Morgunblaðið - 23.05.1940, Page 5

Fhntudagur 23. maí 1940,

CP
Útgef.: H;f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltatjórar:
J6n Kjartansscn,
Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.).
Auglýsingar: Ár.ni Óla.
Ritstjörn, auglýsingar og afgrelBsla:
Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,50 á mánuBi
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
í lausasölu: 20 aura eintakLð,
25 aura meB Lesbók.
Þætlir frá Alþingi
IV
NYMÆLIN I SAM-
GONGUMÁLUNUM
Hvað villAlþýðublaðið?
IGÆR birti ritstjóri Alþýðu-
blaðsins alllanga fúkyrða-
jromsu í garð Morgunblaðsins út
,af því, að h.jer í blaðinu var það
vítt, að Alþýðublaðið skyldi örfa
kviksagnaflutning meðal lesenda
sinna með því að hafa þær eftir
þó allir vissu að þær væru alrang-
ar.
Slúðursöguframleiðslan hjer í
bæ hefir sannarlega verið það mik-
íl og fjölbreytt undanfarna daga,
að ekki er á hana bætandi. Skilji
ritstjóri Alþýðublaðsins það ekki,
að hann gerir ilt verk með því að
. auka á söguflutninginn, þá er það
verst fyrir hann og lesendur hans.
En það er annað atriði í um-
mælum Alþýðublaðsins, sem er
mikið alvarlega. Ritstjórinn efnir
til umræðna um frjettaflutning
blaða á grundvelli, sem er alger-
lega ósæmilegur.
Eins og margoft hefir verið
bent hjer á, hefir fjöregg þjóðar-
sjálfstæðis okkar verið algei’t
hlutleysi. Það hefir verið skert,
sem kunnugt. er, og tjáir ekki um
það að deila. En vonin til þess að
það verði endurheimt er sú, að
við íslendingar missum aldrei
sjónar á hlutleysisstefnu okkar.
Það er skylda okkar gagnvart
þjóð okkar og framtíð, að halda
í hvívetna þau fyrirheit, sem al-
gert hlutleysi leggur okkur á
herðar. Við getum hver og einu
Jiaft. okkar skoðanir á aðferðum
hernaðarþjóða. Við getum eða öllu
heldnr við hljótum að bera sáran
harm í brjósti útaf hlutskifti
frændþjóða okkar. En öll okkar
opinbera framkoma verður að
miðast við áframhaldandi hlut-
leysi. Sje útfrá þessu vikið, ef við
ljetum það eftir blindri þræt.u-
girni, eins og nú er ástatt í land-
ínu, að hefja deilur innbyrðis um
það, hverju megin einstaklingar
þjóðarinnar ættu að skipa sjer,
með samúð eða andúð gegn ófrið-
araðilum, þá er komin sú upp-
Jausn í þetta hernumda þjóðkríli,
sern hvorki Stefán Pjetursson nje
aðrir geta læknað.
Allur frjettaflutningur Morg-
unblaðsins er miðaður við hið
sjálfsagða og yfirlýsta hlutleysi
þjóðarinnar.
Fólslrulegar aðdróttanir Alþýðu-
hlaðsins um að Morgunþlaðið
hafi brotið hlutleysi í frjetta-
flutningi sinum, er ekki annað en
tilraun til þess að vekja upp krit
og illdéilur, sem koma engum að
gagni, nema þeim, sem vilja þjóð-
inni ílla á þessum erfiðu tímum.
Þetta æt.ti ritstjóri Alþýðu-
hlaðsins og aðrir blaðamenn að
hafa á bak við eyrað. Ef okkur
fslendingum ekki tekst undir nú-
verandi kringumstæðum að miðá
orð og gerðir við alþjóðarheill,
en látum móðursjúka illkvitnis-
löngun setja svip á opinbert líf
okkar, þá er éinskis góðs að vænta
Síðasta Alþingi var all
stórvirkt í samgöngu-
málunum og samþykti nokk-
ur lög, sem koma til að hafa
mikil áhrif og marka tíma-
mót á þessu sviði.
Merkustu lögin eru án efa um-
ferðarlögin og bifreiðalögin; í
þeim báðum eru mikilvæg nýmæli.
Veigamesta nýmælið er breyt-
ingin á umferðarreglunni, þar sem
tekin er upp hægri handar um-
ferðarreglan í stað vinstri, sem,
hjer hefir gilt. Þessi breyting olli
miklum ágreiningi á Alþingi og
utan þings hefir hún sætt and-
stöðu, einkum meðal bílstjóra.
