Morgunblaðið - 06.07.1940, Side 5

Laugardagur 6. júlí 1940.
9l
I
Útgeí.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltetjftrar:
J6n KJartaneeon,
Valtýr Stefáneeon (ábyreBarm.).
A.uBlýsingar: Áml 6la.
Rltetjórn, auglýalngar ox af*TeiO»la':
Austurstrætl 8. — Slml 1800.
‘1 Áakrlftargjald: kr. 8,50 á mánuOl
lnnanlands, kr. 4,00 utanlanda.
f lausasölu: 20 aura elntaktO,
9 mira tyiaN T jtahAV
Utanríkismálin
SV O sem kunnugt er, var
sú ákvörðun tekin á Al-
þingi 10. apríl s.l., að Island
jtæki nú meðferð utanríkismál-
anna að öllu leyti í sínar hend-
ur. Þessi ákvörðun var tekin
af knýjandi nauðsyn, vegna
Jiess hvernig þá var komið fyr-
ir sambandsþjóð vorri, Dönum.
Þessi skyndilega og mikils-
-varðandi ákvörðun hlaut að
hafa þær afleiðingar ,að nýrri
skipan yrði nú komið á okkar
utanríkismál. Fyrsta sporið í þá
áttina var strax stigið, með
skipun stjórnarfulltrúa í New
York og London. Sú ráðstöfun
mátti ekki dragast, vegna þess
hvernig málum hafði þá skip-
• ast í heiminum. Öll okkar aðal-j
viðskifti voru þá bundin við
Jþessi tvö stórveldi. Bæði þessi
stórveldi sendu einnig hingað
stjórnarfulltrúa og var okkur
það mikill styrkur.
En samtímis því, sem íslenska
stjórnin gerði þessar ráðstaf-
anir, kvaddi hún Svein Björns-
: son sendiherra heim, til skrafs
og ráðagerða um þessi mál. —
.Síðan hefir verið unnið að fram-
tíðarskipan þessara mála, sem
Þó að sjálfsögðu verður mjög í
molum til að byrja með, vegna
ástandsins, sem ríkir. Þær breyt-
ingar, sem fyrirhugaðar eru nú
og getið hefir verið hjer í blað-
inu, ber því meir að skoða sem
bráðabirgðaráðstafanir, en skip-
an til frambúðar.
En þegar við nú förum að
undirbúa framtíðarskipan okk-
ar utanríkismála, er mjög áríð-
andi að fyrsti grundvöllurinn,
sem þar er lagður, sje hinn
rjetti. Við megum aldrei missa
sjónar af því, að við erum ekki
stórveldi, heldur fátæk smáþjóð,
sem byggir tilveru sína á fornri
menningu og skilningi annara
þjóða á rjetti okkar til að vera
sjálfstæð þjóð.
Þessvegna verðum við að
forðast alt óhóf í sambandi við
erindisrekstur okkar í öðrum
löndum. En á þessu er einmitt
nokkur hætta fyrir smáþjóð-
irnar, því að þeim er gjarnt á
að fara í kapphlaup við hinar
stærri og auðugri þjóðir, sem
• ekki þurfa neitt að spara,hvorki
til þessara mála nje annara.
Alt slíkt kapphlaup ber okk-
ur að forðast. Við eigum í þessu
sem öðru, að sníða okkur stakk
■ eftir vexti. Umfram alt verðum
við að vanda vel val á þeim
mönnum, sem við sendum út í
Jönd, til þess að gæta okkar
hagsmuna. Þeir verða að hafa
raungóða þekkingu á atvinnu-
vegum þjóðarinnar, því að það
«er á þeim sviðum, sem þeir geta
> orðið okkur að mestu liði.
Kristinðómurinn í Öag
Anærfelt tvö þúsund ára
göngu sinni meðal
mannanna, hjá ólíkum bjóð-
um off kynslóðum, með ólíka
eðlisgerð, ólík lífsviðhorf og
ólík trúarbrögð, má líkja
kristindóminum við vatns-
mikið stórfljót, sem á upp-
tök sín í fjallalöndum miðr-
ar heimsálfu og rennur síð-
an um mörg lönd og marg-
vísleg, áður en bað fellur til
sævar.
