingValJa kl. 9 f. h. í dag, Er
búist við að hún verði komin aust-
ur kl. 11—11 y2. Síra Gísli Skúla-
son, prófastur í Árnessýslupró-
fastsdæmi, vígir grafreitinn, en
síra Hálfdan Helgason annast
prestsverk við gröfina.
..uu.Ji ;, iBínv lai: '
BLÓMS^jGÁR. d
Meðal blómsveiga; sem sendir
voru á kistu Einar Benediktsson-
ar voru þessir:
Frá ríkisstjórninni, frá bæjar-
stjórn Reykjavíkur, frá fjarstödd-
um börnum hins 'látna, Háskólan-
um, Bókmentafjelaginu, Menta-
skóla Akureyrar, Stiidentafjelagi
Reykjavíkur, Bandalagi ísl. lista-
manna, en Bjölgvin Yigfússon
sýslumaður í Rangárvallasýslu
sendi silfurskjöld á kistuna.
Hæstirjettur
71AMH. AP ÞRIÐJU ÍÚIfíJ.
í þessu máli krafði Fjelags-
prentsmðijan Steindór um
greiðslu á kr. 9.349.98, sem hún
taldi vera skuld hans. I aðal-*
sökinni krafðist Steindór, að
upphæð þessi yrði lækkuð um
tvo liði, samtals að upphæð kr.
2050.00. Hjeraðsdómarinn, lög-
maðurinn í Reykjavík tók aðra
þessa kröfu (800 kr.) Steindórs
til greina.
En þess utan höfðaði Stein-
dór gagnsök og gerði þar þær
kröfur, að Fjelagsprentsmiðjan
yrði með eða án skuldajafnaðar
við upphæð aðalsakar, dæmd til
að greiða honum kr. 20.851.56.
Af kröfum Steindórs í gagn-
sökinni tók hjeraðsdómarinn
tvo liði til greina: kr. 455.04,
vanreiknaðir vextir og kr.
1921,07, sem taldist Vá hluti á-
góða af útgáfu vasabókar 1936y
eða samtals kr. 2376.11. Aftur
á móti taldi hjeraðsdómarinn
skorta á greinargerð um aðra
tvo liði, samtals að upphæð kr.
8.870.12 og vísaði þeim frá
dómi. Aðra liði gagnsakar sýkn-i
aði hjeraðsdómari Fjelagsprent-
smiðjuna af.
Niðurstaða hjeraðsdómara
varð þyí sú, að tveimur kröfu-
liðum gagnsakar var vísað frá
dómi, en Steindór var í aðal-'
sökinni dæmdur til að greiða
Fjelagsprentsmiðjunni kr„
6173.87, en málskostnaður var
látinn falla niður.
Steindór áfrýjaði þessum
dómi og gerði málfl.m. hans þá
kröfu fyrir Hæstarjetti, að máls-
meðferð undirrjettar yrði ó-
merkt. Fjelst Hæstarjettur á.
þessa kröfu og var hjeraðsdóm-
urinn ómerktur og vísað heim,
en Fjelagsprentsmiðjan dæmd
til að greiða 150 kr. í máls-
kostnað fyrir Hæstarjetti.
I forsendum dóms Hæstarjett-
ar segir:
„Hjeraðsdómarinn taldi
skorta á greinargerð um 2. og-
kröfulið gagnsóknarinnar, að-
efnisdómur yrði á þá lagður.
Bar honum þess vegna sam-
kvæmt 120. gr. laga nr. 85 frá
1936 að kveðja aðilja fyrir dóm
og veita þeim kost á að bæta úr
því, er hann taldi áfátt vera
málflutningnum. Þetta hefir
ijeraðsdóiharinn ekki gert, held'
yr frávísað nefndum kröfulið-
um. Verður því að ómerkja hjer
áðsdóminn og leggja fyrir hjer-
aðsdómarann að hafa þá með-t
ferð á málinu, er í 120. gr.
nefndra laga segir, og leggja
síðan efnisdóm á alla kröfuliði
málsins. , .
Samkvæmt þessum málslykt-
um þykir rjett að dæma gagn-
áfrýjanda til að greiða aðalá*-*
frýjanda kr. 150,00 í málskostn-
fyrir ITæstarjetti“.
Garðar Þörsteinsson hrm.
fiutti málið fýrir Steindór, en
Kristján Guðlaugsson cand.
jur. fyrir Fjelagsprentsmiðjuna.
50 krónur bíða eigandans. Einn
af viimrngum í happdrætti Land-
nánjs I. O. G. T. var 50 kr. í pen-
ingum, og hefir vinnandinn ekki
enn gefið sig fram. Fimm aðrir
vinningar eru Ííka ósóttir.