Aður hefir hjer í blaðinu verið
gerð grein fyrir þeim almennu
ástæðum, sem færðar voru fyrir
breytingunni, svo óþarft er að
rekja þær hjer á ný. Hinsvegar
þykir rjett, að almenningur fái
kynni af helstu nýmælunum eins
og frá þeim er gengið í lögunum.
Verður því þeirra getið hjer, með
viðeigandi skýringum.
★
Aðal nýmælið er í 6. greih um-
ferðarlaganna, sein er svohljóð-
,andi:
„Ökumenn skulu halda sjer hægra
megin ,a akbraut, eftir því sem við
verður komið og þörf er vegna ann-
arar umíerðar. Þeir skulu víka greið-
lega til hægri fyrir þeim, sem á móti
koma, en hleypa fram fyrir sig ó
vinstri hönd þeim, sem fram úr vilja,
sbr. þó ákvæði 13. gr. um gangandi
menn“.
I niðurlagi greinarinnar er þess
getið, að aðrar reglur gildi um
gangandi menn og vitnað til 13.
gr. Hún er svohljóðandi:
„Gangandi menn skulu nota gang-
stjett, eftir því sem við verður kom-
ið, þar sem hún er meðfram akbraut.
Öðrum en gangandi mönnum er ó-
heimilt að nota gangstjett. Þó má
fara um gangstjett með barnavagn og
barnasleða.
Þar, sem engin gangstjett er, skulu
menn gæta sjerstakrar varúðar og
halda sjer utarlega á akbraútinni og
við jvinstri brún hennar, þegar því
verður við komið, en jafnan víkja
greiðlega fyrir ökutækjum og ríðandi
mönnum yst út á sömu vegbrún og
gengið er við, eða út af vegi, ef þörf
er og því verður vel við komið.
Gangandi menn skulu halda sjer
hægra megin á gangstjett og jafnan
víkja til hægri fyrir öðrum“.
Þessi sjerregla um gangandi
menn er algild víða í löndum og
talin vera til mikils öryggis fólki
á vegum. Hún fyrirskipar, að
gangandi menn, sem koma á móti
akandi eða ríðandi umferð, víki
út' á vegbrún, en ekki inn á veg.
Með þessu á mönnum eklti að
vera hætta búin aftan frá.
Af öðrum nýmælum umferðar-
laganna má nefna:
Okumanni er skvlt að fylgja
leiðbeiningum eða fyrirskipunum,
sem gefnar eru með, umferðmerkj-
um, er vegamálastjóri eða lög-
reglan setur upp við veg eða götu.
Gerð slíkra merkja skal vera hin
sama um alt land (5. gr.). —
Þessi regla er í samræmi við al-
þjóðasamþyktir.
Ákvæði er í 7. gr. um skipun
umferðar á vega- og gatnamótum.
Þar er og nýmæli uiB: aðalbrautir,
er veita forrjettindi í umferð, og
er þetta í samræmi við reglur þær,
er gilda á Norðurlöndum. Greinin
er svohljóðandi:
„Þegar tveir ökumenn stefna svo,
að leiðir þeirra skerast, skal sá víkja,
sem hefir hinn á hægri hönd, en þó
skal sá, er kemur frá hægri, gæta
fylstu varúðar.
Ráðherra, er fer með vegamál, get-
ur ákveðið, að fengnum tillögum vega
málastjóra, að tilteknir vegir skuli
teljast aðalbrautir, er njóti þess for-
rjettar, að umferð bifreiða og annara
ökutækja frá vegum, er að þeim
liggja, skuli skilyrðislaust víkja fyrir
umferð aðalbrautar, eða staðnæmast
áður en sveikt er inn á aðalbraut, ef
þess er þörf.
Lögreglustjóri getur, að fengnum
tillögum bæjarstjórnar eða sveitar-
stjórnar, tekið sömu ákvörðun um göt-
ur í kaupstað eða kauptúni.
Skal jafnan setja upp sjerstök merki
við greind vega- og gatnamót".
I 9. gr. eru ýmsar kvaðir lagðar
á menn, ef umferðarslys verður
og eru þar nokkur nýmæli, er
varða almenning. Gremin er svo-
hljóðandi:
„Ef umferðaslys vill til, sem öku-
maður eða annar vegfarandi á hlut
að, skaí hann nema staðar og hjálpa
þeim, sem slasast hefir, ef þörf gerist,
án tillits til þess, hvort hann á nokkra
sök á slysinu eða ekki. Sama skylda
um hjálp hvílir og á öðrum viðstödd*
um.