Á hverju einstöku landi skiftir
það að nokkru leyti um svip, í
fjallalöndum er það tærara en
þegar það rennur um akurlendi,
þar sem það skolar með sjer lausri
gróðrarmoldinni, en við ósinn má
finna í flaumi þess einhver ein-
jtenni allra þeirra ólíku landa,
sem það liefir runnið um, því að
jivarvetna hefir það sogað iit í
hringiðu sína eitthvað af jarðlög-
um landsiixs.
Kristindóminum er að sínu leyti
nokkuð svipað farið, hann hefir
verið eins og andlegur straumur,
andlegt stórfljót, sem runnið hef-
ir um þjóðlíf ólíkra kynflokka og
alstaðar hefir hann sogað í sig
einhver einkenni þess þjóðlífs,
semi hann hefir runnið um á hverj-
um stað. Af því stafar hin mikla
fjölbreytni hans.
Hann er með mjög ólíku móti
hjer og hjá svörtu kynflokkun-
um suður í Afríku, jafnt innau
þeirrar ltirkju deildarinnar, sem
fastast er mótuð, þeirrar rómversk
ikaþólsku, eru svipbrigði hans svo
mörg, sem löndin eru, það er t.
d. mjög áberandi munur á róm-
versk-kaþólsku kirkjulífi Þýska-
lands og Ítalíu, það hljóta allir
að sjá, sem sótt hafa guðsþjón-
ustur þessara tveggja landa. Krist
indómurinn var með mjög öðrum
svip hjá hinum aríska kynstofni
Þýskalands, en hinum slafneska'
stofni Rússlands, á meðan hann
fjekk að taka eðlilegri og' frjálsri
þróun í þessum löndum báðtim,
og hann ber mjög annan blæ í
hinu kröftuga, starfsþrungna þjóð
lífi Vesturheims, en hinu kyrðar-
þrungna, jafnvægisbundna þjóð-
lífi Indlands. Jafnvel ber kristin-
dómur bóndans að jafnaði nokk-
urn annan svip en trúarlíf sjó-
mannsins, ef vel er að gáð, og sá
svipmunur stendur í beinu hlut-
falli við þann mun, sem er á lífi
þeirra og lífsaðstæðum.
Þegar horft er á heildarmynd
kristindómsins, eins og hvin blasir
víð oss í dag, verður það ljóst, að
á tvö þúsund ára göngu sinni með-
al mannanna hefir hann tekið við
margvíslegunii áhrifum og þess
vegna hefir hann lifað, að hann
hefir getað það, það hefir verið
hans ótvíræða lífsmark.
Guðfræðingnum, sem rannsakar
með skarpskygni þessa fjölþættu
heildarmynd kristindómsins, er
svipað farið og vísindamanninum;
„vur við arósinn með rann-
sóknir sínar og getur með furðu-
legri nákvæmni sagt. um hvaða
lönd fljtóið hafi faihð,
En hvað er þá kristindómur ?
Hver eru þau sjerkenni hans, sem
þrátt fyrir hin margvíslegu blæ-
brigði, hinn endalausa margbreyti-
leika, aðgreina hann svo skýrt frá
Synoduserindi eftir sfra Jóo Auðuns
öðrum stefnum og straumumi að
vjer getum hiklaust á þau bent og
sagt: Þetta Or kristindómur — ?
Svarið við þeirri spurning hafa
mann venjulega ekki á hraðbergi,
heldur er það óeðlilega mörgum
talsvert þokukent, og ekki síst ef
.vjer vitum hversu margt af því,
sem heilög Ritning geymir á blað-
síðumi sínum, og kirkjan kennir
oss, er engan veginn sjereign
■ kristindómsins heldur er einnig að
meira eða minna leyti jafnframt
'eign annara trúarbragða, og
stundum miklu eldra þar en krist-
indómurinn.
Með nokkrum dæmum, sem jeg
verð þó tímans vegna að hafa
mikils til of fá, skulum vjer
reyna að gera oss þetta ljóst.
. 1. Kenning kirkjunnar um guð-
legan innblástur Ritningarinnar
er engan veginn sjer-kristileg.
Jslam kennir hið sama um Kóran-
inn og Hindisminn um ýms helgi-
rit sín.