Hver sá, sem viðriðinn er slysið á
einhvern hátt eða hefir verið sjónar-
vottur að því, skal, ef einhver óskar
þess, skýra frá nafni sínu og heimilis-
fangi.- Eigi má hann hverfa af vett-
vangi fyr en ráðstafanir eru gerðar,
sem slysið gefur tilefni til. Ef orðið
hefir meiðsl á mönnum eða dýrum,
eða skemdir á ökjutækjum eða öðru,
skal hann, svo fljótt sem því verður
við komið, sjá um, að næstu lögreglu
verði skýrt frá slysinu“.
í 15. gr. er það nýmæli, að
dómsmálaráðherra setji með reglu-
gerð nánari ákvæði um umferð.
Þar er ráðherra og heimilt, að
setja reglur um umferðarfræðslu
og um ráðstafanir til eflingar um-
ferðarmenningu í landinu.
Hin nýju bifreiðalög eru mikið
fyllri og ítarlegri en lögin frá
1931. Þau eru shiðin eftir dönsk-
um og norskum bifreiðalögum, en
tillit tekið til þeirrar reynslu, sem
fengist hefir hjer á landi. Mörg
nýmæli eru í lögunum. Verður að-
eins fárra getið hjer og þá helst
þeirra, sem eru almenns eðlis.
Skilyrðin, sem fullnægja þarf
til þess að fá ökuleyfi eru svipuð
og' áður, en þó eru þar nokkur
nýmæli. Þannig er krafist kunn-
áttu um eldfimihættu bensíns og
annara eldfimra efna. Lögreglu-
stjóri getur neitað mannj um öku-
skírteini, ef varhugavert þykir,
vegna fyrri hegðunar hans, að
veita honum það. Ökuskírteini
gildir aðeins í 5 ár.
Öryggið í sambandi við akstur
bifreiðar er aukið á ýmsa lund.
Þannig er nú ekki aðeins bönnuð
neysla áfengis við akstur og akst-
ur undir áhrifum áfengis, heldur
er bannað að reyna að aka bif-
reið í því ástandi. Skylt er mönn-
um, sem grunaðir eru um brot á
þessum fyrirmælum, að hlíta
hverri þeirri meðferð, sem læknir
telur nauðsynlega til þess að fá
hið rjetta upplýst, þar á meðal að
hlíta blóðrannsókn. Sú skylda er
lögð á veitingamann og þjóna op-
inberra veitingahúsa, að hindra
að ölvaður maður, sem er gestuv
á veitingahúsinu, aki bifreið eða
reyni það, m. a. með því að gera
lögreglunni aðvart. Bifreiðar-
stjóra, senj er undir áhrifum víns,
má ekki selja bensín eða annað,
se.nii þarf til aksturs.
Um ökuhraðann segir svo í 26.
grein:
„Ökuhraðanum skal ávalt haga eftir
gerð bifreiðarinnar, umferðinni og á-
standi vegarins. Hraðinn má aldrei
vera meiri en svo, að stöðva megi
bifreiðina á yA þess hluta vegarins,
sem auður er og hindranalaus fram-
undan og bifreiðarstjóri hefir útsýn
yfir.
í kaupstöðum, kauptúnum og á-
móta þjettbýli má ökuhraðinn aldrei
vera meiri en 30 kílómetrar á klukku-
stund. Utan þessara stað má hraðinn
vera meiri, ef næg útsýn er yfir veg-
inn og ökumaður samt sem áður get-
ur fullnægt öllum skyldum sínum, þó
aldrei meiri en 60 kílómetrar á klukku
stund“.
Eins og sjest á þessum ákvæð-
um, er ökuhraðinn aukinn tals-
vert frá því sem nú er, eða úr
45 km. upp í 60 km. á vegum og
úr 25 upp í 30 km. í kaupstöðum,
kauptúnum og þar sem þjettbýli
er. —
Þessi hækkun á ökuhraðanum
var rökstudd með því, að vegir
hafi víða .batnað mjög. En þótt
ökuhraðinn hafi verið aúkinn, er
ekki á neinn hátt dregið úr þeirri
ábyrgð ökumanns, að gæta fylstu
varúðar og aka ekki á hámarki,
nema þar sem vegur er jafn og
breiður og framsýn góð.
1 okkar lögum hefir um langt
skeið gilt sjerákvæði um skaða-
bótaskyldu þess, sem ábyrgð ber
á bifreið. Hafa þau ákvæði verið
miklu strangari en hinar almennu
reglur um skaðabótaskyldu. Sam-
kvæmt almennum skaðabótaregl-
um bakar maður sjer aðeins skaða-
bótaábyrgð með því að valda öðr-
um tjóni af ásetningi eða gá-
leysi. 1 bifreiðalögunum er reglau
hinsvegar sú, að sá sem ábyrgð
ber á bifreið er skaðabótaskyld-
ur, ne.ma sannað sje, að annar
hafi verið valdur að slysinu af
ásettu ráði eða vítaverðu gáleysi.
Síðasta Alþingi slakaði nokkuð
á þessari sjerreglu um skaðabó'ta-
skyldu vegna bifreiðaslyss. Um
skaðabótaskylduna segir svo í 34.
grein:
„Hljótist slys eða tjón af notkuB.
bifreiðar á mönnum eða munum, er
sá, sem ábyrgð ber á henni, skyldnr
til að bæta það fje, nema leitt sje f
ljós, að slysi eða tjóni hefði ekki orð-
ið afstýrt, þótt bifreiðin hefði veriS
i lagi og ökumaður sýnt fulla aðgæslu
og varkárni.
Nefnd regla gildi þó ekki um slys
eða tjón á fólki eða varningi, sem bif-
reið flytur, nema bifreiðin sje til af-
nota fyrir almenning gegn borgun.
Um skaðabótaskyldu fyrir önnur slík;
slys eða tjón fer eftir almennum regl-
um.
Færa má fjebætur niður eða jafn-
vel láta þær alveg niður falja, ef sá,
er fyrir slysi eða tjóni vai'ð, er meS-
valdur þess eða meðábyrgur.
Ef árekstur verður milli bifreiða,
tveggja eða fleiri, skiftist tjónið á
þær sín á milli að tiltölu við sök hvers
þeirra í slysinu.
Skaðabótakröfu ásamt kostnaði
fylgir lögveð í bifreiðinni, ef hún,
þegar tjónið varð, var í notkun eig-
andans eða lögmæts umráðamanns.
Lögveð þetta gengur fyrir öðrum
skuldum, sem hvíla á bifreiðinni,, að
fráskildum opinberum gjöldum".
Sjerreglan nm skaðabótaskyldu
.vegna bifreiðaslyss er aðeins
bundin við leigubifreiðar. Önnur
slys lúta almennum reglum. Eu
auk þess er ákvæðið um skaða-
bótaskyldúna ekki eins strangt og
er í gildandi lögum.
Refsingar við brotum gegn bif-
reiðalögunum hafa verið talsvert
þyngdar. Almennu refsingarnar
eru sektir eða fangelsi, án tak-
mörkunar upp eða niður.
Þá hafa ákvæðin uni sviftingu
ökuleyfis verið gerð rýmri. Fleiri
atvik geta varðað sviftingu ökn-
leyfis. Einnig er heimild til a5
svifta ekki ökuleyfi, ef sjerstak-
ar ástæður eru fyrir hendi. Hjer
er m. ö. o. veitt meira svigrúm.
Það nýmæli er í lögunum, að
heimilað er að svifta menn rjetti
til að fá ökuskírteini, ef um brot
er að ræða. Ennfremur er opnuð
leið til þess að fá ökuskírteini
aftur, ef sjerstakar ástæður eru
fyrir hendi, sem mæla með því.
Bæði lögin, umferðarlögin og
bifreiðalögin öðlast gildi 1. jau.
1941. J. K.
Amerísk-fslensk
viðskifti
TT ingað kom með Goðafossi
síðast. frá, New York ame-
rískur kaupsýslumaður, sem heit-
ir Mr. F. H. ‘Wheelan.
Er hann fulltrúi firmans Uni-
ted States & Foreign Trading Co.
og er ferð hans hingað farin í
þeim tilgangi að athuga mögu-
leika á innflutningi íslenskra af-
urða til Bandaríkjanna og sölu
vara frá Bandaríkjunum hingað.
Mr. Wheelan er á förum aftur
um næstu helgi, en hefir í hyggju
að koma hingaS aftur seinna.