2. Hafa innblásnir spámenn ver-
ið til með mörgumi öðrum þjóðum'
en Gyðingum og kraftaverkin ekki
sjerkristileg eign, því að enda
þótt þau birtist í öðrum ytri
formum með öðrum trúarbrögðum,
t .d. í Indlandi, Japan og Kína,
er insti kjarninn bersýnilega hinn
sami.
3. Er það, að hefja trúarbragða-
höfundinn upp í guðlegt veldi og
sýna honurn guðlega lotning og
tilbeiðslu, sem sönnum Guði, alls
ekki sjer-kristilegt, því að það
hefir einnig verið gert við Bíiddha,
Zóróaster og Las-tse.
4. Að vænta endurkomu meist-
arans gera fleiri en kristnir menn.
Múhameðstrúarmenn bíða þess að
Madhi komi í annað sinn. Shiarn-
ir í Pessalandi bíða þess að sonur
Hasan at-Askari komi aftur og
búddhatrúarmenn vænta endur-
lvomu drottins Maitreya - Búddha.
5. Er friðþægingarkenning í ein-
hverri mynd til í öllum æðri og
þroskaðri trúarbrögðuám mann-
kynsins ?
6. Er kenninginum að maðurinn
verði að endurfæðast alls ekki
sjereign kristindómsins, heldur
grundvallaratriði í launhelga á-
trúnaðinum forn-gríska og mjög
áberandi í öllum „mystiskum“,
dulrænum, trúarbrögðum yfirleitt ?
7. Er afneitun þess að maður-
inn geti orðið rjettlættur af verk-
um sínumi og kenningin um rjett-
læting af náð, engan veginn nein
sjereign Páls postula, Ágústínusar
og Lúters, heldur á hún sjer full-
komna og sjálfstæða hliðstæðu í
Shinsan — bviddhismanum svo-
nefnda, sem einkum er voldugur
í Japan, og er ennfremur mjög
láberandi í náðarkenningunni ind-
versku, sem' bygð er á hinu forna
og fagra helgiriti Bhagavadgitá og
endurspeglast í Bhaktiguðrækn-
inni.
Þessi atriði öll eru raunar um-
búðir kristindómsins og ekki að-
alatriði, en ekki eitt þeirra má
telja kristilega sjereign, þótt þau
fái oft mjög annað innihald í
kristindóminum en öðrum trúar-
Síra Jón Auðuns.
brögðum, en svipað verður uppi
á teningnum þótt leitað sje að
hinum innri hliðum kristindóms-
ins og djúpin rannsökuð.
Urn guðssamfjelag mannssálar-
innar segir Kristur svo: „En þeg-
ar þú biðst fyrir, þá gakk inn í
herbergi þitt, og er þú hefir lokað
dyrum þínumi þá bið föður þinn,
sem er í levndum“. (Matt. 6. 6.)
En heiðni fornaldarspekingurinn
Epietetus segir svo: „Þegar þú
hefir lokað dyrum þfnum og
dimt er orðið í herbergi þínu,
skaltu aldrei sega að þú sjert
einn, því að þú ert ekki einn,
Guð er innan veggja hjá þjer“.
S'vipað verður enn uppi á ten-
ingnum þótt komið sje að sjálf-
um kærleiksboðskapnum. Kristur
"segir þar: „Elskið óvini yðar, og
gjörið gott og lánið án þess að
vænta nokkurs í staðinn“. (Ltik. 6.
35.), en í helgiritum Indlands er
skrifað: „Með rósemi skuluð þjer
láta .manninn yfirvinna reiðina;
látið hann sigra ilt með góðu; lát-
ið hann yfirbuga nirfilinn með
gjafmildinni og lygarann með
sannleikanum“.
Yíðsýnn og hlevpidómalaus
kristinn maður telur það enga
skerðing á dýrð og vegsemd drott-
ins Krists, þótt finna megi innan
'vjebanda annara trúarbragða ein-
hverjar hliðstæður við sumt úr
þetta og í prjedikun sinni hefir
verið undarlega hrædd við að játa
þetta og í prjedikun sisni hefir
hún leynt því, eins og hægt væri
að auka á vegsemd hans, sem var
konungur sannleikans, með því að
þegja yfir sannleikanum og fela
staðreyndirnar. En það vitum vjer
þeim mun betur, sem vjer kynn-
pmst því betur, að þó öll helgirit
heimsins sjeu rannsökuð og speki
spekinganna lesin niður í kjöl á
Kristur sína vegsemd óskerta og
kenning hans sitt greinilega og
tvímælalausa sjerkenni, sem ekki
er unt á að villast og hvergi finst,
nema í boðskap lians, eða síðar
hjá öðrum höfundumi fyrir bein
áhrif frá’ honum.
Þetta tvímælalausa sjerkenni
kristindómsins, sem alveg hiklaust
er hægt að benda á og segja:
Þetta er kristindómur — og ekk-
ert annað en kristindómur! Er
hið háa mat Jesú Krists á verð-
mætum mannlegrar sálar.
Enginn liefir kent eins og hann
um manninn sem Guðs barn, eng-
inn kent eins og hann um veg-
semd mannssálarinnar, enginn
kent eins og hann um hjarta
mannsins, sem helgidóm hins eilífa
Guðs. Þetta er hið mikla sjer-
kenni kristindómsins, sem greinir
hann frá öllum öðrumi trúarbrögð-
um og kenningakerfum og þess
vegna er alt það, sem fegurst héf-
ir verið sagt og háleitast hugsað
um mannlega sál, að einhverjn
leyti orðið til fyrir áhrif frá
Kristi.
Traust hans á mannlegu gildi
var stórkostlegt, trú hans á mann-
lega sál var vissulega djörf, já,
hún var svo djörf að þar hefir
flestum daprast flugið að fylgja
honum, flesta hefir brostið þrótt
til þess að þora að trúa eins og
hann trúði í þessum efnum, um
það bera vott kenningavofur lið-
inna alda um auvirðileik mann-
legrar sálar. Hin gamla gerspill-
ingarkesning hinnar kirkjulegu
guðfræði, sem enn á ný er að reka
kollinn upp í einni þeirri guð-
fræðistefnu, sem allvíða hefir bor-
ist frá Þýskalandi síðari árin,
hinni svonefndu Bast-stefnu, er
ekkert annað en napurt háð um
boðskap Jesú Krists um gildi
mannsins. Sú guðfræðistefna var
eðlileg afleiðing af bölsýni kúg-
aðrar þjóðar í hörmungum eftir-
stríðsáranna, og búast má við að
henni eigi nú enn eftir að vaxa
fiskur um hrygg í nýjum eftir-
stríðshörmungum, en hún á harla
lítið skylt við kenningu Krists
um glataða soninn.
Trúarlíf samtíðarmanna Jesú
austur á Gyðingalandi snerist
mjög um hin ytri atriði: heilög
fjöll, heilög musteri, helga staði,
heilaga daga og helgar venjur,
en alt þetta, semi mikið rúm skip-
aði í trúarlífi Gyðingsins, virðist
Jesús hafa talið hrein aukaatriði
trúarlífsins; aðalatriðið var mann-
leg sál, hún var perlan, sem
hann var kominn til þess að frelsa
og bjarga frá að týnast í sorp-
inu. Svo dýrmæt er sálin að dómi
Krists, að ekkert getur maðurinn
gefið að endurgjaldi fyrir hana,
svo mikils virði er hún í augum
Guðs, að hann þolir ekki að eins
einstaklingur, eitt smábam glat-
ist, og englar Guðs segir hann a5
gleðjist yfir einni sál, sem snýr
frá myrkrinu til ljóssins.
Það er örðugt að gera sjer þess
fulla grein, hve djörf og stórkost-
leg þessi hugsun er: með svo lif-
andi athygli er fylgst með sjer-
hverri einstaklingssál á jörðunni,
að sjálfir himnarnir óma af fagn-
aðarsöngvum englanna, ef hún
bætir ráð sitt og breytir lífsstefnu
sinni til rjettrar áttar. Enginn er
einn, enginn er einmana með
gleði sína og harma, sigra sína og
ósigra, því að verndarengill fylg-
ir hverri sál. Yfir vöggu hins ó-
málga, veika barns er vakað og
í myrkradjúpum hinna voðaleg-
ustu afbrota stendur engill Guðs
við hlið glæpamannsins, því að
jafnvel í hans sál eru þau verð-
mæti falin, sem Guð þekkir, elsk-
ar og vill varðveita frá glötun.
Önnur grein síðar.